Vera - 01.04.1991, Page 2

KVENRETT
NDAKONAN
MARGRJETJ
(1866-
BENEDICTSON
1956)
„Eins og það, að konan væri ekki persóna.
Heldur hvað? Heldur hlutur, ekki
persóna, heldur fugl, ekki persóna,
heldur ósjálfstæð vera, ekki per
sóna, heldur áhald?
í kosningalögunum víðast hvar
var þess þá getið, að þeir sem
kosningaijett hejðu væru karl-
menn, þó hvorki væru læsir nje
skrifandt En vitfirringum, reynslu-
lausri æsku og glæpamönnum - og
hlustið núá- konum (!) var ekki veittur
sá ijettur. - Konur, sem karlmennirnir
kalla ástirnar sínar voru settar á bekkinn með
vitjirringum og glæpamönnum! “
Þetta eru orð Margrétar Jónsdóttur Benedict-
sonar sem vann ötult starf í baráttunni fyrir
kosningarétti kvenna i Kanada.
Margrét var Húnvetningur og varð að sjá sjálfri
sér farborða aðeins 13 ára að aldri. Hún var rétt
um tvítugt þegar hún fór til Vesturheims. Förinni
var fyrst heitið til Norður-Dakota þar sem hún átti
ættingja og þar stundaði hún nám við alþýðuskóla
með vinnu sinni. Seinna flutti hún til Winnipeg og
gekk þar í kvöldskóla og lærði hraðritun og
vélritun. Árið 1892 giftist Margrét landa sínum
Sigfúsi B. Benediktssyni skáldi og búfræðingi.
Þau hjón settu nokkrum árum síðar upp prent-
smiðju í Selkirk og stofnuðu kvenréttindablaðið
Freyju árið 1898. Freyja kom út mánaðarlega til
1910 þegar Margrét varð að láta af störfum vegna
sjóndepru. Þá flutti Margrét til vesturstrandar-
innar og bjó þar hjá dóttur sinni síðustu æviárin.
Freyja var ekki einungis fyrsta vestur-íslenska
kvennablaðið heldur fyrsta kvenréttindablaðið
sem gefið var út í Kanada.
Margrét var ritstjóri Freyju jafnframt því að
hugsa um gestkvæmt heimili og tvö börn þeirra
hjóna. Margrét tók stundum íslenska kostgang-
ara, oft einhleypar konur. Þau hjón voru mjög
gestrisin og iðulega var stanslaus straumur gesta
frá morgni til kvölds. Margrét var afar skemmtileg
í samræðum, víðlesin og fróð um margt. Hún nýtti
tímann vel samanber orð einnar samtíðarkonu
hennar: „Hún gat gert tvennt í einu, og stóðu
margir undrandi að horfa á hana gera það; hún
setti stílinn og meðan hún var að þvi, þá gat hún
samt talað um alla heima og geima við gesti sína.“
Margrét hafði sjaldnast tækifæri til að skrifa á
daginn heldur nýtti tímann meðan aðrir
sváfu.
Árið 1908 stofnaði Margrét fyrsta
kvenréttindafélgið í Manitoba: „Til-
raun“ sem varð ein deild af
Canadian Suffrage Association.
Margrét aflaði fjölskyldufyrirtæk-
inu m.a. fjár með þvi að fara í fýrir-
lestraferðir vítt og breitt um íslend-
ingabyggðir í Kanada og Norður-
Ameríku og var iðin við að sækja
íslensku kvenfélögin heim. Félagið
„Tilraun“ gekkst m.a. fyrir þvi að safna
nöfnum á bænaskrá sem lögð var fýrir þingið
skömmu áður en kosningaréttur kvenna var sam-
þykktur. Á ferðum sínum safnaði Margrét
undirskriftum og áskorunum um kosningarétt
kvenna og innheimti áskrift fýrir Freyju. Fjöldinn
allur af íslenskum konum skrifuðu nöfn sín undir
bænaskrána.
Án efa átti „Freyja“, Margrét og fylgismenn
hennar, stóran þátt í þvi að Manitoba - heimafýlki
Margrétar - var fýrsta fylkið í Kanada sem veitti
konum kosningarétt og kjörgengi árið 1916. Árið
eftir samþykkti Sambandsþing Kanada pólitísk
réttindi kvenna.
Margrét var sköruleg og framúrskarandi
mælsk. Hún var rithöfundur bæði í bundnu og
óbundnu máli. Margrét var virk í félagsskap
íslendinga og á árunum 1926-30 safnaði hún og
skráði þætti í safn til Landnámssögu íslendinga í
Vesturheimi.
Margréti var boðið að sækja þing kvenréttinda-
kvenna viðs vegar um Ameríku en hún hafði ekki
efni á því og varð þvi að sitja heima. Hún vakti
m.a. athygli á sér og málstað sínum með bréfum
sem voru birt í ýmsum blöðum og tímaritum í
Bandaríkjunum. Þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir um
greinaskrif gat Margrét ekki sinnt skriftum sem
skildi aðstæðna sinna vegna. Árið 1930 styrktu
Vestur-íslenskar konur hana til íslandsferðar og á
áttatíu ára afmæli hennar hélt Kvenfélagið Frí-
kirkjan og Lestrarfélagið Jón Trausti henni fjöl-
mennt samsæti.
Margrét var kvenskörungur og barðist alla ævi
við skilningsleysi manna og eigin fátækt. Hún var
einn helsti leiðtogi kvenréttindahreyfingarinnar í
Manitoba meðan hún bjó þar og naut virðingar og
viðurkenningar langt út fýrir Kanada.
2/1991 — 10. árg.
VERA Laugavegi 17
101 Reykjavík
Útgefendur:
Samtök um Kvennalista og
Kvennaframboö í Reykjavík.
Sími 22188
Forsíða:
Forsíðan er að þessu sinni
eftir Erlu Friðriksdóttur,
nemanda á 3. ári í grafískri
hönnun í Myndlista- og
Flandíðaskóla íslands.
Myndin er unnin á
námsskeiði í tölvugrafík
undir handleiðslu Tryggva
Flansen, myndlistarmanns.
Ritnefnd:
Anna Ólafsdóttir Björnsson
Guðrún Ólafsdóttir
Hildur Jónsdóttir
Flrund Ólafsdóttir
Inga Dóra Björnsdóttir
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
Kristín Karlsdóttir
Laura Valentino
Starfskonur Veru:
Björg Árnadóttir
Ragnhildur Vigfúsdóttir
Vala Valdimarsdóttir
Útlit:
Harpa Björnsdóttir
Ábyrgð:
Björg Árnadóttir
Ragnhildur Vigfúsdóttir
Textavinnsla og
tölvuumbrot:
Edda Harðardóttir
Filmuvinna:
Prentþjónustan hf.
Prentun og bókband:
Kassagerð Reykjavíkur
Plastpökkun:
Vinnuhelmilið Bjarkarás
Ath. Greinar í Veru eru blrtar
á ábyrgð höfunda sinna
og eru ekki endilega
stefna útgefenda.
2