Íslenzk tunga - 01.01.1964, Blaðsíða 12
10
STEFÁN KARLSSON
í bága við forna hljóðdvöl; hjá honum bregður öðru hvoru fyrir
stuttum samstöfum (að fornri hljóðdvöl) þar sem ris eru í kveðandi.
Hins vegar yrkir Jón Arason biskup (d. 1550) að heita má til hlítar
í samræmi við fornt hlj óðdvalarlögmál, en eftir hans dag er enginn
sem það gerir.
Um hljóðdvalarbreytinguna hefur Björn K. Þórólfsson ritað
gerst11 og m. a. sýnt fram á með rannsóknum sínum að gamla hljóð-
dvalarlögmálsins gæti enn í skáldskap sr. Einars Sigurðssonar (1538
—1626) og sr. Jóns Bjarnasoriar (f. ca. 1560, enn á lífi 1630) að því
leyti að í rímum og söngkvæðum þessara höfunda (en ekki í sálmum
né kvæðum undir fornum bragarháttum) sé þeirri reglu fylgt undan-
tekningalítið að siðasta ris óstýfðra vísuorða sé langt samkvæmt
fornri hljóðdvöl. Undanteknar eru þó samstöfur sem enda á löngu
sérhljóði (irúa o. þ. h.) eða tvihljóði (sveia, dœi), en slíkar samstöf-
ur vóru stuttar að fornum bragreglum, og einneginn samstöfur með
upphaflegu sluttu sérhljóði sem hefur tvíhljóðazt (t. d. segi (: eigi)
og mega (: eiga)), en slíkar samstöfur hafa við tvíhljóðunina horfið
í hóp langra samstafna.
í varðveittum rímum og söngkvæðum Einars Sigurðssonar reynd-
ust vera 2982 óstýfð vísuorð, og aðeins í 7 þeirra (0.2%) reyndist
síðasta ris stutt eftir fornri hljóðdvöl (þ. e. a. s. með stuttu sérhljóði
og einföldu samhljóði á eftir), og í sams konar skáldskap Jóns
Bjarnasonar var sömu reglu fylgt, þó með tiltölulega ofurlítið fleiri
frávikum.
2.12. Björn K. Þórólfsson rannsakaði einnig kveðskap samtíma-
manna þeirra sr. Einars og sr. Jóns og komst að þeirri niðurstöðu
að enginn þeirra fylgdi þeirri reglu um gamla hljóðdvöl sem leidd
var í ljós hjá þeim tvímenningunum, ekki einu sinni bræðumir
Magnús prúði12 og Staðarhóls-Páll Jónssynir frá Svalbarði, báðir
11 „Kvantitetsomvæltningen i islandsk," Arkiv för nordisk filologi, XLV
(1929), 35,—81. bls.
12 Sbr. einnig Björn K. Þórólfsson, Rímur fyrir 1600 (Kaupmannahöfn 1934),
482. bls.: „í Pontusrímum hans Tþ. e. Magnúsar] eru samstöfur, sem stuttar
voru aS fornu, rishæfar í síðasta braglið óstýfðra vísuorSa, eins og annarsstað-