Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1955, Side 38

16
TlMARIT VPl 1955
Bleiksárgljúfur.
og áður er sagt um eða yfir 500.000.000,— kr, eða um
20% af öllum stofnkostnaðinum. Starfsmannafjölda við
þessa iðju er erfitt að áætla nákvæmlega, en lauslega
mætti gizka á 2000 — 4000 miðað við 100.000 tonna
verksmiðju. En þessar tölur fara töluvert eftir því,
hvort með eru taldir eða ekki ýmsir, sem óbeina þjón-
ustu láta í té í sambandi við iðjureksturinn.
Niðurlagsorð.
Rannsókn þess, á hvern hátt vér getum bezt hagnýtt
oss vatnsafl landsins, er enn varla hafin. Hún verður
vitanlega bæði kostnaðarsöm og tekur sinn tíma. Vér
megum þó eigi láta oss vaxa það í augum.
Vatnsafl landsins er svo mikið, að það tekur oss sjálfa
óhjákvæmilega langan tíma að koma upp iðnaði til hag-
nýtingar þess. Við nánari athugun kann það þá að
reynast hagkvæmt og skynsamlegt að ráðstafa um tlma
nokkru af því til stóriðjuvera, sem erlend félög fá leyfi
til að koma upp, eða til útflutnings.
Vér megum þó ekki gleyma því, að verðmæti þeirra
afurða, sem verksmiðjur knúðar raforkunni framleiða,
er margfalt á við verð raforkunnar sjálfrar. Nokkrar
smáar verksmiðjur, sem vér kæmum sjálfir upp og not-
uðu aðeins lltið brot af vatnsaflinu öllu, gætu gefið oss
eins mikið og meira I aðra hönd en sala raforkunnar
allrar.
Mér virðist því að vér verðum alveg sérstaklega að
varast að vanrækja þá hlið þessara rannsókna, sem
lítur að skilyrðum til þess að vér komum sjálfir upp
iðju eða iðnaði til hagnýtingar vatnsaflsins, þótt í smá-
um stíl væri.
UMRÆÐUR um erindi Steingríms Hermannssonar.
Formaður, Jakob Gíslason, þakkaði Steingrími Her-
mannssyni hið fróðlega og athyglisverða erindi. Þá
skýrði hann frá því, að hann hefði fyrir nokkru að
beiðni ráðherra tekið saman greinargerð um viss at-
riði í sambandi við skilyrði til útflutnings á raforku og
til stóriðju hér á landi, og ætlaði hann nú með leyfi
ráðherrans, að hefja umræður um erindi Steingríms með
því að gera fundarmönnum grein fyrir aðalinnihaldi
skýrslu sinnar til ráðherra. (Útdráttur sá, er Jakob
flutti, er prentaður sérstaklega hér að framan.)
Sigurður S. Thoroddsen tók til máls næst á eftir for-
manni. Þakkar hann boð á fundinn og ræðumanni.
Telur sjálfsagt, að þessi mál séu rædd og kynnt ræki-
lega áður en ákvörðun er tekin. Annars væri sú venja,
að ákvarðanir væru teknar i mikilsverðustu málum
að þjóðinni forspurðri.
Minnir á það meirihluta álit fossanefndar árið 1920
(Jón Þorl., M. T. og G. Bj.), að ekki bæri að gefa út-
lendingum sérleyfi til virkjana, heldur væri heppilegra
að bíða þangað til Islendingar gætu virkjað sjálfir.
Telur þessa afstöðu hafa verið rétta. Islendingar hefðu
komizt vel af síðan. Þeir eiga enn fossana ósnerta sem
einskonar varasjóð.
Sjórinn hefir verið sú gullkista, sem þeir hafa ausið
úr. Getum stóraukið arð fiskiveiða, stækkað flotann,
bætt búskap og aukið þann iðnað, sem hefir verið að
skapast. Getum litið fram á bjarta framtíð.
S. Th. er hræddur við stóriðju hér á landi, nema Is-
lendingar hafi þar að fullu tögl og hagldir. Stóriðja,
sem veitir þó ekki væri nema 2—3000 manns atvinnu,
er orðið það mikið afl, að af því stafar hætta, jafn-
vel þótt rekseturinn sé í höndum íslenzkra einstaklinga
hvað þá heldur í höndum erlendra auðfélaga. Slík stór-
iðja myndi raska þjóðfélagslegu jafnvægi okkar. Erlend
auðfélög myndu fljótt gera sér misjafnar ríkisstjórnir
háðar, hversu vel sem samið væri, enda væru þess ljós-
ust dæmin.
S. Th. vill virkja og nýta vatnsaflið jafnharðan og
Islendingar sjálfir þurfa á að halda, enda þarf mikið
að virkja til þess að halda i því horfi. Telur að hér
muni rísa upp stóriðja með tímanum, þótt hún verði
ekki gerð með erlendu fé og í höndum útlendinga.
Er hinsvegar ekki viss um að sú fjárfesting, sem sett
yrði í stóriðju, t. d. I Al-verksmiðju, sé heppileg. Slík
verksmiðja skili ekki meira en 10—15% af stofnverði
í erl. gjaldeyri á ári, en togari skili um 100% af kaup-
verði sínu. Lítur svo á, að sú leið kynni að vera okkur
fær og hættuminni að flytja út raforku til annarra landa.
Valgarð Thoroddsen áleit, að mörg hin stærstu iðju-
ver Norðmanna hefðu upprunalega verið byggð með
verulegri þátttöku erlendra aðila, en siðar hefðu Norð-
menn eignazt meiri hluta þeirra. Þá benti hann á, að
erlend fjárfesting til einnar verksmiðju hér samsvari
fjárfestingu til um 25 verksmiðja í Noregi. Því væri
ekki rétt, í þessu sambandi, að gera samanburð um
eina verksmiðju á Islandi og eina i Noregi.
Bragi Ólafsson þakkaði framsögumanni erindið. Var
ekki sammála þremur fyrri ræðumönnum um þá van-