Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1958, Blaðsíða 8

54
TlMARIT VFl 1958
af höndum, svo sem menn mun reka minni til. Verk-
fræðingar frá Almenna byggingafélaginu h.f. í Reykja-
vik hafa gert allar teikningar af byggingum verksmiðj-
unnar og leyst starf sitt af höndum af mikilli prýði, svo
að vakið hefur eftirtekt margra, er hér hafa komið. Var
haft mjög náið samstarf við Árna Snævarr, jafnt um
skipulagningu, byggingaframkvæmdir, og annað verk-
smiðjunni viðkomandi, og hefur það samstarf verið með
ágætum.
Það fyrirtækið, sem haft hefur lengst kynni af sem-
entsverksmiðju á Islandi, er F. L. Smidth & Co. í Kaup-
mannahöfn, því að leitað hefur verið til þess í hvert
skipti, sem sementsverksmiðju hefur borið á góma hér
á landi, en það var fyrst fyrir rúmri hálfri öld. Veitti
það Islendingum ævinlega góða fyrirgreiðslu, en í þessa
verksmiðju hefur það smíðað allar vélar og annan út-
búnað, ráðið gerð þeirra og niðurröðun. Hafa verkfræð-
ingar fyrirtækisins, einkum Vagn Möller, lagt sig fram
um að gera allt sem bezt úr garði, svo að framleiðsl-
an yrði örugg, og var það verk engan veginn auðvelt,
því að hér er um sérstakar aðstæður með tilliti til hrá-
efna að ræða. Hefur samstarfið við fyrirtækið alla tíð
verið svo gott, að ekki verður á betra kosið. Mega Is-
lendingar vera fyrirtækinu þakklátir fyrir framlag þess
i sambandi við sementsverksmiðju hér á landi fyrr og
síðar.
öllum verkfræðingum og öðrum sérfræðingum, sem
hjálpað hafa til við að koma verksmiðju þessari áleið-
is, þakkar verksmiðjustjórnin, en eigi síður öllum verk-
stjórum, iðnaðarmönnum og verkamönnum, sem starfað
hafa við byggingaframkvæmdir og uppsetningu véla. Er
ekki unnt að nafngreina alla þá, er hér hafa lagt hönd
að verki, en hér hefur verið dyggilega unnið, oft af
frábærum dugnaði og eljusemi, svo að viða er rómað,
ekki einungis hér, heldur einnig utan landsteinanna, Hafi
allir þökk fyrir ágætlega unnin störf.
Öll gæfa er frá Guði. Og gæfan hefur ekki farið fram
hjá þessu fyrirtæki. Við þökkum forsjóninni, að hún
skuli hafa látið verk okkar lánast fram til þessa og
biðjum þess af heilum hug, að Guðs blessun megi fylgja
því um alla framtíð.
Forseti Islands, herra Ásgeir Ásgeirsson, hefur sýnt
Sementsverksmiðju ríkisins þá vinsemd að tjá sig fúsan
til að leggja hornstein að einni helztu byggingu hennar,
og flytja ræðu af því tilefni. Mennta- og iðnaðarmála-
ráðherra, dr. Gylfi Þ. Gíslason, sem fer með mál verk-
smiðjunnar í ríkisstjórninni, mun að því búnu flytja
ræðu og kveikja eld í ofninum. (Ávarp forseta og ræða
iðnaðarmálaráðherra er birt hér í ritinu að framan).
Á skjal það, er múrað verður í homstein verksmiðj-
unnar, er þetta skráð:
SEMENTSVERKSMIÐJA RlKISINS
Ríkisstjórn Islands lét reisa þessa verksmiðju til fram-
leiðslu á sementi i almennings þágu.
Ár 1958, laugardag 14. dag júnímánaðar, var horn-
steinn lagður að verksmiðju þessari.
Þá var forseti Islands:
Herra Ásgeir Ásgeirsson.
Þá skipuðu ríkisstjórn Islands:
Hermann Jónasson, forsætis- og dómsmálaráð-
herra,
Guðmundur 1. Guðmundsson, utanríkisráðherra,
Eysteinn Jónsson, fjármálaráðherra,
dr. Gylfi Þ. Gíslason, menntamála- og iðnaðarmála-
ráðherra,
Lúðvík Jósepsson, sjávarútvegsmála- og viðskipta-
málaráðherra,
Hannibal Valdimarsson, félagsmálaráðherra.
Ráðuneytisstjóri atvinnumálaráðuneytis var Gunnlaug-
ur E. Briem og ráðuneytisstjóri fjármálaráðu-
neytis Sigtryggur Klemenzson.
Bankastjóri Framkvæmdabanka Islands var dr. Benja-
mín Eiríksson.
Þá skipuðu stjórn sementsverksmiðju ríkisins:
Dr. Jón E. Vestdal, formaður, Helgi Þorsteins-
son og Guðmundur Sveinbjörnsson.
Forstjóri Sementsverksmiðju ríkisins var dr. Jón E.
Vestdal.
Athuganir á aðstæðum til framleiðslu sements hér-
lendis höfðu verið hafnar áður en hafizt var handa
um byggingu þeirrar sementsverksmiðju, er hér hefur
verið reist. Skömmu eftir aldamótin 1900 fór slík at-
hugun fyrst fram, en úr framkvæmdum varð eigi.
Voru síðan öðru hverju gerðar svipaðar athuganir,
hinar víðtækustu árið 1936. Eigi varð heldur úr fram-
kvæmdum að því sinni.
Að lokinni hinni miklu heimsstyrjöld 1939—45 var
þörf fyrir sement orðin mjög mikil hér á landi, og
var málið enn tekið upp. Var það rætt á Alþingi Is-
lendinga árið 1947 og þar samþykkt lög um sements-
verksmiðju (lög nr. 35/1948). Með lögum þessum var
ríkisstjórninni veitt heimild til að láta reisa verksmiðju,
er framleiddi 75 þús. smál. af sementi á ári.
Bygging verksmiðjunnar var þó eigi hafin þá þegar,
en fenginn hingað til lands erlendur sementsverkfræð-
ingur til ráðuneytis. Hnigu athuganir hans einkum
að því, hvor staðurinn væri hagkvæmari í þessu skyni,
önundarfjörður eða Patreksfjörður. Fram til þessa hafði
verið gert ráð fyrir notkun skeljasands af Vestfjörð-
um til framleiðslu sementsins. Af skýrslu verkfræð-
ingsins mátti ráða, að orkað gat tvímælis, hvort hag-
kvæmt væri að reisa sementsverksmiðju við þau skil-
yrði, er þá þóttu bezt.
Atvinnumálaráðherra, Bjarni Ásgeirsson, skipaði
nefnd í ársbyrjun 1949, er kanna skyldi allar eldri
rannsóknir og áætlanir um sementsverksmiðju. Skil-
aði nefndin áliti 28. júní 1949, og lagði hún þar til,
að notaður yrði skeljasandur úr Faxaflóa til fram-
leiðslu sementsins, enda reyndist magn hans nægilegt,
en skeljasandur hafði fundizt á þeim slóðum. Skömmu
síðar fannst og líparít á nokkrum stöðum við Faxa-
flóa, en fram til þess hafði verið ráðgert að flytja
inn allmikið magn af kísilsandi.
Atvinnumálaráðherra skipaði 5. ágúst 1949 nefnd
til að gera tillögur um staðsetningu sementsverksmiðj-
unnar. 1 samræmi við tillögur nefndarinnar ákvað
ráðherra, að verksmiðjan skyldi reist á Akranesi.
Hinn 8. ágúst 1949 voru skipaðir i fyrstu stjóm
verksmiðjunnar þeir dr. Jón E. Vestdal, formaður, Helgi
Þorsteinsson og Sigurður Símonarson. Þegar til mála
kom, að verksmiðjan yrði reist á Akranesi, bauðst