Morgunblaðið - 20.06.2011, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JÚNÍ 2011
Hallur Már
hallurmar@mbl.is
Í dag mun dr. Daniel Fisher taka þátt
í opnu málþingi um geðheilbrigðismál
sem samtökin Hugarafl, Manía og
Unghugar standa fyrir.
Fisher býr að afburðamenntun.
Hann er með BA-gráðu frá Prince-
ton, lauk doktorsprófi í lífefnafræði
við Wisconsin-háskóla og læknanámi
í George Washington-háskóla. Þá afl-
aði hann sér starfsréttinda í geðlækn-
ingum í Harvard. Í dag er hann fram-
kvæmdastjóri í National
Empowerment Center, stofnun sem
berst fyrir vitundarvakningu um bata
frá geðsjúkdómum, og starfandi geð-
læknir í Massachusetts.
Háði baráttu við geðklofa
Það sem gerir Fisher einstakan er
að hann hefur sjálfur háð baráttu við
geðsjúkdóm. Á sjöunda áratugnum
sem ungur maður háði hann baráttu
við geðklofa og var þrisvar sinnum
lagður inn á geðsjúkrahús. Eftir að
hafa náð bata með viðtalsmeðferð
ákvað hann að nýta reynslu sína af
innlögnum og notkun lyfja til að
hjálpa öðrum sem geðlæknir. Hann
er einn fárra geðlækna sem ræða op-
inberlega um reynslu sína af geð-
sjúkdómum í baráttu sinni fyrir eyð-
ingu þeirra skoðana að ekki sé hægt
að ná bata af geðsjúkdómum. Fisher
nýtur virðingar í sínu fagi og var
skipaður í fagnefnd Hvíta hússins um
geðlækningar árið 2003.
Fisher segir að í sínu tilfelli hafi
valdefling og trú annarra á getu hans
til að kljást við sjúkdóminn skipt höf-
uðmáli í átt að bata en Fisher hefur
lifað eðlilegu lífi án lyfja í þrjátíu ár.
Aðferðin gegnir lykilatriði í hug-
myndafræði Fishers þar sem fjöl-
skylda, vinir og fólk í svipaðri stöðu
höfðu trú á því að hann gæti náð full-
um bata. Eftir vist sína á sjúkra-
húsum og reynslu af notkun lyfja seg-
ir hann að hinn raunverulegi bati hafi
átt sér stað með því að læra að hafa
samskipti við fólk að nýju.
Vísindin sem flótti
Fisher varð fyrir áfalli sem barn
þegar hann var beittur kynferðislegu
ofbeldi af kennara sínum. Þetta varð
til að hann náði ekki þroskast og mót-
ast eðlilega.
Fisher segist ekki hafa getað
treyst öðru fólki og að hans eigin
sjálfsmynd hafi jafnframt verið
brengluð. Sem ungur maður var hann
feiminn og hlédrægur en sjúkdóm-
urinn tók völdin þegar kona Fishers
yfirgaf hann. Á sama tíma og hann
greindist með geðklofa starfaði hann
sem lífefnafræðingur. Áfallið varð til
að Fisher hörfaði inn í eigin heim í
vísindastarfi þar sem hann fyrir kald-
hæðni örlaganna rannsakaði líf-
efnafræði í tengslum við geðklofa.
Fisher varð heltekinn af starfinu og
sýn hans á heiminn varð bundin við
efnafræði, í stað fólks sá hann efna-
hvörf. Stór þáttur af bata hans var að
gera greinarmun þar á milli þ.e. að
mannleg og andleg málefni gætu ver-
ið forsenda fyrir efnafræðilegum
breytingum.
Í þessu samhengi segist Fisher
hafa miklar áhyggjur af því hvar
áherslur liggja bæði í eigin þjóðfélagi
og víðar. Of mikil áhersla segir hann
að sé lögð á vísindin þegar hið mann-
lega sé í raun mun mikilvægari þáttur
í geðheilbrigði. Reynsla hans sé lýs-
andi fyrir það hvert sú leið liggi. Sé of
mikil áhersla lögð á efnafræði heilans
segir Fisher að höfuðatriði á borð við
merkingu, tilgang og sérkenni ein-
staklinga glatist.
Vélvæðing samfélagsins
Þegar Fisher var sem veikastur
trúði hann að allar mannverur væru
vélmenni og honum finnst uppbygg-
ing vestræns samfélags í raun gera
fólk vélrænt í eðli sínu. Fisher bendir
á tæknivæðingu í samskiptum í þeim
efnum, þar sem samskiptatól á borð
við iPhone stýra eðli samskiptanna.
Meðferð Fishers fólst í viðtölum
við geðlækni sem sjálfur hafði séð
hermenn og flóttafólk ná fullum bata
af geðsjúkdómum í kjölfar áfalla. Trú
hans á getu Fishers til að ná bata
gegndi lykilatriði. Fisher mælist ekki
til að þeir sem eigi við geðraskanir
stríða hætti notkun lyfja. Samt sem
áður náði hann sínum bata nánast al-
farið með viðtalsmeðferð. Þegar hann
var lagður inn á sjúkrahús var lyfjum
dælt í hann gegn vilja hans en í sam-
ráði við lækninn sinn trappaði hann
skammtinn niður þegar hann kom út.
Fisher bendir líka á að rannsóknir
WHO hafi gert rannsóknir á bata í
þróunarlöndum þar sem batahlutfall
er hærra en á Vesturlöndum þó að
notkun geðlyfja þar sé miklu minni.
Sérfræðivæðing og fordómar
Fisher segir merkilegt að for-
dómar gagnvart geðsjúkdómum séu í
raun meiri nú en þegar hann var veik-
ur. Hugarfar hippanna segir hann
hafi skipt verulegu máli, samfélagið
og samskipti hafi verið ofar á baugi
þá en nú. Nú sé allt sérfræðingavætt í
tengslum við mannleg málefni. Fyrir
20 árum varð sú skoðun ráðandi í
heilbrigðisstéttinni að geðsjúkdómar
væru líffræðilegir gallar. Í fyrstu var
haldið að það myndi vinna gegn for-
dómum gagnvart geðrænum vanda-
málum. Raunin sé þó sú að fordómar
hafi í raun aukist þar sem margir
haldi að ekki sé hægt að yfirstíga geð-
ræna sjúkdóma. Fisher segir mörg
dæmi um að fólk hafi náð að yfirstíga
veikindi sín. Til þess þurfi rétt þjálfað
starfsfólk, stuðningshópa, samtöl við
jafningja og ekki síst von um bata.
Þörf sé á hugarfarsbreytingu til að
slíkar framfarir geti orðið víðar.
Málþingið verður í HÍ við Stakka-
hlíð á milli kl. 16 og 18 í dag.
Geðlæknir talar um geð-
ræn vandamál af reynslu
 Sjálfur lagður inn á geðsjúkrahús  Telur of mikla áhersla lagða á vísindin
Morgunblaðið/Ernir
Talar af reynslu Dr. Daniel Fisher er geðlæknir og lífefnafræðingur sem hefur barist við geðklofa.
Janus Arn Guðmundsson
janus@mbl.is
Bæjarstjórn Garðabæjar samþykkti
á fundi sínum sl. fimmtudag að hald-
ið yrði áfram með uppbyggingu á
nýjum miðbæ Garðabæjar, en fram-
kvæmdum var frestað í byrjun
hruns eða árið 2009. Þetta kemur
fram í nýjum viðauka við samkomu-
lag sem gert var við fyrirtækið
Klasa ehf., sem mun sjá um áfram-
haldandi byggingu miðbæjarins.
Hætt við niðurrif
Samkvæmt nýjum viðauka hef-
ur verið gerð töluverð breyting á
framkvæmdunum sem fyrirhugaðar
voru, en þegar framkvæmdir voru
settar í frost árið 2009 átti að rífa
Garðatorg 1 (gamla Hagkaups-
húsið). Nú hefur verið hætt við þessi
áform og ætlar bærinn að nýta það
húsnæði til framtíðar undir Hönn-
unarsafn Íslands o.fl. en fyrsta hluta
verkefnisins er nú lokið.
„Framkvæmdir munu hefjast
innan 18 mánaða, en þá verður byrj-
að á íbúðabyggingum,“ segir Erling
Ásgeirsson, formaður bæjarráðs
Garðabæjar, og bætir við: „Fram-
kvæmdirnar eru búnar að vera í
frosti en nú fer ísinn að bráðna, haf-
ist verður handa með þriðja hluta
verkefnisins eigi síðar en árið 2014.“
Þar munu rísa á annað hundrað
íbúðir ásamt verslunarkjarnanum.“
Ísinn bráðnar af fram-
kvæmdum í nýjum miðbæ
Morgunblaðið/Jakob Fannar
Garðatorg Töluverð breyting á
fyrirhuguðum framkvæmdum
 Áframhaldandi
uppbygging
Framkvæmdir
» Framkvæmdir vegna
íbúðabygginga munu hefjast
innan 18 mánaða.
» Hafist verður handa
með þriðja hluta verkefn-
isins, verslunarkjarna og
íbúðir, eigi síðar en árið
2014.
Georg Guðni Hauks-
son listmálari varð
bráðkvaddur laugar-
daginn 18. júní sl.
Hann fæddist í
Reykjavík 1. janúar
1961. Foreldrar hans
eru Karitas Jónsdóttir
kjólameistari og
Haukur Tómasson
jarðfræðingur.
Georg Guðni stund-
aði nám við Myndlista-
og handíðaskóla Ís-
lands í Reykjavík
1980-1985 og síðan við
Jan Van Eyck Aca-
demie í Maastricht í Hollandi 1985-
1987.
Fyrsta einkasýning hans í Nýlista-
safninu í Reykjavík árið 1985 vakti
mikla athygli, enda birtist þar sér-
stök sýn á íslenskt landslag í fjalla-
myndum hans og markaði upphaf að
ferli hans sem frumkvöðuls í endur-
reisn landslagsmálverksins með ný-
stárlegri túlkun form-
rænt og hugmyndalega.
Georg Guðni hélt fjöl-
margar málverkasýn-
ingar víða um heim og
hlaut margvíslega viður-
kenningu fyrir verk sín,
m.a. Menningarverðlaun
DV árið 1988, tilnefn-
ingu til Ars Fennica-
verðlaunanna árið 2000
og þrívegis tilnefningu
til Carnegie-verð-
launanna. Verk hans eru
í eigu margra listasafna
á Íslandi og erlendis.
Listasafn Íslands hélt
yfirlitssýningu á verkum hans árið
2003 er hann var einungis 42 ára.
Hann sat í stjórn sjóðs Richard
Serra, í safnráði Listasafns Íslands
og kenndi í Listaháskóla Íslands og
víðar.
Georg Guðni lætur eftir sig eigin-
konu, Sigrúnu Jónasdóttur, og fimm
börn á aldrinum 8-23 ára.
Andlát
Georg Guðni Hauksson
Fullur bati eftir geðsjúkdóma segir
Fisher að náist þegar einstaklingar
nái að fylla líf sitt merkingu. Með
því að eignast vini, stunda atvinnu,
halda eigið heimili og bera ábyrgð á
eigin fjárhag nái fólk að gerast full-
gildir samfélagsþegnar. Eftir að
hafa háð baráttu við geðræn vanda-
mál segir Fisher við hæfi að tala um
endurheimt lífsins. Hann sé sjálfur
gott dæmi um að það sé hægt og
bendir á að hann gegni mikilli
ábyrgð í starfi, sé í hjónabandi, sé
faðir o.s.frv. Hann neytir áfengis í
hófi en heldur sig frá skynörvandi
lyfjum á borð við marijúana og LSD
sem ollu vandamálum þegar sjúk-
dómurinn herjaði á hann á sjöunda
áratugnum.
Fisher segir að lengi vel hafi al-
mennt verið álitið að einungis væri
hægt að halda sjúkdómnum niðri.
Sífellt oftar sé þó talað um fullan
bata í tengslum við geðsjúkdóma.
Hann segir hugarfarið í Bandaríkj-
unum og jafnvel Evrópu hafa tekið
miklum breytingum á undanförnum
árum þar sem ekki sé lengur litið
hornauga að tala um bata.
Finnska aðferðin
Í því samhengi bendir hann á at-
hyglisverðan árangur sem finnsk yf-
irvöld hafi náð í baráttu sinni gegn
geðrænum vandamálum í Norður-
Finnlandi þar sem staðan hafi verið
alvarleg og um 4-5% íbúanna glímdu
við geðklofa. Þar varð hugarfarsleg
bylting sem fólst í því að líta ekki
lengur á vandamálið sem eingöngu
persónubundið. Sjúkdómurinn er
ekki síður talinn eiga rætur sínar í
tengslaneti viðkomandi ein-
staklinga. Meðferðin fer því fram á
meðal allra í nánasta umhverfi þess
sem á við vandamál að stríða. Með-
ferðin felur í sér afar litla notkun á
geðlyfjum og í stað þeirra eiga sér
stað dagleg samtöl um stutt skeið á
milli þjálfaðs starfsfólks og fólks í
kringum einstaklinginn. Afrakst-
urinn segir Fisher einn besta árang-
ur sem náðst hefur í baráttunni við
geðklofa sem mælst hefur í vest-
rænu samfélagi.
Morgunblaðið/Ernir
Barátta Hugarafl stendur að mál-
þinginu í HÍ í Stakkahlíð í dag.
Má loksins
tala um
fullan bata