Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Page 16

14
Jóhannes Gísli Jónsson og Þórhallur Eyþórsson
og óreglulegar beygingar, og þess vegna er algengt að málbreytingar
feli í sér að óreglu er eytt. Þannig hefur sterk beyging sagnanna hjálpa
og bjarga vikið fyrir veikri beygingu: í stað þátíðarmyndanna halp og
barg komu myndimar hjálpaði og bjargaði. Þar sem þolfall er óreglu-
legt fall (furðufall) á frumlagi læra böm það seinna en nefnifall og
þágufall (sbr. Herdísi Þ. Sigurðardóttur 2002 og Ragnheiði Björgvins-
dóttur 2003). I sumum tilvikum „mistekst“ bömum að læra furðufall
á framlagi tiltekinnar sagnar, einkum ef þau heyra hana sjaldan, og
setja því reglulegt fall í staðinn (t.d. mér svíður í puttann í stað mig
svíður í puttann). Þannig er málbreyting komin af stað og hún getur
svo breiðst út frá einum einstaklingi til annars uns hún hefur náð til
allra málhafa tiltekins tungumáls. Þetta ferli getur tekið margar aldir,
ekki síst ef um setningafræðilegar breytingar er að ræða.
I ljósi þess sem hér hefur komið fram er nefnifallshneigð afar
skiljanleg málbreyting; furðufall á þema-fmmlagi hverfur og í þess
stað kemur formgerðarfall (nefnifall). Þágufallshneigð er sambærileg
við nefnifallshneigð að því leyti að furðufall á fmmlagi víkur fyrir
öðm falli, en í þessu tilviki er það reglufall (þágufall) en ekki form-
gerðarfall. Við teljum að reglufall leysi furðufall af hólmi vegna þess
að skynjunarsagnir með aukafallsframlagi myndi heildstæðan merk-
ingarflokk (sbr. 2.1 hér að framan). Skynjunarsagnir með þolfalls-
frumlagi séu því heimfærðar undir regluna um þágufall í þessum
flokki sagna. Aukafall í stað nefnifalls á fmmlagi sagnanna kvíðajyrir
og hlakka til er hins vegar dæmi um óreglulega málbreytingu. Hún
stefnir í raun í öfuga átt við nefnifallshneigð og beinist aðeins að
fmmlögum fáeinna sagna en ekki heilum sagnflokki eins og þágufalls-
hneigð (sbr. Þórhall Eyþórsson 2000:198-200).
3. Könnunin
3.1 Þátttakendur
Könnunin var lögð fyrir rúmlega 900 nemendur í sjötta bekk gmnn-
skóla í tuttugu skólum haustið 2001 (sjá Viðauka). Tveir háskólanem-
ar vom ráðnir að til sjá um framkvæmd könnunarinnar. Ragnhildur
Sigurðardóttir fór í skóla á höfuðborgarsvæðinu og sá jafnframt um