Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Side 10

8
Jóhannes Gísli Jónsson og Þórhallur Eyþórsson
(3) a. *Keypti bílinn Jón?
b. *Finnst þetta bömunum skemmtilegt?
Þar með er ljóst að jó/nei-spurningar em fmmlagspróf í íslensku sem
sýnir að nafnliðir í aukafalli geta verið frumlög rétt eins og nefni-
fallsliðir. Fmmlag setninga í íslensku er þannig ekki einskorðað við
nefnifall, sem er viðtekið fmmlagsfall í mörgum öðmm tungumálum,
t.d. ensku og norrænu meginlandsmálunum.
íslenska hefur orð á sér fyrir stöðugleika og íhaldssemi. Engu að
síður hafa orðið á henni talsverðar breytingar í tímans rás, meðal ann-
ars á falli frumlaga. Breytingar á fmmlagsfalli era einkum þrenns kon-
ar. í fyrsta lagi nota sumir málhafar þágufall í stað þolfalls á fmmlagi
sem hefur merkingarhlutverkið skynjandi (e. experiencer).2
(4) a. Mig vantar hníf.
b. Mér vantar hníf.
(5) a. Börnin langar í ís.
b. Börnunum langar í ís.
(6) a. Hana svimar.
b. Henni svimar.
Þetta er þágufallssýkin svonefnda sem talsvert hefur verið amast við
eins og kunnugt er. I þessari grein verður hér eftir notað orðið þágu-
fallshneigð um þessa málbreytingu þar sem það er hlutlausara en hið
gildishlaðna hugtak þágufallssýki. Halldór Halldórsson (1982) telur
að þágufallshneigð hafi fyrst orðið algeng um miðja 19. öld en til em
eldri dæmi um hana, m.a. í fomu máli (Grágás). Þágufallshneigðin er
því gömul breyting í málinu þótt hún hafi ekki náð almennri útbreiðslu
fyrr en löngu síðar.3
2 Um merkingarhlutverk (e. thematic roles) og skilgreiningar á þeim má fræðast
hjá Jóhannesi Gísla Jónssyni (1997-98) og ritum sem þar er vísað til. Þess má geta að
merkingarhlutverkið skynjandi hefur einnig verið nefnt reynandi á íslensku (Hösk-
uldur Þráinsson 1995).
3 Um mikilvægi þess að gera greinarmun á málbreytingum (sem verða e.t.v. að-
eins hjá örfáum málhöfum) og útbreiðslu þeirra má m.a. lesa hjá Hale 1998.