Birtingur - 01.06.1957, Page 27

á því að þessum sendiherrum hins opinbera
yrði gert skylt að hafa jafnan skáld eða
listamann úr einhverri grein í fylgd með sér
til að spara ríkinu fé og fyrirbyggja að þess-
ir fuglar yrðu sjálfum sér og þjóðinni til
minnkunnar vegna fákænsku og oflátungs-
háttar heldur en lauma því að nízkum ráða-
mönnum að láta ekki listamennina plata út
úr sér peninga? Væri ekki ritstjórum Þjóð-
viljans og Tímans sem sæti eiga í Mennta-
málaráði sæmra að berjast fyrir jafnrétti
rithöfunda við önnur imgmenni til mennta-
málaráðsstyrkja en prenta og endurprenta
svona auvirðilegan áróður gegn hagsmunum
ungra höfunda?
Islendingar hafa löngum talað um bækur
og menn í sömu andránni (þó reyndar sé
búið að koma slíku óorði á þessi tengsl að
þau eru varla nothæf lengur). Jónas Árnason
talar aftur á móti um bækur eins og þær séu
andstæða lífsins 1 kringum okkur og rithöf-
undar verði að velja á milli. Allt sem hann
segir um þetta efni er að mínu viti vaðall
og ekkert annað en vaðall. Menn lifa í bók-
um, bækur í mönnum: Við öðlumst dýpri
skilning á mannlífinu við lestur góðra bóka
og dýpri skilning á bókum við kynni af mann-
lífinu. Engin ástæða er til að taka undir
hökuna á mannlífinu og segja: voðalega ert
þú intressant borið saman við bækurnar.
„Bölsýni er eitt helzta einkennið á verkum
ungra skálda," segir Jónas enn og telur sig
að sjálfsögðu ekki þurfa að rökstyðja þá
fullyrðingu fremur en aðrar: „Margir þeirra
virðast vera í stöðugri lífshættu við skrif-
borðið.“ í viðtali sem Steinn Steinarr átti
við Birting á sínum tíma um Ljóð ungra
skálda sagði hann: „1 fljótu bragði virðist
mér vanta lífsháskann í þessa bók . . . . “
Hvorugur verður náttúrlega gerður ábyrgur
fyrir orðum hins, en ég leiði fram. þessar
tvær umsagnir til að sýna: að ungum skáld-
um væri vandlifað á Islandi, ef þau tækju
mark á öllu því endemis bulli sem um þau er
sagt. Leggi menn á sig að lesa verk ungra
skálda mun það sannast: að þau eru bjart-
sýn stundum, svartsýn stundum í misjafn-
lega stórum hlutföllum eins og skáld hafa
verið í öllum löndum á öllum öldum. Bjart-
sýnir á allt og alla eru ekki aðrir en hvim-
leiðustu idjótar, og krónísk bölsýni er ein
tegund geðveiki.
Fátt er mér f jær en bera í bætifláka fyrir
íslenzka bókmenntagagnrýnendur, ef til eru
þá hér á landi menn sem verðskulda það nafn.
Þó held ég þeir séu ekki eins slæmir og Jónas
segir (nema hann geri hér enn undantekn-
ingu að reglu): að þeir hafi dæmt „skáld-
verk sem þeir viðurkenna þó að hefðu til að
bera mikið af mannlegri fegurð, skemmti-
legum frásögnum, snjöllum lýsingiun á per-
sónum og atburðum" misheppnuð verk vegna
þess að „stíll þeirra væri svo og svo gallað-
ur, form þeirra ekki nógu þaulhugsað . . .“
Hitt er annað mál. að allir gagnrýnendur og
glöggir lesendur hljóta að gera nokkrar kröf-
ur til máls og stíls, forms, byggingar. En
fyrst og fremst gera þó höfundarnir sjálfir
slíkar kröfur til sjálfra sín. Þeir vita að þeir
geta ekki tekið við tilbúnum formum sem
hægt er að fá gefins eða við hrakvirði hjá
hvaða bókmenntalegum skransala sem er:
þeir vita að hvorki guðir né menn geta leyst
þá undan þeirri kvöð að koma sköpulagi á
verk sín, eigi þau að heita sköpunarverk.
Hér á ég að sjálfsögðu við sköpuð verk:
skáldverk. Um veruleikalýsingar, sem frem-
ur mega teljast blaðamennska á misjafn-
23