Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Qupperneq 90

88
Margrét Jónsdóttir
tökumerking komin úr lane + af/hos.19 Fræðilega séð er það vel hugs-
anlegt. En það breytir því ekki að í málinu var til staðar ákveðin fyr-
irmynd í sögninni leigja sem dönsk tökusögn gat hæglega lagað sig
að.
4.2 Sagnimar ‘lána’ og ‘leigja’ í skyldum málum
Eins og fram hefur komið þá er vel hugsanlegt að lána í merkingunni
‘fá lánað’ sé dönsk tökumerking en í dönsku er frumlagið með láne
ýmist gerandi eða mark og sama á við um leje ‘leigja’ (sbr. Nudansk
ordbog 1982). I formlegri ensku er ekki óþekkt að sögnin lend ‘lána’
sé notuð í sömu merkingu og borrow ‘fá lánað’.20 Mismunandi for-
setningar sýna þá hvor merkingin á við (lend to/from). Forsetningar
gegna sams konar hlutverki hjá sögninni rent ‘leigja’ (rent to/from). í
þýsku getur það einnig gerst að sögnin leihen sé notuð í báðum merk-
ingum. Algengara er þó að nota entleihen í merkingunni ‘fá lánað’
(sbr. Duden 1991).
Erlendu dæmin sýna að það sama á við um öll málin og hliðstæð-
an milli þessa tvíeðlis lána í íslensku og (mállýskubundnu) notkunar-
innar á lend í ensku er sérlega athyglisverð. I heild sýna dæmin svo
ekki verður um villst að það getur ekki verið tilviljun háð hvemig þær
sagnir sem lýst hefur verið haga sér í skyldum málum. Ástæðan hlýt-
ur að vera fólgin í merkingarlegum eiginleikum þeirra. Þar er andlags-
þemað meginþáttur. Það skiptir um hendur í eiginlegum og óeiginleg-
um skilningi. Það er því ekki að ástæðulausu að sagnimar lána og
leigja em flokkaðar með sögnum breyttrar eignaraðildar eins og oft
hefur komið fram (sbr. t.d. 3.1 og 4.1).
4.3 Sögnin erfa
Það tvíeðli sem fram kemur í leigja og lána virðist þó sjaldgæft. Auk
sagnarinnar fá, sem er þó ekki samstíga áðumefndum sögnum nema
19 I Nudansk ordbog (1982) má sjá að forsetningamar af og hos eru notaðar á
þennan hátt; raunar er hos innan sviga.
20 I The New Oxford Dictionary (2001) segir (bls. 1054): Common uses in in-
formal speech in a number of British dialects include can I lend your penl (correct
standard use can I borrow your penl).