Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.2005, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 2005
Menning DV
Gerður Helgadóttir
myndhöggvari 1928-
[1975 Ævi og störfum þess
mikilvirka listamanns voru
gerð skil f heimildarmynd
Andrésar Indriðasonar fyrsl
tvö kvöld ársins.
Heimildarmynd um Gerði Helgadóttur myndhöggvara styrkti enn mikilvæga stöðu
þessa frumherja í íslenskri myndlist og varpaði skýru ljósi á margbreytilegt fram-
lag þessa merka listamanns.
Flugur
ÍGÆRbauð
Tinna Gunn-
laugsdóttir til j llS|É90jj'.- . • H
hádegisverðar i
leikhúskjallaran- tBfiSBr 1
umþarsemhún PgjpF 1
tók formlega við BSflI |
starfi þjóðleik- IMm yt.JB
hússtjóra.
Baldursson
henni gögn þar um. Tinna hafði reynd-
ar þegar tekið við
með nokkuð áber-
andi hætti í ára-
mótaviðhorfi í Morg-
unblaöinu. Þar sagöi hún:„Skuldastað-
an er aö mínu mati ískyggiieg og án
þess að ég ætli hér og nú aö fara að
boða sérstakar aðgerðir, þá er Ijóst að
ég mun leita leiða á næstu vikum og
mánuðum til að rétta afkúrsinn með
einum eða öðrum hætti. Húsið sjálft er
auk þess sorgiega illa farið og augljóst
að nauðsynlegt viðhald má ekki bíöa
ö//u lengur. Sama á við um ýmsar end-
urbætur og nútímavæðingu hvað
varðar aðstöðu og tæknibúnaði innan
húss." Þau hafa þvíliklega verið
brosmild hvort til annars.
ÞAÐ var vitað að húsið væri illa farið,
en almenningi og leikhúsfólki var hins
vegar ekki Ijóst að fjárhagur hússins
væri i bágu ástandi. Það verður þvi
nokkurt tak fyrir Tinnu að taka til í
fjárreiðum, tækjabúnaði - og leik-
flokknum sjálfum, efmarka má síðustu
sýningu leikhússins.
EGNER-sjóðurinn veitti fyrir skömmu
nokkrum leikurum hússins peninga-
upphæð til endurmenntunar sem von-
andi leiðir til einhvers þroska. Sá sjóð-
ur var stofnaður afÞorbirni Egner og
eru tekjur hans komnar til afhöfund-
arréttargreiðslum dánarbús hans hér á
landi. Þeir sem fengu tékka að þessu
sinni voru þrír leikarar, sem reyndar
taka allirþátt I sýn-
ingunni á Dýrun-
um í Hálsa-
skógi sem
hefur gengið
við gríðar-
lega aðsókn
i yfír áttatíu
skipti, þeir Atli
Rafn Sigurðar-
son (Lilli klifurmús),
Pálmi Gestsson (Hérastubbur bakari)
og Þröstur Leó Gunnarsson (Mikki ref-
ur). Istjórn Egner-sjóðsins eru Stefán
Baldursson fv. þjóðleikhússtjóri, Guð-
rún Helgadóttir rithöfundur og Sigurð-
ur Sigurjónsson leikari en hann er
einmitt leikstjóri fyrrnefndra Dýra.
IUNDIRBÚNINGI er IÞjóðleikhúsinu ný
sviðsetning fyrir alla fjölskylduna, en I
tilefni af200 ára afmæli H.C. Ander-
sens býður Þjóðleikhúsið leikhúsgest-
um á öllum aldri upp á sannkallaðan
ævintýraglaðning, sprellfjöruga fjöl-
skyldusýningu þar sem komið verður
víða við íævintýrum hins ástsæla
skáldsl Tónlist, leikur og gleði! Það eru
þeir Hugleikshöfundar Ármann Guð-
mundsson, Sævar Sigurgeirsson og
Þorgeir Tryggvason sem standa að
sýningunni.
Verkið sam-
anstendur
afsjö ævin-
týrum H.C.
Andersens
en skáldlð
hefði fagn-
að 200 ára
afmæll
sinu á
þessu ári.
Leikstjórl
erÁgústa
Skúladótt-
ir.
Á nýársdagskvöld og annan í
nýári frumsýndi Ríkissjónvarpið
heimildarþætti eftir Andrés Indriða-
son um ævi og störf Gerðar Helga-
dóttur myndhöggvara. Þættirnir
voru framleiddir af sjónvarpsstöð-
inni en virðast hafa verið unnir að
öllu leyti að frumkvæði Andrésar,
sem samdi handrit, stýrði þeim og
klippti. Þættirnir eru ánægjuleg við-
bót við fátæklega umfjöllun um líf
og starf íslenskra listamanna á
liðinni öld.
Helstu heimildir tvær
Heimildarverk aðgengileg al-
menningi um störf Gerðar og ævi
eru einkum tvö: ævisaga hennar eft-
ir Elínu Pálmadóttur blaðamann og
vinkonu Gerðar, einstaklega falleg
og hlý minning um aðdáun og vin-
áttu, en þeim göllum búin að höf-
undurinn stendur nánast við hlið
listakonunnar frá þroskaárum
hennar í París þar til yflr lýkur og
skortir því fjarlægö og þekkingu til
að setja Gerði í sitt alþjóðlega sam-
hengi. Rit Guðbjargar Kristjánsdótt-
ur listfræðings um Gerði bætir aftur
úr þeim skorti, en Guðbjörg veitir nú
forstöðu Listasafpi Kópavogs sem
ber nafn Gerðar og geymir flest
verka hennar.
Klassískur skóli og uppreisn
Saga Gerðar var eins og margra
listamanna af hennar kynslóð ævin-
týri líkust: fýrir undursamleg áhrif
forgöngumanna í hópi íslenskra
listamanna réðist Gerður til utan-
fara á unga aldri, hvött áfram af
kennurum sínum í Handíðaskólan-
um og með meðmæli Kurt Zier uppá
vasann. í sögulegri sýn var hún eins
og margir samtíðamenn hennar
sem sóttu listnám á árunum upp úr
stríði sannur brautryðjandi, þessi
hópur sýndi mikla hugdirfsku og
sjálfsaga þegar hann braust inn í
listaskólakerfi beggja vegna hafsins
og menntaði sig eftir klassískum
skólum í aðskiljanlegum greinum
lista og hlýddi svo kalli tímans og
skipaði sér í raðir formtilrauna-
manna þess tíma.
Skortur á vitnum
Heimildir Andrésar fyrir mynd
hans voru eingöngu sóttar í fýrr-
nefnd rit, en að auki var myndin
skreytt aragrúa ljósmynda úr fórum
fjölskyldu Gerðar og gögnum úr
safnkosti Gerðarsafns. Örfáir sam-
tímamenn Gerðar voru kallaðir til og
greindu frá samveru sinni með
henni. Var ljóður á heimildagildi
verks Andrésar að ekki skyldu þeir
örfáu samverumenn hennar frá
þroskaárum hennar í París kallaðir
til: Hörður Ágústsson, Thor Vil-
hjálmsson, Hjörleifur Sigurðsson,
svo dæmi séu nefnd.
Ekki var annað ráðið af myndffá-
sögn Andrésar en að Gerður hefði
einangrast talsvert frá samtíma-
mönnum sínum íslenskum eftir að
hún fluttist frá París, en fyrir þann
Sigga í Dvergnum
Fórnarlamb í gulri peysu
Á miðvikudagskvöldið opnar Birta Guð-
jónsdóttir I gallerli sinu, Galleríi Dvergi, á
Grundarstignum myndlistarsýningu stöllu
sinnar, Siggu Bjargar. Kallar Sigga sýning-
una Lappir, línudans og fórnartamb igulri
peysu. Verður sýningin opin fimmtudaga til
sunnudags klukkan 17-19 og eftir sam-
komulagi efkallað er á opnun I slma
865 8719, og stendur til 23.janúar.
Sýningarýmið Gallerí Dvergur er staðsett
í kjallara bakhúss að Grundarstíg 21,101 i
Reykjavik, og hefur starfað með hléum síö-
an 2002 og þar hefur staöarhaldarinn Birta
Guðjónsdóttir myndlistarkona komið fyrir
átta einkasýningum ungra myndlistar-
manna, erlendra sem og innlendra.
Sigga Björg er fædd árið 1977 og stund-
aði nám I myndlistardeild Listaháskála
Islands og slðan framhaldsnám í Glasgow
School ofArt I Skotlandi.
Hún hefur sýnt verk s/n i Skotlandi, Kina,
á Englandi og Islandi. Nú slðast sýndi hún I
CCA Miðstöð samtímalistar I Glasgow i
haust á samsýningunni Noonday Demons,
ásamt nokkrum Islenskum myndlistarkon-
um og I Norræna húsinu á sýningunni
Vetrarmessa. Framundan hjá henni eru svo
sýningarþátttaka á vegum Bowiearts I
London, I Ástrallu og I Japan. Sigga Björg
býrog starfari Glasgow.
Um verk sín skrifarSigga Björg svohljóö-
andi:„Verkin mín eru um það sem gerist
þegar einhver gerir eitthvað við einhvern,
eða eitthvað kemur fyrir einhvern, en
stundum er einhver einfaldlega að gera
eitthvað eða hugsa um eitthvað annað...
Ég bý til kringumstæður fyrir verur/-
skepnur, sem lita út eins og fólk eða dýr en
þurfa ekki endilega að vera annað hvort.
Þær eru einfaldlega til, til þess að sýna
ákveðið hugarástand... °
Sigga er með verk sln til sölu á listavefn-
um retitle.com sem er alþjóðlegur kynning-
arvefur listamanna og hýsir auk hennar
verk eftir Gerningaktúbbinn.
tíma tilheyrði hún stórum hópi ís-
lenskra myndlistarmanna sem hafði
þar aðsetur um langa hríð og varð
áberandi í framgöngu nútímalista á
íslandi og tengdi okkur á mikilvægan
hátt við menningarlíf Vesturlanda
með beinum og ljósum og saman-
burðarhæfum hætti, rfkari hætti en
nokkur annar hópur í þann tíma.
Sterkir stofnar
Nú var það kunna frá ritum Elín-
ar og Guðbjargar að þroski Gerðar
sem listamanns varð fyrir dæmafáa
fórnfýsi og elju aðstandenda henn-
ar. Er þar fyrst að nefna foreldra
hennar og eru bréfaskipti þeirra
feðgina einstök heimild um hvernig
Helgi hvatti hana á alla lund. Þá er
hlutur samstarfsmanna hans
ómældur í styrkjum þeirra til hinnar
ungu listakonu. En merkilegastur er
hlutur hennar sjálfrar: Gerði var ekki
fisjað saman. Þar blandaðist saman
óttúleg harka við mikla mýkt.
Það er máski mestur akkur við
mynd Andrésar hversu gott yfirlit
hún dró saman yfir fjólbreytilegan
feril Gerðar sem listamanns, hvernig
hún hverfur af einu stigi á annað í
formtilraunum sínum og hvernig

hún á hverju efnis- og rýmisstigi
tekst á við nýjar leiðir í formmótun
og áferð.
Samtímamyndskeið
Myndin var skreytt tónlist Atla
Heimis Sveinssonar sem túlkaði
efniviðinn og gaf heldur hlutlausum
sögumannstexta það drama sem líf
þessa fíngerða hörkutóls bjó yfir.
Myndin var að stórum hluta byggð
upp af myndskeiðum frá þeim stöð-
um sem Gerður dvaldi á: Flórens,
París og nágrenni, Hollandi og
Þýskalandi. Vekur það nokkra spurn
hvers vegna var ekki leitað frekar að
samtímamyndskeiðum, einkum frá
Flórens og Parísarárunum og fyrstu
heimsóknum hennar til Þýskalands.
Mótunarár Gerðar eru ár mikillar
eyðileggingar í Evrópu sem hafði
gríðarlega mikið að segja fyrir form-
hugstm myndlistarmanna þessa
tíma. Það hefði sett hlutina í skýrara
samhengi hefði þess verið freistað.
Þá vakti nokkra furðu að engin
myndskeið úr fórum Rískissjón-
varpsins fylgdu myndinni: er ekkert
til í fréttafælum RÚV frá öllum þeim
sýningum sem Gerður stóð að hér
frá 1966 til þess að hún deyr á besta
aldri 1975. Hvar var RÚV öll þau ár?
Móbil og guðspeki
Við upprifjun komu mest á óvart
í myndinni tilraunir Gerðar með
svifverk, móbil, kíippimyndir henn-
ar frá 1952 sem einhvers konar inn-
gangur að glerverkum hennar og
skissur frá námsárunum sem komu
upp í kirkjulist hennar en standa
sjálfstætt sem hliðargangur í þróun
afstraktmálverksins á árunum fyrir
1950. Þá var merkilegt að heyra af
tengslum hennar við skóla Gurdi-
jeffs sem hafði víða áhrif í listhugsun
á meginlandinu á þessum árum,
meðal annarra á Peter Brook.
Götótt myndlistarsaga
Hin höfðinglega gjöf fjölskyldu
Gerðar til Kópavogs mun um langan
aldur veita almenningi aðgang að
stærstum hluta verka hennar. Verk
hennar eru fágæt á listamarkaði á
íslandi og engin tilraun var gerð í
myndinni til að greina hvort hún er
óþekkt stærð í evrópsku samhengi.
Ekki að það sé meginatriði, en öll
myndlistarsaga Evrópu er ein heild
og hlutur okkar í henni mun skilinn
útundan nema til þess sé séð að
okkar partur verði þar færður til
bókar. En hvers má biðja. Meðan við
erum ekki menn til að halda okkar
eigin fólki fram fyrir okkur sjálf, er
þess varla að vænta að við höngum
inni í evrópsku samhengi. Mynd
Andrésar var því þörf áminning að
þess er þörf og því ber að þakka fyrir
hana.
Skáldspírukvöld # 26
/ kvöld er boðað til skáldspiru-
kvölds í tuttugasta og sjötta sinn og
er það fyrsta spírukvöld ársins. Hefst
það að venju á Kaffi Reykjavík. Þeir
sem lesa upp í kvöld eru: Sigfús
Bjartmarsson, Þóra Ingimarsdóttir,
Úlfar Þormóðsson, Sindri Freysson
og Jökull Valsson. Öll ætla þau að
lesa upp úr nýútkomnum bókum, en
einnig les Guðrún Heiður ísaksdóttir
úr óbirtum verkum sinum.
Gefst hér gott tækifæri fyrir þá
sem áttu heimangengnt i asanum
fyrir hátið Ijóss og friðar að gera sér
bæjarferð og nema skáldskapinn
beint í hjóðformi afvörum skáld-
anna i huggulegu andrúmi miðju
bæjarins á Kaffi Reykjavík. Aðgang-
ur er ókeypis en veitingasalan verð-
ur opin.
»v" ■*Ví'*v'

ESShÍI- rS w
|f ■ *W' ■
A 1

f & y:, ’
j Sigfús Bjartmarsson 1 - j Sindri Frevssnn Jl Jökull Valsson
I Andræðir i kveld. H Les úr Flóttanum. Les úrnýrrisögu.