Akranes - 01.01.1949, Blaðsíða 10

„ÞEGAR MAMMA KOM HEIM„
Móðir mín, Jóhanna Matthíasdóttir,
bónda á Kjörseyri, Sigurðssonar bónda á
Fjarðarhorni, var fædd á Kjörseyri í
Hrútafirði 13. des. 1845. Á Kjörseyri ólst
hún upp, og þegar hún giftist föður mín-
um, Finni Jónssyni, árið 1869, þá fóru
þau að búa á Kjörseyri og bjuggu þar alla
sína búskapartíð.
Á yngri árum hafði mamma mjög
skarpa sjón. Á þessum árum dreymdi hana
oft sama drauminn, svo iðulega, að hún
var farin að segja á morgnana: ,,Nú
dreymdi mig bæinn minn í nótt.“
Þá sáust ekki timburhús til sveita, jafn-
vel kirkjan var úr torfi, en draumurinn
var á þá leið, að hana dreymdi, að hún
kæmi að húshlið og það var allt úr
timbri. Flún fór þar inn í anddyrið og
upp stiga, sem lá þaðan upp á loftið, en
hún veitti því eftirtekt, að liún sneri sér
öðruvísi, þegar hún kom upp en þegar
hún steig fyrst upp í stigann. Stiginn var
snúinn, en þannig lagaðan stiga hafði hún
aldrei séð. Svo gekk hún inn eftir loftinu
inn í herbergi, sem þar var. Gluggi var
þar beint á móti dyrunum, borð undir
glugganum, rúm annars vegar, en stóll
hins vegar við borðið. Hún settist á stól-
inn og leit út um gluggann, og þar blasti
við augum stór, græn flöt. Lengri var
draumurinn ekki, en þetta dreymdi hana
iðulega, en þegar hún varð fullorðin, þá
hætti hana að dreyma þennan draum.
Þegar mamma var um þrítugl fór hún
að missa sjón, og það svo hröðum fetum,
að þegar hún var liðlega þrítug, gat hún
hvorki lesið eða saumað eða gert nokkurt
verk, sem reyndi á sjónina. Þá var ráðizt
1 það, að hún færi til Kaupmannahafnar
að leita sér lækninga. Faðir minn flutti
hana landveg til Reykjavíkur; urðu þau
samferða Pétri Eggerz, sem þá var kaup-
stjóri á Borðeyri. Var hann að fara til
Bretlands. Með sömu ferð fór Gunnlaugur
Briem og kona hans, og þar sem þau fóru
alla leið til Kaupmannahafnar, þá tóku
þau að sér að leiðbeina mömmu þegar
þangað kæmi. Þau fóru með póstskipinu
„Valdimar“. Þetta var sumarið 1877.
Mamma var mjög sjóveik á allrí þessari
iferð. 1 Færeyjum fór hún í land með sam-
ferðafólkinu; ekki man ég hverjir voru
húsráðendur á þvi heimili, sem hún kom
á, en þar sá hún sessu, sem bóndadóttir
úr Hrútafirði hafði saumað. Það var Ing-
mnn Jónsdóttir frá Melum, síðar húsfreyja
á Kornsá.
Þegar til Kaupmannahafnar kom og
liún hitti augnlækninn, Hansen að nafni,
þá sagði hann henni, að hún kæmi allt
of fljótt. Þegar hún gæti ekki lengur talið
fingurna, ef hún bæri höndina upp á móti
*—♦—♦—0—♦ ♦ *—♦ ♦ -f—♦ ♦ ♦ ♦ # ♦— -♦ ♦
Margir kannast við hinn merka bónda og fraði-
mann Finn frá Kjörseyri í Hrútafirði. M. a. af
endurminningum sínum. Hér fer á eftir einkar
snotur og hugðna'm frásögn eftir Ragnhildi dóttur
Finns, er hún kallar: „Þegar mamma kom heim.“
Saga þessi er hin merkilegasta. bæði vegna draums-
ins, sem móðir hennar dreymir svo oft og rætist
svo nákvæmlega eftir tugi ári. Einnig vegna ýmis-
legs fleira, sem hér kemur við þessa sögu, svo og
vegna þess, hve vel er hér frá sagt, og sýnir
ljóslega frásagnarhæfileika þessarar dóttur þeirra
Kjörsej'rarhjóna.
Höfundurinn hefur góðfúslega leyft Akranesi
að birta þennan ágæta þátt, sem í fyrra mun
hafa verið fluttur i útvarpinu með leyfi höfundar.
Fyrir þetta færi ég hinni ágætu konu beztu
jrakkir. Ritstj.
birtunni, þá væri mátulet að koma; gaf
hann henni þá von um góðan bata. Ein-
liverju meðali dreypti hann í augun, og
stundu siðar veitti hún því eftirtekt, að
hún sá allt miklu skýrara. Hún fór þá
til hans aftur og bað hann um þetta meðal,
en hann sagði, að það væri alveg gagns-
laust, það gæti ekki stöðvað blinduna.
Hann var aðeins að prófa sjónina.
Meðan mamma dvaldi í Höfn var hún
hjá Guðrúnu Halberg. Hún var íslenzk,
ættuð úr ísafjarðarsýslu, ekkja etfir dansk-
an skipstjóra. Maddama Halberg reyndisí
mömmu ágætlega; héldu þær uppi bréfa-
skriftum og vináttu meðan báðar lifðu.
Þó að sjónin væri orðin döpur, gat
mamma samt að nokkru notið þess, sem
fram fór i kringum liana. Hún kom i
kirkju og henni var boðið i Tívolí. Oft
þurftum við að láta hana sega okkur frá
þessu. Hún horfði þar á stuttan sjónleik
o. fl., en mest dáðist hún að ljósadýrðinni
í öllum litum, og þess naut hún bezt.
Á leiðinni frá Höfn til Leith var hún
eini Islendingurinn á skipinu og kvalin
af sjónveiki sem áður. Hún minntist þess,
hversu fegin hún hefði orðið í Leith, cr
hún þekkti málróm Péturs Eggerz í saln-
um fyrir framan svefnklefadyrnar. Þaðan
varð hann aftur samferða hermi alla leið
heim. Frá Reykjavík varð hún einnig
samferða börnum séra Ólafs Pálssonar á
Melstað og fleirum. Hún komst heilu og
höldnu heim, en mikil voru vonbrigðin
yfir þessari ferð; bót var það, að hún hafði
von um lækningu síðar.
Þegar ég man fyrst, sá móðir mín fyrir
listunum í glugganum, en síðast sá hún
aðeins bjarma fyrir ljósi og glugga. En
svo hiklaus var hún i framgöngu, að
enginn ókunnur sá, að hún var blind.
Mamma var sívinnandi, hún spann og
prjónaði og sinnti að mörgu leyti sínum
húsmóðurstönfum. Einu sinni um sláttinn
lá á að sauma vaðmálsbuxur á einn heim-
ilismanna. Þær voru sniðnar og svo saum-
aði móðir min þær að öllu leyti i höndum
með þræði. Á jóladaginn prjónaði hún
ekki, þá var hún að klippa rósir úr bréfi
fyrir okkur börnin. Næmleikinn í hönd-
unum var svo mikill.
Þegar Jóna, yngsta barn hennar, var
nýfætt, þá fór hún höndum um andlit
hennar og sagði: „Mér finnst hún lík
henni Helgu.“ Þetta var rétt; sem börn
voru þær líkar.
En hún var einkennilega næm á fleiri
sviðum. Steingrímur Matthíasson læknir
getur þess, þar sem hann minntist móður
sinnar, að á barnsárum hafi kvalið sig
hugarvíl. Eg var undir sömu sökina seld,
seinni hluta vetrar, hefði þurft að fá „lýsi
í magann og sól á hörundið“ eins og Stein-
grímur kemst að orði. Ég var hrædd um
að missa foreldra mína eins og hann, og
þá var samvizkubitið ekki léttara. Hver
smáyfirsjón varð að fjalli á löngum og
köldum þorradægrum. Þetta tókst mér að
dylja fyrir öllum, nema mömmu, þó að
hún væri blind. Hún bað mig að segja
sér, hváð að mér gengi, og trúði ég henni
þá fyrir óróleik samvizkunnar. Hún tal-
aði þá lengi við mig, en minnisstæðast
var mér, að hún sagði: „Börnin vita oft
ekkert livað þau eru að gera; þau vita ekki
hvað er rétt eða rangt. T. d. ef litlu
börnin gera eitthvað, sem þér finnst Ijótt,
þá vilja þau ekki gera neitt ljótt, en þau
eru svo lítil, að þau vita ekkert hvað er
IjóttV Henni tókst að lækna mig svo, að
ég var aldrei gripin slíkum heljartökum
síðar.
Sumarið 1890 fréttist, að Björn Ólafs-
son frá Ási í Hegranesi hefði lært augn-
lækningar og væri setztur að á Akranesi.
Faðir minn skrifaði honum litlu síðar og
um haustið kom aftur bréf frá lækninum,
og taldi hann sennilegt, að hægt væri að
lækna mömmu. Nú var ekki um annað
talað en þessa fyrirhuguðu ferð. Föður
minum datt i hug að fara seinni hluta
vetrar, ef góð yrði tíð, en af þvi varð
samt ekki. Þá var það einn morgunn um
veturinn, að mamma sagði: „Nú dreymdi
mig í nótt drauminn, sem mig dreymdi
svo oft á yngri árum. Hann var að öllu
leyti eins og áður, en þegar ég gekk inn
ganginn, þá leit ég við og sá þá sporin
mín í rykinu, og þá hugsaði ég: „Það er
auðséð, að langt er síðan hingað hefur
verið komið.“ Ég fór inn í herbergið og
settist á stólinn við gluggann, eins og ég
var vön.“ Þetta þótti einkennilegt, en öll-
um var hulin ráðningin.
Vorið eftir í júlibyrjun var lagt af
stað suður á Akranes. Vel man ég eftir,
þegar mamma var komin á bak og búin
að kveðja alla. „Vonin og kviðinn víxlast
á“ mátti segja um það.
Ferðin suður gekk að óskum. Björn
læknir var þá til heimilis í Krosshúsi á
AKRANES
10