Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.2005, Blaðsíða 37

DV Sjónvarp
MÁNUDAGUR 28. FEBRÚAR 2005 37
Ray Charles lést í júní á síðasta ári, 73 ára að aldri. Hann átti að baki óvenju langan og íjölbreyttan tón-
listarferil. Kvikmyndin Ray sem byggð er á ævi hans er sýnd um þessar mundir í Reykjavík og á nýaf-
staðinni Grammy-verðlaunahátíð hlaut síðasta platan hans, dúettaplatan Genius Loves Company sem
kom út eftir fráfall hans, 8 verðlaun. Trausti Júlíusson kynnti sér feril þessa áhrifamikla tónlistarmanns.
A gamals aldri Ray Charles
Igafút meira en 60 plötur á
| ferlinum. Sú síðasta, dúetta-
platan Genius Loves Compan
fékk 8 Grammy-verðlaun og
hefur þegar selst ístærra
upplagi en nokkurhinna fyrri.
voru
Tónlistarferifl Ray Charies var magnað-
ur. Hann spilaði inn á sína fyrstu plötu árið
1948, þá 18 ára gamafl og sendi á næstu 56
árum fiá sér 60 stórar plötur sem flestar
náðu mildum vinsældum Það sem ein-
kennir feril hans er fyrst og fremst fjöl-
breytnin. Ray Charies er eini listarmaður-
inn r bandariskri tónlistarsögu sem hefirr
komið lögum inn á Topp 10 á fimm mis-
munandi listum Billboard; - djass, popp,
r&b, rokk & ról og kántrý.
Fátækur svertingjastrákur í Suður-
ríkjunum
Ray Charies Robinson feddist 23. sept-
ember 1930íAlbanyíGeoigía Móðirhans
Retha var 15 ára þegar hún átti hann. Þau
fluttu tfl Greenvifle í Flórída þar sem Retha
eignaðist annan son, George, sem var ári
yngri en Ray. Þetta var á kreppuárunum og
fátæktin mM, en Retha vann fyrir sér með
því að þvo þvotta fyrir fjöLskyidmnar í
hverfinu.
Þegar Ray var 6 ára geiðist atburður
sem átti eftir að hafa mikil áhrif á Irf hans.
George lenti í þvottabala mömmu sinnar
og drukknaði á meðan Ray stóð og horffii á,
lamaður af skelfinga Nokkrummánuðum
seinna fékk hann gjáku sem leiddi til þess
að hann missti sjónina sjö ára gamalL
Móðir hans lagði mjög hart að honum að
standa á eigin fótum Hún kenndi honum
allt sem hún gat og tókst að koma honum í
blindraskóla sem var töluvert afrek fyrir
svertingjastrák í Suðurrflqunum á þessirm
tfrna.
18áratilSeattle
í St Augustine-skólanum lærði Ray að
lesa og skrifa bæði texta og tónlist á
blindraletri. Hann læiði lika að útsetja tón-
list fyrir stórsveitir og að spila á píanó, orgel,
saxófón, ldarinett og trompet Þegar hann
var 15 ára dó móðir hans, en Ray hóf að
vinna fyrir sér sem píanisti í Jacksonvifle.
Þar var hann ma í kántrýhljómsveitinni
Horida Playboys. Árið 1946 flutti hann að
áeggjan meðspilara sfris, Gussie, til Seattle
þar sem hann starfaöi undir nafrúnu RC.
Robinson.
Hann spilaði mikið og stofiiaði djass-
og blússveitina The Maxim Trio. Hann
kynntist Quincy Jones fljótlega eftir að
hannkomtilSeatfle, Quincyvarþá 15 ára.
Með þeim tókst vinátta sem hélst til ævi-
loka. Ray gerði samning við Down Beat-
plötufyrfrtækið (sem síðar var breyttist í
Swingtime Records) árið 1948 og tók upp
sfria fyrstu plötu Confession fyrir það.
Nafiflnu var breytt í Ray Charies tíl þess að
forðast mgling við hnefaleikastjömuna
„Sugar" RayRobinson.Tónlistinvarmjögí
anda Nat Hng Cole. Þegar Swingtime lenti
í fjáriiagserfiðleikum og seldi saminginn
við Ray tíl Atlantic-fyrirtækisins í New Yoik
fyrir 2.500 dollara, fóru hlutimir að gerast
fyrirRayCJiaries.
Soul-byftingin
í dag er Atlantíc stórfyrirtæki, hlutí af
Wamer-risanum, en árið 1952 var þetta
fltíð óháð fyrirtæki sem var rekið af þeim
AJimet Ertegun, tyrkneskum innflytjenda
og Jeny Wexler, djassgeggjara og gyðingi
frá Waslflngton I leighs í New Yoik. Þeir
tveir, ásamt hljóðmanninum Tom Dowd,
áttu eftir að uppgötva, Jfljóðrita og gefa út
maiga af stærstu listamönnunum í r&b,
soul, djassi og rokki naestu tvo áratugina,
en þegar þeir keyptu samninginn við Ray
Charies vom þeir rétt að byrja.
Atiantíc-menn vom ástríðufúflir tón-
listaigrúskarar. Þeir höfðu engan áhuga á
því að gefa út Ray Charies sem hljómaði
eins og Nat King Cole og hvöttu hann til
þess að finna sinn eigin stfl. Eftír nokkrar
smáskflúr datt Ray í hug að taka gospellag
og útsetja það eins og r&b slagara. Þetta var
lagið I’ve Got A Woman ogþegarþað kom
á maikað í desember 1954 olli það bylt-
ingu.
Aldrei áður haði mönnum dottíð í hug
að blanda saman gospel og r&b. Þessi upp-
finning Ray Charies varð til þess að margir
aðrir gospelsöngvarar, þ.á m Sam Cooke
fóm að færa sig yfir í r&b-gospel-stflinn og
soul-tónlistin varð tiL Ray var hart gagn-
rýndur af möigum kiikjurækn-um gospel-
aðdáendum fyrir I’ve Got A Woman, en
hann lét það eídd ásigfS.
Metsamningur við ABC-Paramount
Áárunuml954-1959sendiRayCharies
fiá sér hvem smellinn á fætur öðrum hjá
Atlantíc. Vinsælast vaið lagið What’d I Say
sem varð tilídjammi á tónleikum Þetta var
danslag sem var 7 mínútur að lengd og ein-
kenndist af því að Ray kallaðist á við bak-
raddasöngkonumar The Raelettes. Smá-
skflúlög vom aldrei lengri en 3 mfriútur á
þessum tfrna þannig að til þess að koma
því út var því skipt í tvo hluta, fyni hlutinn
var á hlið Á, sá seinni á hlið B.
What’d I Say sló í gegn sumarið 1959.
Það var enn á vinsældariistum þegar Ray
fór fyrir tilstílli umboðsmannsins sfris á
fúnd ABC-Paramount-stórfyrirtækisins
sem vfldi endilega fá hann til sía Þeir buðu
honum sérstaklega góð kjör. Hann tæki
sjálfúr upp sín lög en fengi svo 75% af and-
virði hverrar plötu. Ray, sem enn var mjög
hlýtt til Atiantic samþykkti það en með því
skilyrði að hann fengi líka að eiga útgáfú-
réttinn af upptökunum
Svona samningar vom ekkert inni í
myndinni á þessum tfrna, og það em
fáir enn þann dag í dag
sem fá svona góðan
samning, en ABC-
Paramount sagði
samtjáívonumað
fleiri listamenn
fyigdu í kjölfarið ef
þeir næðu í Ray. Allan sjöunda áiatuginn
dældi Ray Charies út smellum fyrir ABC-
Paramount, þ.á m Geoigia On My Mind,
Hit The Road Jack og Unchain My Heart
Kántrý, djass og gospel
Ray Charies haföi fifllt frelsi til að gera
hvað sem er hjá ABC-Paramount Árið
1962 ákvað hann að geia kántrýplötu við
lítinn fögnuð yfirmanna fyrirtaskisins.
Þegar Modem Sounds In Country & West-
em Music kom út í júní efaðist samt
enginn um snilldina Þetta var alveg ný teg-
und af kántiý. Hún sló strax í gegn og sat á
toppi Biflboard-listans í þtjá og hálfan
mánuð.
Á næstu árum og áratugum sendi Ray
Charies fiá sér fifllt af plötum Hann gaf út
soulplötur, djassplötur, poppplötur, gospel
og rokk og allt virtist þetta leika í hönd-
unumáhonum
Heróínfíkill og snillingur
Ray Charies kynntist hinu ljúfa lífi
snemma á feriinum á tónleikaferðalögum
sfrium Það var oft mikið kvennalar á hon-
um og áttí hann í stöðugum ástaisam-
böndum við bakraddasöngkonumar í
hljómsveitinni. Hann fór lika ungur að
nota herófri og var búinn að vera í stflri
neyslu í næstum 20 ár þegar honum tókst
loksins að sigrast á fikninni. Það kann að
vera titviljun, en flest meistaraveric Ray
Charies vom gerð á meðan hann var enn í
heiáfrtínu.
Það em mörg ár síðan Ray Charies fékk
á sig sniflingsnaftibótína Sjálfurvildi hann
samt aldrei almennilega gangast við henni
og sagði í sjálfsævisögu sinni, Brotíier Ray
„Sniflingur? Art Tatum var snillingur og
Einstein, en ekki ég“...
t nves Coi»Pany
Genius C
Kvikmyndin Ray var tilnefnd til 6 Óskarsverðlauna
Viðburðarík tónlistarsaga, dramatísk ævisaga

seöt
sét
Kvikmyndin Ray sem er í sýn-
ingum í íslensloim bíóhúsum þessa
dagana þykir sérstaklega vel
heppnuð tónlistarmynd. Hún er
tilnefiid til 6 Óskarsverðlauna en
úrsht þeirra voru ekki ljós þegar
blaðið var prentað. Á meðal til-
nefiiinganna em besta mynd, besti
leikstjóri (Taylor Hackford) og besti
leikari í aðalhlutverki (Jamie Foxx).
Ray rekur sögu Ray Charles frá
barnæskunni í Greenville fram á
áttunda áratuginn. Aðaláherslan er
lögð á tónlistarferil hans á sjötta og
sjöunda áratugnum. Myndin var
gerð í samvinnu við Ray sjálfan.
Taylor Hackford sem bæði er fram-
leiðandi og leikstjóri myndarinnar
fór á fund Rays árið 1988 og orðaði
hugmyndina við hann. Ray leist
strax vel á hana, en það tók mörg ár
að útvega fjármagn til þess að geta
byrjað á verkinu. Ray tók þátt í öllu
framleiðsluferlinu.
Hann lagði blessun sína yfir
lögin sem em notuð í myndinni og
sem er ætlað að sýna áhorfendum
hvemig tónlistin hans þróaðist og
hann hafði ýmsar athugasemdir
við handritið. Taylor fór með Jamie
Foxx á fund Rays til þess að athuga
hvernig honum litist á að Jamie
mundi leika hann í myndinni og
hafði orð á því að Jamie væri sjálfur
píanóleikari. Þá heimtaði Ray að
þeir tækju sessjón saman á tvö
píanó og Jamie þurfti að sanna sig í
tvo tíma við píanóið áður en Ray
gaf grænt ljós. Eftir það veitti Ray
honum alla þá aðstoð sem hann
gat.
Ray er kvflcmynd um tónlistar-
sögu þessa tímabfls, en hún fjaliar
líka um ævi Rays, sem var drama-
tísk og viðburðarík, bæði í tónlist-
arKfinu og einkalffinu. Platan með
tónlistinni úr kvflcmyndinni hefur
að geyma 17 af þekktustu lögum
Ray Charles þar af em 6 tónleika-
upptökur. í myndinni em ein-
göngu notaðar upprunalegar upp-
tökur af lögum Rays.
hpflaI
Ray Jamie
Foxx í hlut-
verki sínu í
myndinni.
afian
þeriaet

þegar
Góðir félagar Ray kyi
Quincy Jones snemmc
inum. Þeir voru báðir t
upp i sárri fátækt, en t
listin gerði þá rika. Þei
I vinir til dauðadags. Ht
| þeir ásamt Willie Nelst
gerð Genius Loves Con
panv-plötunnnr