Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Qupperneq 87

Mark eða gerandi
85
rnerkingarlega) eins og leigja í (2): Frumlagið er ýmist gerandi eða mark.
1 fljótu bragði virðist þó að það sé meiri merkingarmunur á/a í þessum
tveim setningagerðum en á leigja í samsvarandi setningapari. Sé frum-
lagið með fá gerandi er merkingin ‘afhenda’ en sé frumlagið mark er
merkingin ‘hljóta, fá sent’ eða þ.u.l. Jafnframt ber þess að geta að sé
frumlagið með fá mark er óbeint andlag táknað með forsetningarlið þar
sem forsetningin er frá en aldrei a/eins og með leigja.u Það stendur þó
eftir að það sem greinir að sagnimar fá og leigja annars vegar og aðrar
þær sagnir sem hér hafa verið nefndar hins vegar er að frumlagið með fá
°g leigja getur ýmist verið mark eða gerandi eins og ráða má af dæmun-
um í (2), (9) og (10). Slíkt tvíeðli er mjög sjaldgæft í íslensku máli en má
þó finna meðal örfárra sagna. Um þær verður nánar rætt í næsta kafla.
Sagnirnar lána og erfa í nýrri merkingu
^ugnirnar sem rætt hefur verið um mynda ákveðna merkingarlega
heild. Þær túlka samskipti: Menn skiptast á því sem þemað táknar.
Frumlagið ýmist færir, gefur, úthlutar, réttir, selur eða lánar og er þá
gerandi. Á hinn bóginn þiggur það, hlýtur, fær eða tekur á móti; þá er
það mark. Nú verður litið nánar á fleiri sagnir af þessum toga.
Sögnin lána
Ein þeirra sagna sem athyglisverð er í þessu sambandi er sögnin lána.
Skv. íslenskri orðabók (2002) er merkingin sú sem lýst er í (ll).12 í
hð 1 í (11) er frumlagið gerandi en í lið 3 er það mark: lána merkir þá
fú lánað’. Sögnin er því sambærileg við sögnina leigja eins og lýst
hefur verið t.d. í (2) en líka að hluta til við sögnina/d, sbr. t.d. (9) og
(10). Að því er lána varðar ber þó að geta þess að í lið 3 eru sett upp-
hrópunarmerki og spumingarmerki við lýsinguna sem sýnir að notk-
unin hefur þótt vafasöm.13
11 í norsku og dönsku t.d. er forsetningin av/af notuð í sambærilegum setningum.
Setningin hér á eftir er dönsk:
(1) Han fik pengene af mig.
(~ Jekið skal fram að í lýsingunni á lána er sleppt lýsingu á lánast og lána + út.
í eldri útgáfu íslenskrar orðabókar (1983) er aðeins spumingarmerki við lið 3
1 'ýsingunni á lána.