Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1916, Blaðsíða 12

46
was bei der Dampfmaschine immer einige Zeit er-
fordert. Ganz enorm sind allerdings die Anforde-
rungen, die die Konstruktion dieser Maschinen an
den Erfindungsgeist der Ingenieure stellt. Wegen des
beschránkten Raumes und des geringen zulássigen
Maschinengewichts mtissen alle Teile so leicht als
möglich, d. h. unter Zugrundelegung sehr hoher
Materialbeanspruchungen konstruiert werden. Dabei
soll die Mascliine trolz ihrer Kompliziertheit absolut
zuverlássing arbeiten und keine Reparaturen erfor-
dern, da die geringste Betriebsstörung den Yerlust
des Bootes und seiner Mannschaft bedeuten kann.
Es ist das Verdienst von Krupp und besonders der
Maschinenfabrik Augsburg- Núrnberg diese Maschi-
nengattung zuerst erfolgreich durchgebildet zu haben.
Ist auf diesem Gebiete der Dieselmotor bereits zu
höchster Vollkommenheit gelangt, so ist seine Ent-
wicklung auf anderen Gebieten, wie dem Eisenbahn-
und Automobihvesen und der Luftschiffahrt sicher
noch nicht abgeschlossen. Welche Eroberungen mögen
ihm da noch beschieden sein, ihm dem Júngling der
vor kaum 18 Jahren erst das Licht der Welt er-
blickte? Leider hat der geniale Erfmder, Dr. Ing.
Rudolf Diesel nur einen Teil der Entwicklung mit
eigenen Augen sehen dúrfen, aber sein Name, den
wir in dankbarer Erinnerung behalten wollen, wird
in seines Geistes Kinde der D i e s e 1 - Maschine,
fortleben.
Dlesclmótorinn.
Útdráttur úr fyrirlestri fluttum á pýzku af Dipl.-Ing. G. Funk í V. í. 13. apríl 1916.
Pað er ekki lengra siðan en árið 1893, pá birti pýzki
verkfræðingurinn Diesel bók um hugmjmd sína og vís-
indalega útreikninga að nýrri mótortegund, er marga kosti
átti að hafa fram yfir pá, sem notaðir voru til pess tíma.
Pað er pessi mótor sem nú ber nat'n Diesel um víða ver-
öld. Bókin vakti pegar mikla athygli og 2 stórar vjelaverk-
smiðjur pýzkar tóku að sjer og báru kostnaðinn við smíð-
ar og tilraunir undir umsjá Diesel. Fyrsta vjelin var full-
gerð og seld til notkunar 1898. Árið 1911 höfðu pegar ver-
ið gerðar Dieselvjelar, er samtals höfðu 600,000 hestöfl, en
nú má óefað telja pau langt umfram fyrstu miljónina.
Nokkur ástæöa til pess, að svo langt varð tilraunastig
pessarar vjelar, var sú, að Diesel hugsaði sjer fyrst að
nota koladuft tit eldsneytis, en vegna ýmsra erfiðleika varð
að snúa á aðra braut og nota hráolíu og brá pá fljótt til
hins betra með framfarirnar.
Aðalkostur Dieselvjelanna fram yflr aðrar hreyfivjelar
er sá, að pær taka peim mikið fram að hagsmunum. Beztu
gufuvjelar breyta í vinnu 14°/o hitamagns pess, sem fram-
leiðist, gasmótorar um 20°/o, en Dieselvjelin 35°/o. Aftur er
Dieselvjelin margbrotnarí og dýrari.
Til brenslu í Dieselvjelum er aðallega notuð hráolía, er
hún að vísu nokkuð dýr, en má vinna úr henni benzin og
steinolíu og nota síðan til brenslu olíu pá, sem eftir verð-
ur og nefnd er Masútolía.
Framleiðsla hráoiiu i heiminum er mikil, var 43 milj.
tonn árið 1913, og eykst óðum, par sem enn er lítið sem
ekkert framleitt í Mexíco og Kina en par eru miklar olíu.
lindir.- Er talinn enginn vafi á pví, að hráolían muni end-
ast um marga mannsaldra. Nú flytzt fullur helmingur allr-
ar hráolíu frá Norður-Ameríku.
Aðrar olíutegundir eru og notaðar til brenslu, má par
sjerstaklega nefna tjöruolíu, sem mikið er framleitt af í
öllum gasstöðvum og fyr varð að litlum notum.
í Pýzkalandi eru engar hráolíulindir, og hefur pví síðan
ófriðurinn hófst notkun tjöruolíu farið mjög i vöxt. Er
par nú framleitt svo mikið af henni að helmingur mundi
nægja til framleiðslu 300,000 ha. Tjöruolia hefur og pann
kost, að hún er miklum mun ódýrari en hráolía, en par
sem hún er notuð, verður vjelin sjálf að vera með nokkuð
frábrugðinni óg margbrotnari gerð.
Gerð Dieselvjelarinnar er annaðhvort tvigengis eða fjór-
gengis. Sjerstaklega á seinni árum hafa pær fyrnefndu feng-
ið talsverða útbreiðslu. Notagildi 4-gengisvjelanna er að
vísu hærra, en pær verða pyngri og margbrotnari en 2-
gengisvjelar. Menn deilir enn nokkuð á um, hvor tegundin
sje betri, en ekki verða nema 2-gengisvjelar notaðar til
framleiðslu pess feikna afls, er skiftir tugum púsunda hest-
afla, er parf til pess að reka fram stóra vígdreka og önnur
risavaxin hafskip, sem nú á tímum er lagt mjög kapp á
að gera vjelar pessar nothæfar fyrir.
Fram til pessa tíma hafa Dieselvjelar nær einvörðungu
verið notaðar til aflframleiðslu á föstum stöðvum. Hafa
pað verið 4-gengismótorar uppreistir. Peir eru að mörgu
líkir gasmótorum, en vegna miklu hærri prýstings verða
peir að vera með mun sterkari gerð. Sjerslaklega sterk
parf hettan á sívalningnum að vera, par sem hún getur
orðið 1800° G. heit og prýstingurinn verið upp i 40 atm.
Sjerstök gerð hennar á stórum mótorum, hleypir mjög
fram veröi peirra.
Svo sem fyr er drepið á, eru aðalkostir Dieselvjelanna
pessir:
1. Einstök hagnýting eldsneytisins og par með lítill
reksturskostnaður.
2. Fær eru fyrirferðalitlar.
3. t*ær eru jafnan til taks til notkunar.
4. Frá peim stafar hvorki reykur nje ólykt.
Pessum kostum búin hefur Dieselvjelin víða útrýmt
öðrum aflvjelategundum t. d. í innan bæjar aílstöðvum.
Par er oft lítið húsrúm til umráða og pörfin oft mismun-
andi á ýmsum tímum sólarliringsins. Par sem eldsneytið
er dýrt eða flulningar erfiðir, svo sem í námum afskektra
fjalla, er hagurinn við notkun peirra framar öðrum vjel-
um mjög mikill. Vegna pess að pær eru jafnan til taks
fyrirvaralaust, eru pær oft notaðar sem varaaflvjelar, par
sem aðalvjelin er t. d. gufutúrbínu, en gripið lil peirra
pegar aflpörlin snögglega vex.
Dieselvjelar eru nú notaðar um allan heim, en mestri
útbreiðslu hafa pær náö í Pýzkalandi, pá eru pær og
mjög notaðar í Rússlandi, en mestmegnis pýzkar vjelar.
Par er olían ódýr en kolin dýr. í Englandi og Frakklandi
eru pær lítt notaðar, ennfremur i Ameríku. Par er ástæð-
an sú, að alt eldsneyti er ódýrt, en smíði Dieselvjelanna
tiltölulega dýr í samanburði við aðrar aflvjelar.
Enn er notkun Dieselvjela í flutningatækjum á byrjun-
arstigi. í bifreiðar eru pær ekki hentugar, en nú fyrir