Austurland - 23.12.1993, Qupperneq 21

JÓLIN 1993.
21
Elma Guðmundsdóttir
Hrakningar á nýársnótt
Frásögn Sófus Gjoveraa
Sjókortið úr Nönnu. Vel má sjá sjóleiðina sem báturinn fór um
sker og grynningar.
Vorið 1955 var hringt í mig
frá Flatey á Breiðafirði. I síman-
um var Lárus Hermannsson
nrágur minn senr þá var kaupfé-
lagsstjóri í Flatey. Hann sagði
að flóabáturinn væri bilaður og
hann vantaði tilfinnanlega tnenn
og bát til að sinna flutningum.
Lárus sagði að pabbi og Alex-
ander bróðir minn væru búnir
að kaupa bát og væru tilbúnir
til að sinna þessum fiutningum
og nú væri spurningin hvort ég
vildi vera með.
Ég var til í þetta en vissi auð-
vitað ekkert út í hvað við vorum
að fara. Ég hafði aldrei komið
í Breiðafjörðinn það eins sem
ég vissi fyrir víst var að þarna
væru silglingaleiðir viðsjárverð-
ar. En við sem sagt tókum verk-
ið að okkur.
Gátum alveg eins
strandað sjálfir
Fyrst eftir að við höfum áætl-
unarferðinar höfðum við vana
menn með okkur sem þekktu
siglingaleiðirnar að sögn, en eft-
ir að bátinn hafði tekið nokkr-
um sinnum niðri hjá þeim sett-
um við þá í land. Okkur fannst
við ekki þurfa að vera að borga
mönnum kaup fyrir að stranda
bátnum. það gátum við þá alveg
eins gert sjálfir, en báturinn var
óvenju djúpristur.
En það fór þó svo að eftir
þetta strönduðum við aldrei.
Hrakningar á nýársnótt
Það var á gamlaársdag 1955
að við fórum í okkar hefð-
bundnu áætlunarferð sem átti
að taka 7-8 tíma. Ferðinni var
heitið frá Svínanesi norður í
Kerlingafjörð. Við fórum af
stað fyrir birtingu um morgun-
inn. Veðurspá var óhagstæð en
miðað við spána átti veðrið ekki
að skella á fyrr en seint um
kvöldið og þá áttum við að vera
komir heim aftur. Það var logn
þegar við lögöum af stað en spáð
var norð-austan átt og loft var
ansi þungbúið. Allt gekk tíð-
indalaust fyrst í stað og viö héld-
um áætlun inn í Kerlingafjörð
en þá fer hann aö þykkna meira
upp og við þóttumst vita að ekki
væri von á góðu. Kolsvartir og
þykkir skýabólstarnir yfir Jökl-
inum sögðu okkur allt sem við
þurftum að vita. Fljótlega var
svo skollinn á blindbylur. Eng-
inn dýptarmælir var í bátnum
eina siglingartækið um borð var
kompás og við þurftum aö tinna
Stykkiseyjar til að komast á
rétta siglingaleið og gekk það
Sófus Gjoveraa.
ágætlega og stéfnan tekin á
Flatey. En þegar við vorum að
nálgast eyjuna sjáum við í sort-
anum að sker eru framundan og
braut á þeim. í snarhasti var vél-
in sett í aftur á bak en við höggið
sem við fengum við það brotn-
aði stýrisvélin og útlitið var væg-
ast sagt ískyggilegt. Sem betur
fer hafði ég nýlega skipt um lása
á stýrissveifinni samkvæmt
beiðni skipaskoðunarmanns,
sem hafði nýlega skoðað bátinn
og gat þess vegna aftengt keðj-
una og komið böndum á stýrið.
Síðan stóðum við Sander úti
með böndin í höndunum og
stýrðum þannig en sá gamli var
í stýrishúsinu.
Sjórinn gekk yfir okkur og allt
í kring braut á boðum á þessari
viðsjárverðu siglingaleið. Um
stund sáum við ljós á innsta hús-
inu í Flatey en íbúinn þar hafði
komið því fyrir uppi á þaki til
leiðbeiningar fyrir sjófarendur.
Ljósið sáum við aðeins skamma
stund og síðan hvarf það í
sortann, en við vissum nú nokk-
urn veginn hvar við vorum
staddir.
Til að bjarga okkur frá mestu
hættunni þurftum við að fara inn
fyrir eyjuna og suður fyrir því
ekki var nokkur leið að ná landi
að norðanverðu vegna grynn-
inga. Okkur tekst þetta og kom-
umst inn fyrir Svefneyjasundið
og virtist vera þar smá skjól fyrir
veðrinu. Enn þá tekst ekki betur
til en svo að trommla fram á
með vírum á slitnaði upp og allt
dralsið lenti í sjónum.
Þarna við Svefneyjasundið
vorum við talsverðan tíma að
reyna að finna einhverja leið út
úr þessum ósköpum en ókunn-
ugleikinn gerði okkur erfitt um
vik. Enn í dag er mér með öllu
óskiljanlcgt hveriiig við hrein-
lega komumst hjá því að stranda
bátnum þarna í öllu kraðakinu
í Hjallaskerjaröstinni og þá
hefði nú ekki þurft að spyrja að
leikslokum.
Þegar leið á nóttina fór að
draga úr veðrinu og birta og þá
sáum við að við vorum komnir
suður á Bjarneyjafióa. Klukku-
stundarferð frá Stykkiseyjunr til
Flateyjar var orðin að fimmtán
tíma ferðalagi um hættulegustu
siglingaleiðina við íslands-
strendur og við vorum enn ofan-
sjávar. Segja má að þetta hafi
verið heldur ókræsileg nýárs-
nótt. En heim komumst við heil-
ir á húfi en hraktir og kaldir og
frá höfninni rérum við á árabáti
í land.
Seinna fréttum við að radíóið
í Flatey hefði verið að kalla í
okkur alla nóttina en við athug-
uðum radíóið ekkert enda hefði
það ekkert hjálpað. Einhvern
veginn finnst mér að þetta hefði
allt verið í betra lagi hefði bátur-
inn ekki bilað en auðvitað var
þarna þó hættuástand. Báturinn
sjálfur var ekki hentugur til sigl-
inga á þessari áætlunarleið hann
var mjög djúpristur og svo var
náttúrulega alveg skelfilegt að
hafa ekki dýptarmælir.
Flutningar af ýmsu tagi
Við lentum í allavega flutn-
ingum. Einu sinni þegar við vor-
um að koma frá Brjánslæk
stoppaði fióabáturinn Baldur
hjá okkur að bað okkur að taka
líkkistu sem átti að fara til
Hjarðarness. Okkur þótti þetta
ekkert tiltökumál og þarna
spöruðum við flóabátnum tals-
verðan krók.
Þegar kom að því að skila
kistunni í land kom babb í
bátinn. Jullan sem við notuðum
til að ferja í land á bar alls ekki
kistuna hún var svo stór enda
undir stóran mann. Ég tók það
þá til bragðs að taka lokið af
kistunni og leggja það þvert yfir
jullun. Setti bönd í kistunahenti
henni í sjóinn og réri í land. Rétt
áður en landi var náð snaraði ég
lokinu á kistuna og þegar við-
takendur komu ofan í fjöru var
kistan komin á land og enginn
tók eftir neinu óvenjulegu. Ég
er viss um að sá gamli sem í hana
fór hefur brosað að þessu öllu.
Það var algengt að við hent-
um flutningnum í sjóinn á þeim
stöðum sem hann átti að fara til
og síðan sóttu bændurnir hann
þegar fjaraði, en mikill munur
er á flóði og fjöru á Breiðafirð-
inum, sá mesti á ..landinu.
Nokkrum sinnum fluttum við
þingmenn og þingmannsefni á
milli staða.
Gott fólk í Breiðafirðinum
Það er gott fólk í Breiðafirð-
inum en dálítið sérstakt. Mér
þótti það skrýtið þegar karlarnir
hittust að þeir kysstu alltaf hvor
annan og föðmuðust og hægt var
að brosa að tiltækjum þeirra
stundum. Þessum faðmlögum
átti maður ekki að venjast fyrir
austan.
Það kom oft fyrir að ef við
lágum yfir nótt á einhverjum
stað að íbúarnir komu og færðu
okkur að borða og vildu allt fyrir
okkur gera.
Það er sérstök fegurð í
Breiðafirði en þar er sjaldan
logn sem hér fyrir austan. Þetta
fyrra sumar okkar, við vorum
þarna í tvö ár, var samfelld suð-
vestan átt og þræsingur. Ekkert
skjól.
Sófus Gjoveraa eldri.
Það voru um hundrað íbúar í
Flatey á þessum tíma og cinn
vörubíll var í eynni og mannlífið
var einfalt en gott og ekki var
ahnað að sjá en að fólk væri
ánægt með hlutskipti sitt.
Það eru til fjölmargar sögur og
sagnir úr Breiðafirðinum og það
er gaman að þessum frásögnum,
Ég minnist þess t. d. að mér
fannst í fyrstu frálcitt að fólk hafi
farið fótgangandi út í Flatey, cn
það gerðist frostaveturinn mikla
1918. En þessi tvö haust sem við
vorum þarna sá maður hvað
innfirðina og flóann lagði fljótt og
framhaldið gat maður gert sér í
hugarlund. En í dag er mér of-
anskráð sjóferð efst í huga, senni-
lega ekki síst vegna þess að á með-
an á henni stóð geröum við okkur
aldrei raunverulega grein fyrir
þeirri lífshættu sem við vorum í.
Alexander Gjoveraa.
Vélbáturinn Nanna sem notaðuitvar í flutningana.