Austurland - 23.12.1993, Page 29

JÓLIN 1993.
29
ofan við rákina. I þessu örmjóa
skarði eða gjá eru leifaraf grjót-
hleðslu og segir nánar frá því í
frásögn um Síðudal.
Klettadrangurinn i rákinni
heitir Kerling. Minnir á konu i
pilsi sem víkkar mikið niður og
er dragsítt. Þarna átti tröllkona
hafa dagað uppi í fyrndinni. á
leið sinni af Barðsnesi til Sand-
víkur. Attaði hún sig ekki á.
hvað sólin kemur snemnia upp
í suðurhlíðum Sandfells og varð
að steini. Pegar ég fór þessa leið
í fyrsta sinn. var samferðamað-
ur niinn innfæddur Norðtirðing-
ur. Þekkti hann allvel til gantalla
sagna og örnefna í Norðfirði.
Taldi hann vissara fvrir hvern
þann er færi þessa leið í fvrsta
sinn. að staldra við fætur kerl-
ingar og væta pilsfald hennar ef
hann vildi komast klakklaust
þessa leið.
Kerling. Ljósm. HH
Síðast liðið sumar fóru frækn-
ir Björgunarsveitarliðar þessa
leið til Sandvíkur. Lentu þeir í
þokuskýi í fjallinu og fóru villir
vegar. En sakir hreysti sinnar og
harðfylgi komust þeir
óskemmdir en örþreyttir til
Sandvíkur. Sáu þeir þá að mjótt
þokubelti lá þvert í gegnum
fjallið. en bjart bæði fyrir ofan
og neðan leið þá, er þeir
skröngluðust, rammvilltir.
Skyldu þeir hafa gleymt skyld-
unni við tröllkvendið og fengið
væga áminningu?
Stutt frá því, sem nú er býlið
Skorrastaður 3, voru tættur,
sem kölluðust Götutættur. Þar
stóð eitt af mörgum afbýlum
kirkjujarðarinnar. Hét kotið
auðvitað Gata. Þar bjó eitt sinn
bóndi eða leiguliði prestsins á
Skorrastað. Vildi þessi maður
láta berast dálítið á, eins og
heldri bændur, og koma ríðandi
til kirkjunnar. En kirkjan stóð
um það bil 200 - 300 metra utan
við kotið. Sendi karl kerlu sína
inn á Hólaströnd, til þess að
sækja sér hest. Það er stífur
klukkutíma gangur aðra leið-
ina. Þegar kerling var búin að
koma klárnum heim lagði höfð-
inginn á hestinn og reið til kirkj-
unnar með viðeigandi hlað-
spretti. Finnst mörgum sem til
þekkja, að ennþá lifi tilhneiging
bóndans í Götu þar í landinu.
Breiðarák heitir rák Norð-
fjarðarmegin í Norðfjaröarnípu
og er fær milli fjarðanna, Norö-
fjarðar og Mjóafjaröar. Aður
fyrr var farið með hesta eftir
rákinni. En vegna hruns og
þeirra breytinga sent sífellt
verða í fjallrákum. versnaði
leiðin svo, að hún var unt tíma
talin ófær með öllu. Á mörkuni
fjarðanna er gjót sent heitir
Sölvagjöt. Þar átti Sölvi nokkur
að hat'a misst hest nteð klyfjum
niður í gjótina. Er hún síðan
kölluð Sölvagjót. Breiðarák var
farin fyrr á öldinni af gangandi
mönnum. Síðan týndist leiðin
þegar þeir menn. sem rötuðu
eftir Breiðurák. gengu úr leik
aldurs vegna og hættu í fjalla-
ferðunt.
Fvrir nokkrum árunt fann
ungur og vaskur maður úr
Norðfirði leiðina á ný, og hafa
allmargir farið hana síðan að
sumarlagi. Er það álit þeirra, að
þessi leið sé öllum fær, sem á
annað borð geta gengið í
fjöllum.
Milli Hóla og Tandrastaða í
Norðfirði, gengur brattur melur
suður í Norðfjarðarána, Heitir
melurinn Naumimelur. Hann er
neðstur hóla og hæða sem kall-
aðir eru einu nafni Hólahólar.
Nokkrir smádalir eru milli hól-
anna og tjarnir í sumum þeirra.
Þær eru kallaðar einu nafni
Hólatjarnir. þó svo að sumar
þeirra heiti sínu sérnafni eins og
t. d. Helgutjörn. Neðsta tjörnin
heitir Hólatjörn. Er hún í mýr-
arhvilft uppi á Naumamelnum.
Sefgresi vex með bökkum og
minnkar tjörnin nokkuð ört.
Auðséð er, að áður fyrr hefur
hún verið mun stærri, en er
smátt og smátt að fyllast upp.
Einhvern tíma fyrir löngu fór-
ust tveir menn í Hólatjörninni.
Segja sumir þá komna yfir Fönn
að vetrarlagi og ætluðu út í
Norðfjörð, en komu aldrei
fram. Rekin húfa við tjörnina
gaf svo vísbendingu um, hvað
hefði komið fyrir. Sum munn-
mæli segja menn þessa hafa ver-
ið bræður. Því hefur tjörnin, á
seinni árum verið kölluð
Bræðratjörn. Ekki hefur ennþá
tekist að grafa upp, hvenær
þessi atburður gerðist, eða
hvaða menn voru þarna á ferð
og hvort lík þeirra fundust eður
ei.
Margir hafa orðið varir við
tvo dularfulla menn á reiki í
Naumamelnum. Ekki eru þeir
þessa heims, þegar betur er að
gáð. Hverfa þá sporlaust. Setja
margir það í samband við þetta
ömurlega slys í tjörninni. Aldrei
hefur heyrst, að þessir svipir hafi
gert neinum skráveifur. Heldur
eru þeir þarna á sveimi, ekkert
síður um hábjartan daginn en
annan tíma sólarhringsins.
í Hólafjalli er mikil gjá eða
gil gegnt bænum Hólum í
Norðfiröi. Heitir það Sörlagil.
Þar átti að dvelja í helli þurseða
bergbúi. Getur Sigfús þjóð-
sagnaritari þess, að hann hafi
komið þangað af Fljótsdalshér-
aði og þar dvalið í helli einunt
inni í Hjálpleysu. Þar átti Sörli
vingott við konu á næsta bæ.
Féll Héraðsmönnum það illa og
gerðu aðsúg að honum og
hrökktu hann á burt. Næst birt-
ist Sörli í Hólafjalli í Norðfirði.
Ekki er getið þess að hann væri
ágengur við konur hér í neðra.
Aftur á móti lét hann stundum
greipar sópa í afla sjómanna. En
Sörli gekk til sjávar dag hvern
með handfæri sitt í hendinni en
fiskakippu heim að kveldi. Ekki
var hann að öllu illa liðinn.
Heldur þótti hann góður til
áheita og hjálpsamur í stórræð-
um. Þögul vinátta var milli hans
og bóndans á Hólum, því Sörli
yrti aldrei á neinn mann, segir
sagan. Að lokum dó Sörli í helli
sínum og þar dysjuðu Norð-
firðingar hann að sumra sögn.
Þess skal getið að Sörlagil er
ranglega nefnt á korti Tröllagil.
Hér hefur aðeins verið drepið
á lítið brot af Norðfirskum ör-
nefnum og sögnum er þeim
tengjast. Mjög mikið er af heit-
um kennt við menn og þá oftast
vegna slysa og annarra óhappa.
Þó er sagan um Nikulásarhæð
og Rósubotn annars eðlis. Sög-
una skráði Bjarni Þórðarson í
Austurlandi árið 1957. Lýk ég
þessu rabbi á sögu Bjarna.
„Eitt sinn var á Krossi í Mjóa-
firði vinnumaður, sem Nikulás
hét. Hann lagðist á hugi við
vinnukonu, sem Rósa hét og
heima átti á bænum handan
fjallsins.
Drangaskarð er á fjalls-
hryggnum upp af Neskaupstað
og var farið þar unt á milli Kross
og Ness. Þetta eru þó raunar
þrjú eða fjögur smáskörð með
stuttu millibili og eru aðskilin af
klettadröngum, sem nafnið er
án efa af dregið. (í gömlunt
skrifuðum gangnaseðli úr
Norðfirði frá árinu 1893 eru
þessi skörð kölluð einu nafni
Nípuskörð. HH).
Þegar Nikulás á Krossi fýsti
að finna unnustu sína, reisti
hann staf sinn í yzta skarðinu og
heitir það síðan Nikulásarskarð
eða Lásaskarð. Kom þá Rósa til
móts við hann og hittust þau þar
sem síðan heitir Rósubotn eða
botnar, en þar voru grasbrekkur
eða botnar niður undan skarð-
inu. Er þó graSrót nú mjög tekin
að skerðast vegna skriðufalla.
Leiðin upp í Rósubotn er
brött og erfið og sjálfsagt hefur
Rósa svitnað rækilega á leið
sinni til fundar við unnustann.
En hvað er að tala um það þegar
ástin er annars vegar.
Þessi örnefni ntunu ekki vera
mjög forn.“
Drangaskarð. Ljósm. A B
Gleðileg jól
gott og farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin á árinu
sem er að líða