Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Page 126

124
Höskuldur Þráinsson
þegar nöfn báta eiga í hlut til dæmis, enda er þetta alþekkt aðferð við
að auðkenna menn, eins og við höfum séð, og bátar eru oft kenndir við
menn (sbr. t.d. bátanöfn eins og Jón á Hofi o.s.frv., sbr. t.d. Svavar
Sigmundsson 1997).
Það er líka til í dæminu að notaðar séu sjaldgæfari eða sérhæfðari
gerðir af nafnliðum í nöfnum fyrirtækja og félaga. Algengt er t.d. að
nafnið sé tvö orð og það fyrra þá einhvers konar skilgreining á því
hvers eðlis fyrirtækið eða félagið er:
(6) a. Hótel Holt; Hótel Lækur; Kaffi París
b. Bókaútgáfan Bjartur; Karlakórinn Fóstbræður; Teiknistofan
Röðull
Hér er síðari útgáfan (sú með greini á fyrra nafnorðinu) áreiðanlega al-
gengari og hin líklega einkum bundin við hótel og kaffihús.
Öll dæmin sem hér hafa verið tekin virðast vera einhvers konar
nafnliðir þar sem nafnorð eða nöfn eru aðalorðið.4 En þetta er þó ekki
alveg algilt. Lítum t.d. á þessi dæmi:
(7) Byggt og búið; Heitt og kalt; Klippt og skorið; Notað og nýtt
Hér eru nöfnin gerð úr lýsingarorðum eða lýsingarháttum (þátíðar)-
Lýsingarhættimir ganga hér greinilega mun betur en persónuhættir
myndu gera (ég nota $ hér til að tákna að dæmin séu ótæk í því hlut-
verki sem er á dagskrá, þ.e. sem nöfn):
(8) $Byggir og býr; $Klippir og sker
Ég hefði líka alveg sætt mig við nafn eins og Dansað við úlfa á sínum
tíma, eins og nefnt er í neðanmálsgrein í upphafi, þótt ég skildi nafn-
ið Dansar við úlfa ekki sem sagnlið þegar ég áttaði mig á því að það
var sú mynd sem nafnið hafði í raun og vem. En af hverju var nafnið
samt haft í þessu formi? Við komum að því síðar.
Forsetningarliðir em býsna algengir í nöfnum fyrirtækja eins og
menn munu kannast við:
4 Fleiri fallorð, t.d. óákveðin fomöfn, geta gert sama gagn, sbr. nöfn eins og AlU1
blóma.