Dagblaðið Vísir - DV - 17.10.2005, Page 33

Menning I>V
MÁNUDAGUR 17. OKTÓBER 2005 33
Á laugardagskvöldið var frumsýnt í Borgarleikhúsinu nýtt
leikverk byggt á bók Halldórs Laxness um Sölku Völku.
Bókin er betri!
Að ráðast í að kynna fyrir nýjum
áhorfendum hið mikla íslands
epos söguna um hana S.ölku Völku
er ábyrgðarfullt starf. En því fylgir
einnig áræðni og ákveðin skylda
því þó það samfélag sem þær
mæðgur Sigurlína og Salka Valka
eru sprottnar úr, heyri sögunni til,
þá er það engu að síður svo, að það
samfélag sem við lifum í í dag er
byggt á þessum rótum.
Afstaða til alþýðufólks sem
barðist í bökkum við óréttlæti og
sem á ákveðnum tímapunkti í sög-
unni fann nýja baráttuaðferð í leit-
inni að hamingju til handa þeim
sem áður höfðu engu kynnst nema
þrældómi, má segja að sé hið yfir-
gripsmikla innihald þessa stórkost-
lega skáldverks.
Flögrað fram ög aftur í tíma
Að leikgera ritverk er vandasamt
verk, einkum þegar verkið á sér svo
sterkar rætur meðal þjóðarinnar
eins og hér er raunin. Þessi nýja
leikgerð Hrafnhildar Hagalín var í
sjálfu sér nokkuð spennandi,
flögrað var fram og aftur í tíma en
þó virtist á sumum stöðum eins og
gert væri ráð fyrir að áhorfendur
þekktu söguna í heild sinni til þess
að átta.sig á því hvað væri að gerast.
En heildinni má þó segja að hafi
verið komið til skila þó þessi endur-
upplifunarstíll hafi ráðið framvind-
unni, var einhvers konar formæfing
sem fylla varð verkið út í.
Kvennaráð
Hér var farið með kvenmanns-
höndum um þessa sögu alla og er
það í sjálfu sér gott og blessað og
bara ein aðferð við að koma ákveð-
inni frásögn til skila. Hitt er svo
annað mál að draumsýnin, barátt-
an fyrir betra lífi, andstæður yfir-
stéttarinnar og hinnar lúbörðu al-
þýðu verður nokkuð ógreinileg þar
sem brugðið er á það ráð að velja
fremur táknmál dansins og hasar
nútíma hópatriða eins og verið sé
að biðla til söngleikakynslóðarinn-
ar, heldur en að hvíla í hinum
magnaða frumtexta sem þarf ekki á
neinum Riverdans að halda til þess
að komast heill til skila.
Salka Valka
efir Halldór Laxness. Leikgerð:
Harnhildur Hagalín. Leikstjóri:
Edda Heiðrún Backman. Leik-
mynd:Jón Axel Björnsson. Tón-
list: Óskar og Ómar Guðjóns-
synir. Ljós: Kári Gíslason. Bún-
ingar: Stefanía Adolfsdóttir.
Hreyfingar: Lára Stefánsdóttir.
Frumsýning á Stora sviði Borg-
arleikhússins þann 75. október
Leiklist
Ssika Vaíka i Borgarfeíkhúsmu
Pao samfébg semviö lifum íídag
er byggt d þessum rólum.

Ilmur Kristjánsdóttir
Átti á köflum eftir að klæða
sig úr gerfí Línu langssokks.
Það sem einkenndi leikinn fyrir
utan samhæfingu í söng og dans
var erfið raddbeiting sem líklega
kostar kvalir í koki leikara þegar á
líður. Sú leið var farin að nota mis-
munandi raddbeitingu eftir því
hvar menn voru staddir í sínum
eiginn aldri.
Halldóra Geirharðsdóttir átti
mjög góða spretti og var samúðin
með henni í hlutverki hinnar
hröktu Sigurlínu móður Sölku
Völku djúpstæð, þó fullmikið hafi
verið lagt upp úr því að gera hana
hlægilega.
Lína mætt - langsokkur
Ilmur Kristjánsdóttir sem lék
Sölku Völku átti á köflum eftir að
klæða sig úr gerfi Línu langssokks,
einkum í byrjun en það rjátlaðist
af henni. Ástarsaga þeirra Arnald-
ar sem Sveinn Geirsson lék, kom
svo brött inn og það að hann þyrfti
að haska sér til útlanda varð bara
eins og hann væri að fara í við-
skiptaferð og von væri á honum
með næstu skipum. Aðdraganda
þessa sambands hefði átt að
planta betur inn með þeim við-
kvæmu myndum sem skáldið
bregður upp af hugarórum hans
eða draumsýnum um mömmu í
fjarlægu landi sem hann hafði trú-
að Sölku fyrir þá er þau voru lítil.
En vegna þess að leikstjórinn velur
að láta þau gagga eins og þau séu
að leika í Stundinni okkar þegar
þau hittast fyrst, fara þessi við-
kvæmu fræ forgörðum, þau fræ
sem í raun var kveikjan að ást
þeirra.
Leikmynd fyllir út
í stórt svið
Leikmyndin af fjallinu við Ós-
eyri skipti litum en varð þó ekki
annað en risastór slides-mynd til
þess að fylla út í stórt svið. Lýsing
frá hliðum með reykbombum sem
orðin er víst skylda í íslensku leik-
húsi var meira og minna eins allan
tímann.
Tónlistin á vafalítið eftir að falla
mörgum í geð enda hljóðlega
smart unnin en spurningin er, var
þetta íslenskt eða írskt leikrit, eða
er verið að reyna að sanna ein-
hvern íra inn í hina íslensku börðu
þjóðarsál?
Auðvitað verður alltaf niður-
staða af sýningu sem þessari,: Bók-
in er betrfi en engu að síður er hér
um góða skemmtun að ræða og
vonandi kveikjan að því að yngri
kynslóðir drífi sig nú á bókasafnið
og kynnist svolítið sjálfri sér með
því að lifa um skeið með kjarnyrtu
fólki sem átti eitthvað sem virðist
algerlega horfið nú til dags, nefni-
lega hugsjónir.
Elísabet Brekkan

Guðrúnarhús
Tvær ffæðikonur taka sig til,
hóa í nokkra kunningja sína og
setja saman kver með níu rit-
gerðum um vinsælan barna-
bókahöfund. Guðrúnarhús kalla
þær safnið sem er fyrsta heillega
úttektin á rithöfundarferli Guð-
rúnar Helgadóttur
-þaðerábók-
um og sviði -
undan er skilið
framlag hennar
í ræðum og
greinarskrif-
um.
Það er
rétt að j
vöntun á
fræði-
legri
I Guðrún Helgadóttir Loksins hafin
I umræða um verk hennar
7
Eins og að horfa á kór syngja
Kvikmyndir hafa lengi átt þátt í
að kynria jaðartónlist fyrir fjöldan-
um. Blackboard Jungle kom rokk-
inu fram á sjónarsviðið, Easy Rider
kynnti hugtakið „Heavy Metal'1'
með Steppenwolf laginu Bom to
Be Wild og The Harder They Come
færði reggae tónlist inn á banda-
rísk heimili.
Nýjasta jaðartónlistin til að ná
eyrum fjöldans með þessum hætti
er kórtónlist. Hin franska Les
Choristes var sýnd hér á franskri
kvikmyndahátíð í janúar, tvær
heimildamyndir vom nýlega gerð-
ar um Berlevag karlakórinn sem
nutu mikilla vinsælda í Noregi og
Sa som i himmelen, sem fjallar um
kór í smábæ f Norrland, var vin-
sælasta mynd síðasta árs í Svíþjóð.
Líklega er Les Choristes best af
þessum myndum, kórinn sam-
anstendur af munaðarleysingjum
með litlar framtíðarvonir og því er
mest í húfi þar.
Ekkert áfengi á Ítalíu
Hinn íslenski kór í myndinni
Kórinn samanstendur af konum.
Hjá öllum eykst sjálfsálitið við
sönginn, en vandamálin sem þær
eiga við að stríða em varla spurn-
ing um líf og dauða. Tvær kvenn-
ana em samkynhneigðar, en það
er sem betur fer orðið svo sjálfsagt
mál þessa dagana að varla er þess
virði að minnast á, og er lítið gert
úr því hér.
Myndin byrjar skemmtilega á
kynningu kvennanna, og virðast
þær vera hinn ágætasti félagsskap-
ur. En eftir að þær hafa verið
kynntar til sögunnar gerist lítið.
Þær fara til Ítalíu, en þar tekur
myndin frekar á sig blæbrigði
heimavideós en heimildamyndar,
enda gerist lítið í förinni annað en
það sem íslendingar vanalega gera
á Ítalíu, vel er étið í fallegu um-
hverfi. Strangar reglur em gegn því
að drekka áfengi, en því miður
hlýta allar konurnar því, að
minnsta kosti í
mynd.
f lagi að sýna
tilfinningar
Mun betra hef-
ði verið að ein-
blína fremur á
færri persónur,
Kórinn
ildamyni
Hauksdc
'~:—r
sýna manni hvaða áhrif söngurinn
hefur á þær, fremur en á kórinn í
heild. Aðrar norrænar heimilda-
myndir um kóra fjalla um karla-
kóra, og er það kómískt í sjálfu sér
að sjá karlmenn læra að takast á
við tilfinningar sínar f gegnum
sönginn. Fyrir konur er hinsvegar í
lagi að sýna tilfinningar, bæði utan
og innan listarinnar, og því vantar
meiri dramatík í viðfangsefnið.
Með því að gera mynd um kvenna-
kór er því í raun farið hringinn og
endað aftur á byrjunarreit.
Helsta lýti myndarinnar er þó
lengdin. Kórinn hefði getað orðið
fín hálftíma sjónvarpsmynd, en
krafan um að allar heimildamynd-
ir séu í kvikmyndalengd gerir ein-
faldlega flestar þeirra of langar. Að
horfa á Kórinn er því eins og að
horfa á kór, fólk verður svo að gera
það upp við sig hvort þáð sé gam-
an eða ekki.
Valur Gunnarsson
Kórinn
Leikstjóri: Silja Hauksdóttir
★ ★☆☆☆
Kvikmyndir
umfjöllun urn verk hennar
fyrir börn var hrópandi. Guðrún
er íslenskt dæmi um gjána milli
greina í bókmenntaritun, barna-
bókahöfundar eru undanskildir
í alvarlegri umræðu og settir á
sér pall í fræðilegum athugun-
um. Þessi samantekt er því þörf
áminning og kemur ekki til af
góðu.
Mesta nýnæmi í ritgerða-
safninu er af þremur greinum:
Dagný Kristjánsdóttir skrifar þar
sumpart fræðilegan inngang
sem bergmálar víða í ritinu, en
Dagný er að vanda skýr í hugs-
un og greinileg í framsetningu.
Hún nælir sér í erlendar stoðir
og setur viðfangsefni sín jafnan í
stórt fræðilegt samhengi vestur-
landa.
Guðrúnarhús
Ritstjórar: Dagný Kristjánsdótt-
ir og Brynhildur Þórarinsdóttir
Vaka Helgafell
Leiðbeinandi verð: 3.490
★★★☆☆
Bókmenntir
Ármann Jakobsson bendir í
persónulegri ritgerð sinni á for-
dæmi Ann Cath Vestly sem átti
hér á markaði fjóra merkilega
bókaflokka íyrir börn á sjöunda
og áttunda áratugnum. Bækur
liennar um Óla Alexander,
Áróru, Litla bróður og Stúf og
fjölskylduna í skóginum voru
gríðarlega vinsælar í lestri barna
á þessu árabili, og það sem
meira var: flestar þeirra höfðu
fyrir útkomu á bók verið lesnar í
útvarpi í þann tíma þegar hlust-
un var bundin við eina útvarps-
stöð og allir hlustuðu alltaf. Þó
ritgerðin sé á persónulegum
tónum er hún eins og flest firá
Ármanni kemur frumleg og
glögg í athugun sinni.
Þriðja ritgerðin sem hér sætir
tíðindum er umfjöllun Birnu
Bjarnadóttur um þrfleikinn úr
Hafnarfirði stríðsáranna. Bima
er einn merkasti bókmennta-
fræðingur sinnar kynslóðar og
skoðar texta frá öðrum sjónar-
hólum en flestir lagsbræður
hennar. Greining hennar á sög-
unum frá skynjun er ljóslifandi
og sannfærandi.
önnur tillegg vekj a mann
ekki eins til umhugsunar, þó
greining á myndabókum Guð-
rúnar sé ítarleg og Litlu greyin
kalli á nýjan lestur eftir þá um-
fjöllun sem hér birtist.
Það sem blasir við í þessu
nýja og nauðsynlega safni er
hvað margt þar er á svipuðum
nótum. Það virðist vera vaxandi
vandi í íslenskri bókmenntaum-
fjöllun: einsleitni, svipaðar að-
ferðir og keimlíkar niðurstöður
og slíka umræðu er varla hægt
að kalla frjóa.
PállBaldvin Ba/dvinsson