Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2004, Side 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 2004
Menning BV
&
Umsjón: Páll Baldvin Baldvinsson pbb@dv.is
Ný heimildarmynd frumsýnd um Kjarval eftir
Pál Steingrímsson
Atta ára verki lokið
Pdll Steingrlmsson segiraö heimild-
armynd sin um Kjarvai, sem frumsýnd
var á afmæli málarans á föstudaginn
var, hafí verið lengi á leiðinni. Fyrst var
þetta verkefni vestur í New York þar
sem Páll sat á skólabekk. Hann segir
viðfangsefnið ekki hafa vikuð úr huga
sér og að Kjarval sé einn aftíu mestu
málurum síðustu aldar, fáirséu jafn
merkiiegir teiknarar og hann, nema
kannski Picasso.
Myndin, sem heitir einfaldlega Kjar-
val, veröur sýnd áRÚVI vetur, sem allra
fyrst vonar Páll. Hann var styrktur af
gamla Menningarsjóði útvarpsstöðva
til verksins auk þess sem Kvikmynda-
miöstöð, Landsbankinn og Mennta-
málaráöuneyti lögðu honum lið.
„Ég hefunnið við myndina afog til
slðustu átta ár. Ég grófupp ýmislegt
forvitnilegt efni, meðal annars úr
vinnustofu Jóhannesar I Austurstræti."
Kristinn Sigmundsson, ein af
þremur röddum I myndinni, syngur
og raular og Thor fer með brot úr
minningarverki sínu um Kjarval, sem
er fallegasta æviminning sem til er á
ísiensku.
„Ég er fegin aö þetta er búið'jseg-
ir Páll og biður þess að klukkustund-
arlöng myndin verðisýnd aimenn-
ingi.
Páll Steingrímsson

■»
FRANSKUR heimspekingur, Jacques
Derrida, sem dó I fyrri viku fékk und-
ir sig lungann úr Lesbók Morgun-
biaðsins á laugardaginn. Þröstur
Helga og lið hans gerði ágæta út-
tekt þessum umdeilda franska flló-
sófer. Það vantaði bara sorgarrend-
ur - nei þeir eru víst
ekki með sorg-
arrendur á
Mogganum-
þetta eru
snyrtipennar. Um-
fjöllun Les-
bæk
mFS*' linga
varhin fróðlegasta
<n k og skartaði að auki
ferðasögu eftir Pál
Skúlason um sam-
bandsleysi heimspekings
við umheiminn að fjallabaki; undar-
leg heigisaga, Derrida varð venju-
legur, stressaður og stilltist loks við
fjallasýn og bilaðan vatnskassa.
EGILL Helgason hafðihér I
DV síðastliðinn laugardag
endurómað hæðnishiátur
breskra biaðasnápa þeg-
ar Derrida dó. Þóttafullt
hatur breskra
skrlbenta gekk I
takt við heila-
bylgjurEg
ils:Derrida
var
óskilj-
anlegur. Hrifning að fylgispekt að-
dáenda hans,
bæðí þeirra sem
gátu bara lesið
hann I þýðingum, oftast enskum, og
hinna sem lærðu hann t frönskum
skólum var að vtsu dálitið þreytandi
og gagnrýnislaus, en manngreyið
gat ekki að því gertþótt hugmyndir
hans væru gleyptar hráar. Þær urðu
mörgum glópagull.
Flugur
ANNAR Breti og fyrrverandi gúru,
Terry Eagleton, gerir hatrið á Frakk-
anum að umtalsefni I Guardian á
föstudag; skýrir afbyggingarhug-
mynd hans á Ijósan hátt: hún sé
greiningaraðferð sem endurmeti
meginhugmyndir og hugtök, leysi
þau upp og skoði mótsetningar
þeirra. Efasemdin beindist gegn
hinu stööuga og fasta.
EAGLETON bendir á hvaðan
Derrida kom, að hann vargyðingur
frá Alsir og fylginn franska Komm-
únistafiokknum, en í Frakklandi fá
menn störfhjá hinu opinbera þótt
þeir séu róttækir og í opinskárri and-
stöðu við rlkjandi stjórnvöld. Hann
varalla tíð virkur þátttakandi íþjóð-
félagsumræðunni og fylgdi þeim
tíðaranda að efast um allt, einnig
grunnkenningar heimspekinnar,
staðfestu textans, höfundarhugtak-
ið og frumleikann.
STÖKU sinnum sprettur upp hrein
ýldufýla affordómunum sem skýla
sérgjarna á bak við vanmátta skiln-
ingsleysið. Sama föstudag og Egill
sýndi okkur stnar gullnu minningar
afDerrida i Háskólabíói, lýsti Björn
Þorsteinsson þvtyfír að viö yrðum
lengi að vinna úr verkum heimspek-
ingsins, verk hans væru á níunda
tuginn. Það er llkast til rétt, en þess
sjást þegar merki að einstaka fræði-
mönnum hafí tekist að læra afþess-
um látna heimspekingi og arfur
hans veitir okkur nýjan skilning á
ýmislegt í okkar eigin fari og sögu.
Hannes Lárusson vill taka flugið með hinum dúllurunum sem voru á ferðinni um
helgina. Hér er sagt frá hinni þjóðlegu íslensku íþrótt - dúllinu.
Dúllerí er eitt af þjóðareinkennum
íslendinga. í sérhverju fagi byggir það á
skammlausri kunnáttu, en ekki afger-
andi yfirburðum, lipru kjaftaviti en ekki
gagnrýnni hugsun, faglegu káfi og þreif-
ingum en sjaldnast alvöru átökum.
Á yfirborðinu fylgir þessari starfsemi
oft töluvert mMmennskubrjálæði, þar
til í sjálfan alvöruleikinn er komið að
menn sjá sitt óvænna og lýsa því yfir að
ætíunin hafi, þrátt fyrir allt, bara verið
að hafa gaman af þessu.
Hálfvoigt móðurlíf
Þegar dúUeríið í listunum er skoðað
fordómlaust og með opnum huga,
ljúkast verkin ekki upp og reynast
óvænt búa yfir leyndum fjársjóðum og
nýrri sýn eins og raunverulegum lista-
verkum er lagið, heldur lokast þau eins
og hálfvolgt móðurlíf utan um sjálft sig.
Dúllerí er eins konar innhverf íhug-
un, oft svo innhverf að formskynið
breytist í hálfsúrrealíska óra af kynferð-
islegum toga, þar sem gripimir verða
ýmist móðurlffslægir eða typpalægir,
eftir því hvort kynið á í hlut.
Dúllerí er því hvorki leit né rann-
sókn heldur þerapía og þráhyggja sem
oftast er grundvölluð á reglulegri og
búralegri yfirlegu. Dúllarinn er stikkfrí,
afskiptalaus, meinlaus og heiðarlegur
og frá honum streymir oftast heilmikil
heimilisleg hlýja, hann hefúr sjötta
skilningarvitið fyrir því að halda sig á
mottunnni og ganga aldrei of langt í
verkum eða afhöfnum.
Opinber ímynd
Á íslandi er dúllarinn hin opinbera
ímynd listamannsins, dáður og í há-
vegum hafður jafnt af vinum og vanda-
mönnum, sem og af nýríkum söfnur-
um og safnstjórum. í viðkynni við verk
þeirra segja áhorfendur hiklaust upp-
hátt „fallegt”, en við sjálfa sig í hljóði:
„Ef ég bara hefði tíma ttí finna sjálfan
mig og tjá mig ílistínni, þá...” Sem bet-
ur fer er helsta boðorð dúllarans: „Þú
mátt líka!”
Dúlleríið hrærist í sínum eigin
heimi, sjaldnast í miklum tengslum við
umhverfið. Það er samfélagslega með-
vitundarlaust og rýmið, sem er óumflýj-
anlegur hluti af allri myndlist, er öllu
dúlleríi lokuð bók. f átakaleysi og æðru-
leysi sínu þarf dúllarinn oftast ekkert
nema hamar og nagla ttí að setja upp
sýningarsínar.
Hannes Lárusson
Verkfæri og amboð
Guðjón Ketilsson á
sýningu hans i
Ásmundarsal við
Feyjugötu
Myndlist
og vart nothæf, ef í hart færi, sem hjálp-
artæki ástalffsins, miklu fremur að þau
séu ætluð fyrir hvftvoðunga ttí að japla
á. Kannski var einmitt bamsrassinn
notaður sem viðmið, slik er yfirborðs-
fágun margra hlutanna á sýningunni.
Kökukefli og kleinujárn
í tUfelli Guðjóns Kettíssonar, sem nú
sýnir undir yfirskriftinni Verkfæri í
Listasafhi ASÍ við Freyjugötu, ber dúll-
eríið listgtídið ofurliði. í myndmáli sínu
virðist Guðjón helst leggja út frá köku-
keflum, kleinujámum, buffhömrum og
rifjámum, enda er ærlegt dúllerí oftast
ákaflega heimilislegt og kvenlægt. Ótví-
ræðust verður kvenlægnin þar sem ýsu-
öngull hefur verið settur fremst á bjagað
og kyrkingslegt kleinujám í reðurlíki.
Hér er verið að segja undir rós, sem
flestir ættu reyndar að vita, að jafrível
ólíklegasta typpi getur verið hættulegt
leikfang.
Þess vegna kemur ekki á óvart þegar
áhorfandinn, í essinu sínu, rekur nefið
upp í krúttíeg verkfærin að slái fyrir
óræðri ilmvatnslykt. Verkfærin em þó
engan veginn kynferðislega hvetjandi
f góðum félagsskap
Ef sætsúr ilmvamslyktin er kenni-
mark dúllarans þá kemur strax í ljós að
Guðjón Ketilsson og verkfæri hans em
um þessar mundir í góðum félgsskap. í
Listasafrú íslands er Guðmunda
Andrésdóttir nýkrýnd sem drotttningin
í abstraktdúlleríinu og í Gallerí 18 má sjá
Gjömingaklúbbinn stíga stór skref, við
töluverðan fögnuð, inn í sæluríki ís-
lenskra dúilara.
Þar eiga flestir það sammerkt að
vera stálheiðarlegir, prúðmennskan
uppmáluð og í sátt við fólkið í landinu;
og þess vegna í vissum sktíningi yfir alla
gagnrýni hafríir. Dúllaranum og hans
fólk finnst að öll gagnrýni sem gæti
beinst í þeirra átt gagnrýni sig sjálf. Að
gagnrýna dúllara er eins og að skvetta
vatni á gæs, hressast við hverja gusu og
taka jafrível flugið ef eitthvað er.
Susanna and the Magical
Orchestra
List ofLights and Buoys
Rune grammofon/12 tónar
Norska plötuútgáfan Rune
Grammofon hefur staðið sig vel
undanfarin ár. Hún leggur áherslu
á tilraunakennda og ffamsækna
tónlist og leggur mikinn metnað í
framsetningu, frágang og umbúðir.
Tóniistin sem Rune gefur út er af
ýmsum toga, oft raftónlist, stund-
um jazz-skotin, oft mínímalísk,
stundum ómstríð og hávaðakennd,
en alltaf skapandi. Ef tuttugustu
aldar hugmyndafræðin um há-
menningu (klassík) og lágmenn-
ingu (popp) væri enn í gildi þá
mundi líldega öll tónlist Rune
Grammofon lenda í tóminu ein-
hvers staðar þarna á miili, eins og
reyndar sffellt stærri hluti áhuga-
verðrar tónlistar í dag. Á meðal tón-
listarmanna hjá Rune
má nefna Biosphere,
Jaga Jazzist, Arve Hen-
riksen, Supersilent,
Scorch Trio og svo dúóið j
Susanna and the f
MagicaJ Orchestra, sem
nýverið sendi frá sér L__________.
sína fyrstu plötu - List of Lights and
Buoys.
Dúóið er skipað söngkonunni
Súsönnu Wailumrad og Morten
Qvenild sem spilar á hljómborð.
Súsanna, sem er 24 ára, er ný í tón-
listarbransanum en Morten var
áður í hljómsveitinni Jaga Jazzist.
Tónlistin sem þau búa til er lág-
stemd og naumhyggjuleg. Morten
skapar stemningu fyrir söng
Stundum
Susönnu.
'fm notar hann forritaða
/S takta og aukahljóðfæri
Wé til að framkalla rétta
% . andrúmsloftið, en
stundum er þetta bara
eitt píanó og alltaf er
' þessi dáleiðandi og
melankólíski söngur
Súsönnu í aðalhlutverki. Þetta er
tónlist sem minnir mann á ambient
raftónlistarmeistara eins og Brian
Eno og Pole auk þess sem Björk
kemur einnig upp í hugann. Þetta
em allt ffumsamin lög, fýrir utan
tvö: Who Am I eftir Leonard Bem-
stein, sem Frank Sinatra gerði vin-
sælt, og Dolly Parton lagið Jolene.
Útgáfan af því er stórkostleg og ein
★ ★★★
Tónlist
og sér næg ástæða til þess að tékka
á þessari plötu.
List of Lights and Buoys er heiU-
andi plata og sefjandi. Þegar maður
Jtíustar á hana gleymist stress og
amstur hversdagsins og það er eins
og maður hverfi inn í heim þar sem
allt gerist tuttugu sinnum hægar en
í raunveruleikanum. Þetta norska
dúó býr greinilega yfir miklum
hæfileikum. Einstök plata og ör-
ugglega mannbætandi.
Trausti Júlíusson