Símablaðið - 01.01.1937, Blaðsíða 18

10
S í M A B L A Ð I Ð
um skildist að hagnýta þenna kraft
til einhvers gagns, en þá loksins rak
hver uppgötvunin aðra, og nú er svo
komið, að rafmagnið er svo nátengt
siðmenningunni, að ógerningur er að
iiugsa sér það íráskilið henni. Vísind-
in hafa á síðjustu áratugum varpað
nýju ljósi yfir þekkingu manna, ekki
aðeins á eðli rafmagnsins og' eigin-
leikum, lieldur liafa þau skapað alveg
nýja heimsmynd, þar sem rafmagnið
skipar eig'i aðeins fj7rsta sess, heldur
er alt í öllu. Alt er rafmagn, og ekk-
ert annað en rafmagn eða áhrif þess.
Allir hlutir, jafnt lifandi sem lífvana,
eru rafmagn. Sumum kann að finn-
ast þetta nokkuð langt gengið og finn-
ast þetta getgátur einar og heilaspuni.
En þessar niðurstöður vísindanna eru
alveg jafnmikill heilaspuni og, þær
fullyrðingar vísindanna, að fasta-
stjörnurnar séu sólir, óravegu í hurtu,
en eigi göt á liimninum, eða að jörð-
in gangi í kringum sólina, en ekki
öfugt, eins og haldið var fram aður.
Og hvað er svo þetta rafmagn? Því
svara visindin þannig: Rafmagnið er
kraftur eða orka. Alt er hvgt upp af
þessum krafti, sem öllu heldur saman
og alt bindur í sinar viðjar. Rafmagn-
ið, aftur á móti, eins og við verðum
þess venjulega vör, er ástandshrevting
eða röskun á hinu eðlilega ástandi
hlutanna.
Kenning vísindanna er sú, að öll
efni, er vér þekkjum, séu samsett af
örsmáum pörtum — öreindum (atom-
um). Á siðustu áratugum hafa vís-
indin fundið, að þessar efniseindir
væru samsettar af enn smærri pörtum.
Hver efniseind er eins og sólkerfi í
smáum stíl. Kringum kjarna í miðju
ganga aðrar eindir eftir vissum hraut-
um. Kjarninn er hlaðinn jákvæðu raf-
magni, en eindin eða eindirnar, sem
í kringum liann ganga, eru hlaðnar
neikvæðu rafmagni. Þessi neikvæða
eind nefnist elektron, og er hún, ásamt
jákvæðu eindinni í kjarnanum, sem
kallast proton, byggingarsteinninn,
sem allur efnisheimurinn er gerður
af. Þessar eindir eru svo örsmáar, að
þvermál þeirra er biljónasti liluti
millimetra. Þær hafa enga þyngd eða
efnismagn, heldur eru bara kraftur og
ekkert annað. Slík eind er orkuaðset-
ur, sem með áhrifum sínum hindur
sig og aðrar samskonar eindir í eina
heild. Kjarninn hefir ætið jafnmikið
jákvætt rafmagn, og neikvæðu eind-
irnar hafa til samans neikvætt raf-
magn. Efniseindirnar eða efnið hefir
því engar rafmagnsverkanir út á við,
því að hinir- jákvæðu og neikvæðu
kraftar lialdast í jafnvægi. Allir eigin-
leikar efnisheimsins eru nú beinlínis
afleiðing af tilhögun og afstöðu raf-
eindanna innbyrðis, annaðhvort af ó-
líkri niðurröðun eða mismunandi
fjölda þeirra. Þyngd efna fer t. d. eft-
ir fjölda þeirra einda, sem um kjarn-
ann sveima og' stærð hans sjálfs. Hann
getur verið samsettur af mörguni raf-
eindum, bæði jákvæðum og' neikvæð-
um, en þær jákvæðu eru ávalt í meiri-
hluta, jafnmiklum og nemur fjölda
neikvæðu eindanna, sem kringum
kjarnann ganga. Eindirnar geta skip-
að sér i margar brautir kringum kjarn-
ann. Viss tala kemst fvrir á hverri
braut og hefst önnur ný, jafnóðum
og hver braut er fullskipuð. Mjög er
þessi tilhögun mistraust að byggipgu.
í þyngstu efnunum er hún svo fall-
völt, að hún hrynur niður af sjálfu sér.
Ystu rafeindirnar yfirgefa braut sína