Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1958, Síða 3
TIMARIT
VERKFRÆÐINGAFÉLAGS ÍSLANDS
4. hefti 1958 43. árg.
Vígsla Sementsverksmiðju ríkisins á Akranesi
AVARP forseta Islands,
* *
herra Asgeirs Asgeirssonar,
er hornsteinn Sementsverksmiðjunnar á Akranesi
var lagður 14. júní 1958
Ég- hefi nú lagt hornstein Sementsverksmiðjunnar eftir
tilmælum verksmiðjustjórnarinnar, og læt nokkur orð
fylgja þeirri athöfn.
Það þykir máske sumum undarlegt, að homsteinn skuli
lagður, þegar verksmiðjan tekur til starfa. En homsteinn
er nú orðið meir tákn en veruleiki, og raunar enginn
hornsteinn, í fornri merkingu, í steinsteypuhúsum. Þessi
hornsteinn, sem geymir sögu verksmiðjunnar, er jafn-
framt hornsteinn í byggingarsögu framtíðarinnar.
Saga húsagerðar á Islandi er að mestu leyti raunasaga
fram í lok síðustu aldar. Skógurinn var of smávaxinn,
steinn ýmist of harður eða gljúpur, og torfið forgengi-
•egt byggingarefni. Auðunn biskup rauði lét að vísu
brenna kalk úr skeljum í byrjun fjórtándu aldar, en á
því varð ekki framhald, og kalkbrennslan í Esjunni á
nítjándu öld reyndist erfið og dýr og varð skammær.
Kalkið eitt hefði heldur aldrei leyst okkar þjóðarvanda.
Það er ein þýðingarmesta uppgötvun, sem gerð hefir
verið fyrir okkar þjóð, þegar Portlandssementið var
fundið í Englandi snemma á síðustu öld, og tók þó
nokkurn tíma að læra að blanda það hæfilega með sandi,
möl og vatni svo úr þvi yrði traustur steinn, mótaður
með því lagi, sem smiðir geta ráðið. Og það er merkilegt
«1 frásagnar, að þegar hið fyrsta steinsteypuhús á Is-
iandi, Sveinatunguhúsið, var byggð skömmu fyrir alda-
mót, þá virðast tveir Islendingar, þeir Sigurður stein-
smiður og Jóhann bóndi, hafa fundið þessa aðferð sjálf-
stætt, án erlendra áhrifa. Sandurinn, mölin og vatnið
er víðast nærtækt í okkar landi, og kostar litið meir en
flutninginn.
Þarna var leystur einn stærsti vandi og mesta nauð-
syn Islendinga til frambúðar. Þegar svo var farið að
jámbenda steypuna, þá var fengin vörn gegn jarðskjálfta.
Og ekki grandar eldurinn heldur. Lausn þessara mála
var ákjósanleg, og landið að miklu leyti endurbyggt á
síðustu fimmtíu árum. Um steinsteyputækni standa ís-
lenzkir iðnaðarmenn nú hverri annari þjóð á sporði. Hvert
sem litið er, í sveit og við sjó, þá blasir við sjónum
vorum hin nýja steinöld sementsins.
Það er því ekki að undra, að þörfin á því að framleiða
sementið sjálft í landinu segði til sín. Steinsteypan færir
stöðugt út sinn verkahring. Hús, skólar og kirkjur,
hafnir, brimbrjótar og stíflur, sundlaugar, brýr og vegir,
— til alls þessa þarf mikið magn af sementi, og fleiri
viðfangsefni bætast við hvað líður. Tuttugu og tvö ár
eru liðin frá því að hafizt var handa um rannsóknir, fyrir
tveim árum var byggingarvinnan hafin, — og hér stendur
nú sementsverksmiðjan, eitt hið mesta mannvirki, tilbúin
að fullnægja þörf þjóðarinnar, og mest allt hráefni inn-
lent og nærtækt.
Hin miklu mannvirki setja svip sinn á þennan bæ, og
þó heldur Alcrafjaliið fullri reisn sinni, Ég óska þess
að sambýlið við aðra atvinnuvegi verði gott um fólks-
hald og öll atvinnuskilyrði, og þess ber að gæta, að út-
gerðin er, eftir sem áður, höfuðatvinnugrein þessa kaup-
staðar. Ég óska þjóðinni í heild til heilla, að vera leyst
úr aldagömlum álögum moldarkofanna, hafnleysu og
vegleysu. Margt er enn ógert, en sementið og atorkan
mun leysa hin stóru viðfangsefni framtíðarinnar, sem
áður voru óviðráðanleg. Góðar óskir og guðsblessun fylg-
ir þeirri starfsemi, sem hér hefst í dag!