Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Síða 49

47
Saga ábendingarfomafnsins sjá
ótryggar. Sjaldan er vitað um höfunda eða skrifara. Oft eru ritin aðeins
varðveitt í miklu yngri handritum, óvíst er hvað afritarar hafa breytt
niiklu og útgáfur eru misáreiðanlegar. En einn sérstakur vandi fylgir
athugunum á þessu efni. Hann er sá að í hverju riti eru aðeins örfá
dæmi. Hvert rit segir því litla sögu. Þá verður að taka til þess ráðs að
athuga saman fleiri rit sem eru talin frá sama tíma. Það gerir allar nið-
urstöður óvissari. í fyrsta lagi er hugsanlegt að rit séu ekki frá sama
tíma þótt þau séu talin vera það. í öðru lagi getur verið mikill aldurs-
munur á höfundum sem eru að verki á sama tíma.
Hér eru orðmyndir hafðar með samræmdri stafsetningu, þó að svo
sé ekki í öllum útgáfum sem notaðar voru.
4.1 Hvarfþvísa og þeima
Til að kanna hlutfall myndanna þvísa/þessu og þeima/þessum voru
skoðuð nokkur rit frá tíma elstu rita til 14. aldar. Niðurstöðumar er að
finna í töflu 2, en ritin em þessi:
Elstu handrit íslensk. Notuð var orðaskrá Larsson (1891)
um elstu íslensku handritin. Þau em talin frá bilinu 1150—1220.
Jómsvíkinga saga. Sagan er talin frá bilinu 1200-1230. Notuð
var orðaskrá Larsson (1956) um handritið AM 291 4to sem er frá
seinni hluta 13. aldar.
Heimskringla. Talin verk Snorra Sturlusonar (1178 eða 1179-
1241). Dæma var leitað í tölvu og þau svo borin saman við útgáfu
Finns Jónssonar (Heimskringla LTV 1893-1901). Ólafs saga helga
hin sérstaka er talin eldra verk Snorra en hún hefur síðar verið felld
inn í Heimskringlu með nokkmm breytingum (sbr. t.d. Louis-Jensen
1997:231 og rit sem þar er vitnað til). í töflu 2 er Heimskringlu því
skipt í Heimskringlu II (Ólafs sögu helga) og Heimskringlu I og III
(allar aðrar sögur). Útgáfa Finns byggist einkum á texta Kringlu,
handrits sem brann að mestu, en textinn er varðveittur í þokkalegum
afskriftum. Kringla er talin hafa verið skrifuð á bilinu 1258-1264
(Stefán Karlsson 1977:17).
Möðruvallabók, AM 132 fol. Handrit 11 íslendingasagna.
Handritið sjálft er talið skrifað á bilinu 1330—1370 (Ordbog over det
norröne prosasprog. Registre 1989:433). Stuðst var við Möðruvalla-