Freyr - 01.07.1919, Side 16

78
FREYR.
ar, sem álitnar voru engin óhræsisbýli. — Loks
hefir hið opinbera gert oflítið til þess, að hvetja
menn til að taka eyðijarðir til ábúðar, t. d
með hagkvæmum lánum og verðlaunum.
Það hefir oít verið rætt og ritað um, að
svo eða svo stór svæði væru litið notuð, og
ræktuðu blettirnir—túnin, — væru sem ekkert
á móti því sem óræktað er. Þetta er hverju
orði sannara. En það þarf að gjöra meira en
rœða um málið. — Til þess að hrinda því á-
fram þarf að framkvcema.
Eyrst þarf að setja lög um, að allir jarð-
eigendur er hafa svo stórt og rúmgott land
og ekki nota það, að tiltækilegt sje að skifta
i tvær jarðir að áliti matsmanna, sjeu skyldir
að leyfa það. Og að hinu nýja leigubýli fylgi
svo mikið land bæði lil beitar og slægna, að
nýbýlismaður geti haft þann fjenað, er hann
geti lifað af, að mestu leiti, þar sem landrými
leyfir. í þeim lögum þarf og að vera tekið
fram um ábúðartima, skyldu og rjettindi lands-
drottins og leiguliða hvors gagnvart öðrum
o. s. frv.
Hreppstjóri, ásamt hinum skipuðu úttektar-
mönnum í hverjum hreppi, skulu meta hvort
eða hvaða jörðum skuli skift og hvernig. Skal
sá er hugsar sjer að reysa nýbýli, snúa sjer
til þessara manna, skulu þeir svo framkvæma
skoðun á landinu og yfirreið, og kveða á um
hvort gjörlegt muni að skifta því landi, er
beiðandi hafði augastað á. Líki landeiganda
ekki tillögur úttektarmanna um landskiftin, get-
ur hann krafist yfirwats.
JÞeir, sem byggt hafa upp á eyðijörðum
eða óræktuðum löndum, skulu ganga fyrir öðr-
um með hagkvæm lán t. d. úr ræktunarsjóði.
Einnig ætti að veita þessum mönnum verðlaun,
þá er þeir hafa byggt upp í nýbýlinu og farn-
ir að rækta. Ætti til verðlaunanna að verja
því fje að nokkru leyti, sem varið hefir verið
að undanförnu af Ræktunarsjóði til verðlauna
handa bændum. Verðlaunin ættu ekki að vera
mjög lág, t. d. 150--300 kr eða alt að 400 kr.
á ári, í eitt skifti til hvers. Ef verðlaunin væru
mikið minni en þetta, munar lítið um þau, og
gera þá um leið lítið til að hvetja.
Búast má við, að allir verði ekki á eitt
sáttir um sumar þessar tillögur, fremur en ýms
önnur nýmæli fyrst i stað. — En það geta þó
líklega flestir fallist á, svo ekki verði um deilt:
1. Að löggjafarvaldinu, og sömuleiðis Búnaðar-
íjelagi Islands, sje^skylt að styðja að aukinni
ræktun landsins, með heppilegum lögum,
lánum og styrkveitingum.
2. Að á fleiri og færri jörðum i flestum sveit-
um á landinu, sjeu svo stór og góð lönd,
að vel tiltækilegt sje að skifta þeim í tvær
jarðir að minsta kosti.
3. Að mótspyrna jarðeigenda hefir valdið þvi,
að jörðum hefir eigi verið skift meira en
orðið er.
4. Að alþjóðarheill verður i þessu efni eins og
öðru, að vera í fyrirrúmi fyrir hag einstakl-
ingsins.
5. Að hið opinbera þarf að hvetja og uppörfa
unga menn til að byggja á eyðijörðum og
ræktuðum löndum, með hagkvæmum lánum
og — verðlaunum.
6. Að miklu meiri ástæða sje til þess, að veita
verðlaun ungum og efnilegum frumbýlingum,
sem ráðast í að taka til ræktunar og byggja
á eyðijörðum, heldur en sterkefnuðum bænd-
um fyrir það, að bæta ábýlis og eignarjarð-
ir sinar.
7. Að þó þvingunarlög verði sett, eins og vikið
er að áður má það eigi skoðast sem eignar-
nám, heldur takmórkun á afnotarjetti, þvi
landeiganda heldur sínum eignarjetti eftir
skiítinguna.
Þess er vænst að fleiri láti til sín heyra
um þetta mál.
Ritað í febr. 1919.
Baldvin Eggertsson.