Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1916, Síða 5

39
Hefur hver lengdarmeter í þeim kostað frá 179 kr.
til 885 kr., en að meðaltali 385 kr. Brúin á Blöndu
hefur orðið langdýrust tiltölulega við lengd, næstar
henni eru brýrnar á Norðurá og Ytri-Bangá, sem
kostað hafa rúmar 400 kr. hver lengdarmeter.
. Brúin á Lagaríljót er lengst brú hjer 300 m og
dýrust, hún kostaði 124000,00 kr. eða 414 kr. hver
lengdarmeter. Hún er staurabrú með járnbitum á
þvertrjám.
Brýr úr höggnum steini hafa hjer aldrei verið
gerðar. Sá steinn sem hjer finnst víðast livar er ekki
lientugur, ýmist of sprunginn eða veikur, þolir lítinn
þrýsting, eða örðugur að vinna og höggva til. Fyrsta
stóra steinsteypubrúin, 55 m langur þogi yfir Fnjóská,
var gerð af dönskum verkfræðingum. Síðan hafa
engir útlendir verkfræðingar verið ráðnir til brúar-
gerða hjer.
1907 var hjer gerð fyrsta brúin úr járnbentri
steinsteypu, smábrú yfir Bláskeggsá á Hvalfjarðar-
strönd, en síðan er upprunnin sannnefnd steinsteypu-
öld fyrir brýrnar, hafa allar verið gerðar úr því efni,
nema 9 járnbrýr.
Jeg vil þá minnast á gerð brúnna eins og hún er
nú og hefur verið á siðustu árum. Allar brýr hjer
eru gerðar fyrir sömu umferð, gangandi fólk, ríð-
andi og vagna, og leiðir af því, að gerð þeirra verð-
ur að mörgu leyti mjög lík.
Breidd þeirra milli handriða eða akbreidd er jafn-
^in 2,60 m, sú sama og ákveðin er í Noregi á 2.
ílokks brúm. Sú breidd er nægileg hverjum fjórhjól-
uðum vagni, en ekki geta vagnar mætst á þeim,
enda umferðin ekki svo mikil, að þess sje þörf og
miklu mundi það hleypa fram kostnaðinum að gera
þær með 4,0 m akbreidd svo sem 1. flokks brýr í
Noregi. Styrkleiki brúnna er jafnan miðaður við
mesta þunga, sem á þær má koma í einu. Þar sem
umferðin er svona lík um þær allar, er jafnan lagð-
ur sami þungi lil grundvallar burðarþolsútreikning-
unuin, lireyfanlegur þungi (mannþröng) 500 kg á □
m eða fjórhjólavagn 4 t þungur. Svona mikil mann-
þröng, 7 menn á hverjum fermeter, er vafalaust sú
mesta, sem komið getur fyrir, enda útheimtir meiri
styrkleik af brúnni en 4 t vagnþungi, nema brúin
sje mjög stutt, aðeins örfáir metrar. Þessi vagnþungi
kann að virðast nokkuð lítill, en hann er miðaður
við, að engir vegir nema ramgerðir púkkvegir þola
meiri vagnþunga án þess að skemmast, en flutninga-
vagnar hjer eru enn mjög sjaldan þyngri en 1—2 t.
Steinsteypubrýr, sem hjer hafa verið gerðar, eru annað-
hvort bogabrýr eða bitabrýr, nema ein, sem er með
svokallaðri »Vierendeel«-smiði, hvortveggja með mjög
einfaldri gerð. Járn, venjulega sivöl, eru lögð þar
sem tognun er mest, en steypan þolir þrýstinginn. í
steypuna er venjulega blandað 1 hluti sement, 2
lil. sandur, 3 hl. möl. Við útreikning burðarþols er
þess gætt, að hvergi geti reynt meir á steypu en 40
eða jafnvel 50 kg/cm2 til þrýstings, en á járn hvergi
meiri tognun en 1000 kg/cm*.
Bogabrýrnar eru með 2 járnnetum efst og neðst í
boga og krækjum milli þeirra til þess að gera úr
báðum eina grind. Hæð boga um miðju hefur venju-
lega verið J/io hluti lengdar. Allir bogar hafa verið
gerðir fastir í báðum viðurlögum. Þeir sem eru yfir
15 m langir hafa verið reiknaðir út nákvæmlega eft-
ir »Elasticitets«-kenningunni og tekið tillit til hita-
breytinga og samþrýstings boga. Bogabrýrnar eru
ýmist með þverveggjum eða 2 bríkum eftir endilöng-
um boga ytst. Á þverveggjunum liggur brúarpallur-
inn, sem einnig er steyptur og á honum til slits 12
—15 cm. þykt malarlag. Milli bríka er fylt með mold,
en möl efst til slits.
Bitabrýrnar eru jafnan með 2 bitum, en brúar-
pallurinn er plata ýmist ofan á þessum bitum eða
milli þeirra neðst og notast þá bitarnir einnig sem
handrið. Á plötunni er malarslitlag 12—15 cm þykt.
Frágangur brúnna er alstaðar mjög óbreyttur,
engu varið til þess að gera úllit þeirra skrautlegt, en
til þess að gera steypuna nokkru áferðarfegri en hún
er úr mótunum, er kastað á hana sementsvatni, en
ekki borið á hana sement-sandlag, það þykir ekki
haldgott, nje heldur höggin lirufótt, svo sem mjög er
algengt erlendis, til þess er steypuefnið hjer of lit-
ljótt. Á brúargólfið er strokið þjettiefni úr asfaltblönd-
un og þar yfir lagt 2 cm þykt lag úr sement-sand-
blöndun, hvorttveggja til þess að tryggja, að ekkert
vatn renni inn í steypuna og ryðgi þar járnin.
Steinsteypubrýrnar hafa þann aðalkost fram yfir
járnbrýr, að til viðhalds þeirra þarf engu að kosta
og er það mikils virði hjer á landi, þar sem margar
brýr liggja mjög afskekt og eftirlit og flutningar allir
eru svo örðugir. Til smáviðgerða þurfa verkamenn
oft að ferðast langar leiðir. Steinsteypan hefur hjer
víðast reynst ódýrari til brúargerða en járn, með því
að sleypuefni er nálega alstaðar við hendi í árfar-
vegum eða melum, en flutningur þungra járnstanga
í bitabrýr eða strengja í liengibrýr er víða mjög örð-
ugur eða jafnvel ómögulegur. Flutningur á sementinu
er að vísu oft mjög dýr í samanburði við kaupverð
þess. Jeg man, að borgað hefur verið fyrir flutning
á sementi frá Vík i Mýrdal til brúargerða í Fljóts-
liverfi um 7 kr. fyrir pokann, en þar voru einungis
stöplar steyptir, en brýrnar gerðar úr járnbitum,
einmitt vegna þessarar löngu fjarlægðar frá kaup-
túni og örðugleika og kostnaðar að flytja sementið
óskemt svona langa leið.
Jeg skal hjer leyfa mjer að gefa dálítið yfirlit yfir
verð brúa, sem hjer hafa verið gerðar úr járnbentri
steinsteypu, en mjög nákvæmt verður það ekki. Á
reikningum brúnna eru oft ýmsar upphæðir, sem
ekki eru beinn kostnaður við brúargerðina sjálfa,