Freyr - 01.07.1920, Blaðsíða 5

FREYR
67
ásetning. Það dagaSi uppi þá, en 1883 var
þa® tekiS fyrir aftur. Þeir vildu gefa hrepp-
stjórum fult vald til þess, aS láta skera af
heyjum bænda, hverjum í sínum hreppi,
þar til heyásetningurinn „væri gætilegur".
Þetta frumvarp varS þó ekki aS lögum, en
upp úr því voru horfellislögin samin, og
samþykt.
Þeir sem beittu sjer fyrir þessu máli i
þessari mynd, bæSi á átjándu og nítjándu
öldinni, hafa boriS miklu meira traust til
hreppstjóranna og hreppsnefndanna, en á-
stæSa var til. Jafnframt gengu þeir full-
nærri persónufrelsi manna, og þetta tvent
var þaS vafalaust, sem varS málinu aS
fótakefli.
1792 kom Stefán amtmaSur Þórarinsson
meS tillögur sínar um stoínun kornforSa-
búra í hverri kirkjusókn á landinu, og ætl-
aöi meS þvi aS tryggja mönnum og skepn-
um varaforSa í hörSu árunum, og þegar
skipaferSir teptust. En málinu var ekki
gaumur gefinn aS því sinni, og úr fram-
kvæmd varS ekkert.
1794 kom Stefán aftur meS aSra tillögu,
en hún var sú, aS stofna heyforSabúr á
hverri einustu jörS, á öllu landinu. Vildi
hann láta hreppsnefndirnar hafa eftirlit
meS því aS ásetningur væri góSur aS haust •
inu, en auk þess vildi hann skylda alla
bændur til þess, aS láta sjer í hey eSa galta
1 hest af tugi, fyrir hvert kúgildi af skepn-
um, sem þeir hefSu á jörSum, og mættu
þeir aldrei snerta þaS fyr en annaS hey
væri þrotiS. MeS þessu vildi hann fá visi
af heyforSabúri á hverri einustu jörS á öllu
landinu. Lög voru aldrei samin um þetta
efni, en eriginn vafi er á því, aS þessi skrif
amtmannsins ýttu undir marga meS aS
fyrna, og þaS svo aS óvist er, hvort aSrir
hafa gert þaS betur. Margir bændur hafa
bæSi fyr og síSar komiS undir sig fyrn-
ingum, og meS þeim bjargaS bæSi sjer og
öSrum í hörSu árunum.
1857 voru i Danmörku samþykt lög um
hegning fyrir illa meSferS á skepnum. Á
þingunum 1859 °.ú 1861 voru þessi lög
rædd, og þrætt um þaS, hvort þau ættu aS
öSlast gildi hjer á landi eSa ekki, og 1863
voru þau gerS aS lögum hjer á landi, þó
meS þeirri breytingu, aS hordauSi varS-
aSi því aö eins sektum, aS sá er skepnuna
hefSi undir höndum, ætti næg hey. Hor-
dauSi var ekki hegningarverSur ef hann
stafaSi af heyleysi, og sýnir þaS bæSi tíS-
arandann og þaS, hve tiSur hordauSinn
hefir veriS, jafnvel hjá þeim, sem áttu nóg
hey. Lög þessi gerSu víst lítiS gagn, urSu
víst mest pappírslög.
1883 koma svo horfellislögin í þeirra
staS. Þau skipuSu hreppstjórum og hrepps-
nefndum aS hvetja menn meS skoSunum
og samræSum til þess aS hafa næg fóSur
og hús handa skepnum sínum og lögSu
20 kr. sekt viS ef skepnur fjellu úr hor.
Sýslumenn áttu aS hafa eftirlit meS hrepps-
nefndunum, og gæta þess, aS þær beittu
sektarákvæSunum þegar ástæSa væri til.
1897 var svo þetta eftirlit tekiS af
hreppsnefndunum, og lagt á sjerstaka
forSagæslumenn, er til þess voru kjörnir
aS hafa þaS á hendi. Þeir áttu aS fara tvær
ferSir á vetri hverjum um hreppinn til eft-
irlits, bókfæra gerSir sínar í þar til gerS-
ar bækur og senda sýslunefnd, sem þá
var faliS eftirlitiS. Þessar tvennar skoSan-
ir urSu svo óvinsælar, aS strax á þingi
1899 varS aS breyta lögunum. SkoSunin
var þá gerS ein, og látin fram fara um
miSjan vetur. Sektin var þá líka hækkuS
upp í 200 kr. fyrir hordauSa, skoSunar-
mönnum ákveSiS 2 kr. dagkaup. Sýslu-
nefndum faliS eftirlitiS meS frakvæmd lag-
anna, og skoSunarmennirnir sektaSir um
50 kr., ef þeir vanræktu skyldur sínar.