Akranes - 01.10.1953, Blaðsíða 18

Skóliim á Hólum og fyrstu trúarrit i ó-
bundnu máli; 6. Ljóðagerð á fyrstu tím-
um kristins siðar; 7. Söguritun á siðara
hluta tólftu aldar; 8. Yfirlit; gullöld bók-
menntanna.
Þessi efnisskrá ein út af fyrir sig sýnir
það ljóslega, að í svona stórri bók muni
vera ekki lítill fráðleikur saman kominn
um fornbókmenntir okkar, en ekki er þetta
þó saga þeirra, enda tekur höíúndurinn
það beint fram, að svo sé ekki. Því verður
með engu móti neitað að bókin sé þeirri
möntnum mikill fengur, er á enska tungu
vilja fræðast um þetta efni, og þó að í
henni sé ýmislegt það, er sá sem þetta rit-
ar hefði kosið á ennan veg og fellir sig
ekki alls kostar við, þá er bæði að hann
er ekki lærdómsmaður á þessi efni, held-
ur óbreyttur leikmaður, og svo hitt, að
seint verður öllum gert til hæfis. Ber því
engan veginn að skoða það sem niðrun
bókarinnar í heild að hér er drepið á nokk-
ur slík atriði. En próf. Turville-Petre er
maður enn á bezta aldursskeiði og mætti
vera að honum yrðu til athugunar síðar
þær bendingar, sem gefnar eru hér eða
annars staðar.
Þýðingar í bókinni, bæði á einstökum
orðum og á samfelldu máli, eru fyrir Vist
ekki svo, að ekki megi að þeim finna.
Stundum verður ekki litið á lýtin öðru-
vísi en sem tilgerð, viðleitni að þýða öðru-
vísi en aðrir hafa gert, án þess þó að gera
betur. Það má taka til dæmis, að langtíð-
ast hefir verið að nefna Harald hárfagra
á ensku Harald Fairhair, en út af þessu
breytir prófessorinn og nefnir hann ávallt
Finehair. Sú umbót er helzt til þess að
brosa að henni og mundi margur hugsa að
hún hlyti að vera komin frá stúlku í
tízkubúð. Austmaður (Norwegian) er þýtt
ostman, og munu fæstir kannast við það
orð, hvaðan og hvernig sem það kann að
vera til komið. Ragnarök erum við van-
astir að sjá þýtt Doom of the Gods og vart
mun nokkur maður með glóruviti í báð-
um málunum neita þvá, að betra sé en
nýja þýðingin, Fall of the Gods; hún er
bersýnilega gerð til þess eins að breyta.
Að þýða hrynjandi með fingling mun fá-
um þykja gott. Hvort sem það voru norsk
skáld (eins og höfundur telur) eða íslenzk,
sem ortu Hávamál, þá verður torvelt að
sannfæra alla um að þau skáld hafi verið
peasants og að peasants hafi líka íslenzk
skáld yfirleitt verið, en vart verður ann-
að ályktað af því, er segir á bls. 45, og
á næstu síðu er Víga-Glúmur peasant.
Máske Egill hafi verið það lí'ka? Okkur
kemur til hugar að yeomen kynnu að hafa
fundist í hópnum.
Nokkuð er það djarft (bls. 29) að kalla
sækonung sea-god, og hreinan misskiln-
ing á íslenzkunni sýnir það, að þýða ,,-mál“
í kvæðaheitum með words (t. d. bls. 10,
14, 15, 18, 24, 38). Alveg er það misskiln-
ingur að skáldið tali um hrafn Öðins þeg-
ar hann nefnir „munnrjóð Hugins,“ þvi
hér er heitið tskið að láni og haft um þann
hrafn, er a valinn sækir. Langt er síðan
þeir Ari, Styrmir og Sæmundur höfðu
sést nefndir wise, og við hugðum að sú
fráleita þýðing á „fróður“ mundi ekki
sjást framar, en gegnum þessa bók gengur
hún ljósum logum. Ekki er gott að vita
hversvegna „grámagi" er hér þýtt skate,
því vitaskuld veit höf. að rétt er það ekki,
en í sambandinu skiptir það hér engu hvað
fiskurinn er nefndur. f kaflanum úr Njálu
er sumt réttara eða heppilegra en hjá
Dasent, en sumt líka á hinn veginn, t.
d. þýðir Dasent „krapta Krists" rétt en
Turville-Petre ekki. Og svipmeiri í heild
er þýðing Dasents. Það er ekki of mælt
að Turville-PÐtre sé ekki enn orðinn snjal!
þýðari og einkum eru vísnaþýðingar hans
fjarska fátæklegar, órafjarri því, að gefa
nckkra hugmynd um frumtextana, því að
mjög skortir í þær alla hrynjandi kveð-
skapar. En það er nú ekki heldur við lamb
að leika sér að þýða kvæði eða vísur fom-
skálda okkar. Hafa Líklega engir, sem þýtt
hafa fslendingasögur á ensku, sloppið eins
vel frá glímunni við skáldin eins og þeir
Collingwood og Jón Stefánsson, þegar þeir
þýddu Kormákssögu, sem öllum sögum er
þó erfiðari í þessu efni.
Fyrir tilviljun á ég í fórum minum þýð-
ingu eftir Sir William Craigie á einni
þeirra vísna, er Turville-Petre hefir þýtt.
Hana gerði Sir William á sínum tíma i
nálega einu vetfangi, líkt og þýðingu þá,
er ég hefi sagt frá !í Tveim rímum (bls.
200), á vísu Bólu-Hjálmars, „Blómstrum
skreyta leturs lönd.“ Það er visa eftir Am-
ór Þórðarson, og hæpið að margir lesend-
ur hafi hana við höndina. Er þvi réttast
að taka upp íslenzka textann:
Björt verðr sól at svartri,
sökkr fold í mar dökkvan,
brestr erfiði Austra,
allr glymr sær á fjöllum,
áðr at Eyjum fríðri
(inndróttar) Þórfinni
(þeim hjalpi goð geymi)
gæðingr myni fæðask.
Próf. Turville Petre þýðir:
The fair sun will be swaríhy,
sink earth into the ocean
black, waves hill-top batter,
break the load of Atlas —
ere is born in Orkney
a Jarl of nobler temper.
Save, O Lord of peoples,
the prince who fed his warriors.
En á þessa leið þýddi Sir William Crai-
gie:
The shining sun shall darken,
The land sink in the main,
The waves o’erflow the hill-tops,
The heavens be rent in twain,
Before upon these islands
Shall come again to reign
A nobler earl than Thorfinn, —
May God him long sustain.
Því miður verða þeir ávallt fáir, er þetta
leiki eftir.
Vdsur með fornyrðislagi prentar Tur-
ville-Petre með þeim hætti að hann skipt-
ir í dálka og hefir jöfnu vísu-orðin i hægra
dálki. Þetta tiðkast i engilsaxneskum kveð-
skap, og má vera að það fari þar vel, en
íslenzk kvæði ætti ekki að prenta þannig.
Hann gerði vel i að taka framvegis upp þá
aðferð, sem við höfum um dálkaskiptingu.
Ekki er það ávallt fyrirfreðarmest þama,
sem mest mundi fara fyrir hjá íslenzkum
höfundi. Þannig er það, að Gylfaginning
er að vdsu nefnd, en varla meir, enda þótt
hún sé eitt hið mesta listaverk í bókmennt-
um okkar og lykill að fornkvæðunum.
Ekki er í bókinni neitt það, sem bendi til
þess að Snorri hafi ekki sjálfur nefnt bók
sina Heimskringlu, og gat honum þó vit-
anlega aldrei komið svo fáránleg fjarstæða
í hug — og raunar liklega engum áslenzk-
um manni. En við höfum þó gert okkur
að góðu að halda þessu kjánalega nafni,
svo að ekki fékk Páll Eggert Ólason að
þvo það af sinni útgáfu. Ósnjallari menn
urðu þar að ráða.
Sú kenning er nú efst á baugi, að fora-
sögur okkar séu varla annað en lygasögur
og sá þykir mestur maðurinn, sem hæst
galar um þessa nýju trú. Hér er henni að
sjálfsögðu hampað. Stærsti hvalurinn,
sem komið hefir á .kviksandsfjömr þess-
ara lygasögumanna, er ritgerð Dr. Sig-
urðar Nordals um Hrafnkelssögu. Hér
stendur það skrifað, og viða stendur það
nú skrifað, að hann hafi sannað, að sú
saga geti iítið verið annað en uppspuni. En
mundi nú ekki hitt nær sanni, að hvort
sem sagan er sannsöguleg eða uppspunnin,
þá hafi hann ekkert sannað um það efni?
Fyrir víst er það að sumra manna skoð-
un, og þar á meðal þeirra, sem stórum
nánari kunnleika hafa á sögustöðvunum
en liklegt er að hann hafi. Meðal þessara
manna eru þeir, sem fulla dómgreind hafa.
Nordal er skáld; meðfædd skáldgáfa hans
er svo rik, að hefði hann rækt hana og
látið annað sitja á hakanum, er það efa-
litið mál, að þá mundi hann nú talinn
meðal höfuðskálda þjóðarhmar. Það hef-
ir ekki sjaldan komið fyrir, að i honum
hafi vísindamaðurinn orðið að lúta í lægra
haldi fyrir skáldinu. Ekki er það ólíklegt
að sá komi tími, að einhver rísi upp til að
sýna .fram á, að svo hafi verið í þessu til-
felli.
Sú tízka hefir orðið ráðandi hér á landi
meðal þeirra manna, er um efni bók-
menntasögimnar fjalla, og borist síðan til
útlanda, að telja sig ekki mega, eða þora
ekki, að hafa á neinu aðra skoðun en Dr.
Sigurður Nordal. Hann er maður stór-
gáfaður, lærdómsmaður mikill og meðal
hinna rökfimustu manna. Með sinni sterku
ímyndunargáfu finnur hann tíðum þau
Framhald á síSu 140.
126
AKRANES