Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.2006, Blaðsíða 52

64 FÖSTUDAGUR 2. JÚNÍ2006
Helgin DV
allir puntá sig upp íyrir hátíðina og
við reynum að skapa heimilislegan
anda."
Hættan við einkavæðingu
Því meira sem við rœðum þessi
mál, þess meira hitnar þeim í hamsi:
„Það er búið að flá svo mikið af
heilbrigðiskerfinu að það er orðið
brothætt," segir Vésteinn. „Heilbrigð-
iskerfið hefur verið skorið svo mikið
niður á síðustu árum að nú er kom-
ið í óefni. Starfsfólk hefur lág laun,
sjúklingar fá annars flokks þjónustu
og maður spyr sig, hvað er til ráða?"
Hanna bendir á að kosningar eru
á nœsta ári.
„Mun þetta leysast þannig að
vinstri sinnuð sjónarmið verði ofan á
og kerfið verði bætt á nýjan leik eða
verður kerfið einkavætt?" spyr hún.
„Með einkavæðingunni kemur auk-
in stéttaskipting þar sem þeir sem
eiga pening geta keypt sér þjónustu,
en hinir mega eiga sig. Við höfum
val í kosningum: Á stéttaskiptingin
að vaxa eða minnka? Þarf að koma
til bylting til að augu manna opn-
ist? Heilbrigðiskerfið er að springa
og það verður að setja meiri pening
í það, en alls ekki einkavæða það.
Ef heilbrigðiskerfið verður einka-
vætt lenda geðsjúklingar á lægsta
plani. Þetta er spurning um póliú'sk-
an vilja."
„Mér finnst ótækt að ætlast til
þess að ófaglært starfsfólk sé sett í þá
stöðu að það beri ábyrgð á því að það
fari ekki allt til fjandans í hagkerf-
inu," segir Vésteinn. „Það er eins og
þjóðfélagið verði knésett ef við fáum
mannsæmandi laun! Síðan hvenær
er það á ábyrgð lægst launaða fólks-
ins að þjóðarskútan haldist á floti?"
Lyf leysa ekki allan vanda
Fólk segir oft í hálfkœringi þeg-
ar álagið er mikið: „Ætli ég endi ekki
inni á geðdeild?"...
„Já, og miðað við áreitið í þjóðfé-
laginu er ekki skrítið að sífellt fleiri
þjáist af streitu eða veikist andlega.
Lyf eru góð tfl síns brúks, en þau eru
ekki aUtaf svarið við þunglyndi og
kvíða. Númer eitt, tvö og þrjú verður
fólk að einfalda líf sitt, ætla sér ekki
um of og missa sig ekki í lífsgæða-
kapphlaupinu. Hlúa að sjálfum sér
og þeim sem manni þykir vænt um
- og hreyfa sig. Fólk vanmetur áhrif
hreyfingar á andlega heUsu. Okkur
finnst sorglegt hvað það er dýrt að
fara til sálfræðinga, því fólk þarf oft
einhvern til að tala við og segja frá
sínum málum. Lyf leysa ekki allan
vanda og stundum eru þau óþörf."
Þeim finnst eftirfylgni líka ábóta-
vant:
„Fólk sem leggst inn á bráðageð-
deild, kemur þangað vegna þess
að það er í sjálfsvígshættu, í sturl-
unarástandi eða annað þvíumlíkt.
Það leggst inn í einhvern tíma, en er
svo útskrifað og jafnvel fylgist eng-
inn með því. Það hættir að taka lyf-
in og hættir að leita læknis. Þá er
bara tímaspursmál hvenær veikind-
in skjóta aftur upp kollinum. Það
vantar aðhald - að fólk innan heil-
brigðiskerfisins, hjúkrunarfræðing-
ar, læknar og iðjuþjálfar vinni meira
saman þegar fólk fer aftur út í sam-
félagið. Kleppur á að vera endur-
hæfingarspítali, en hýsir nú fjölda
langveikra geðfatíaðra, sem þarfn-
ast betri úrræða og þjálfunar til að
geta orðið virkir í samfélaginu. Það
eru ekki einu sinni til peningar til að
láta alla fá sjúkraþjálfun og iðjuþjálf-
un! Við, ófaglærða starfsfólkið, erum
að gera okkar besta við að vinna þau
verk! Það er eingöngu einblínt á þá
sem hafa möguleika á að komast aft-
ur út í lífið. Okkar fólk fær oft og tíð-
um ekJd viðunandi sjúkraþjálfun og
stirðnar jafnvel upp, við höfum séð
fólk fast í sitjandi stellingu þar sem
það er bundið við hjólastól. Fólki er
sífellt ýtt aftar á biðíistann. Viðhorf-
ið er að „heilbrigt" fólk gangi fyrir.
Þversagnakennt fyrir spítala!"
Stolt af starfinu
Þau eru stolt af starfsvali sínu;
stolt af að vinna á Kleppi. Hanna
Ruthfœr orðið fyrst:
„Ég skammast mín ekki fýrir að
vinna á Kleppi, ég er ánægð með að
vinna við það sem mér finnst merki-
legt, gefandi og skemmtilegt. Það
finnst mér mikilvægt í lífinu, að vera
ánægður í starfi. Það er svo stór hluti
af tilverunni. Ég vildi miklu fremur
vinna á Kleppi en vera í leiðinlegri
skrifstofuvinnu! Vissulega gætum við
verið í „virðurlegrí" störfum, en við
vitum að starfið okkar á Kleppi nærir
sálina betur en bara peningar."
Vésteinn tekur undir þessi orð:
„Mér finnst ég vera að gera gagn,
en auðvitað sárnar manni hvernig er
komið fram við mann, sérstaklega af
tikisins hálfu. Ég er býsna ánægður
með starfið en finnst samt ekki að við
eigum skilið að það sé komið fram
við okkur eins og skepnur. Láglauna-
störf eru að töluverðu leyti mönn-
uð af útíendingum. Fyrir mitt leytí
finnst mér að stéttarfélögin mættu
koma meira til móts við útíendinga.
Það er til dæmis enginn trúnaðar-
maður á Kleppi, að mér vitandi, sem
talar pólsku en þar starfa margir Pól-
verjar og Pólverjar eru stærsti hópur
nýbúa á Islandi. Stéttarfélögin gætu
kannski tekið sig á þarna, boðið upp
á þjónustu við fólk sem talar ekld
góða íslensku."
Vésteini liggur mikið á hjarta þeg-
ar málefni ófaglcerðra starfsmanna
eru rœdd. Hann bendir á stéttaifé-
lögin og kallar félagsmenn þeirra til
ábyrgðar;
„Þau kjör sem heilbrigðiskerf-
ið býður ófaglærðu starfsfólki eru
þannig að fæstír staldra lengi við,"
segir hann. „Hins vegar er fleirum
um að kenna en bara ríkisstjórn-
inni. Skýringanna er að leita víðar og
þar leika stéttarfélögin stórt hluverk.
Mér þykir vera mikill misbrestur á
því að fólk skuli ekki vera virkara í
stéttarfélögunum sínum. Fólk kvart-
ar hvert við annað, talar ofan í kaffi-
bollann sinn, en bara það að mæta á
fundi hjá stéttarfélaginu, kynna sér
kjarasamingana eða bara vita hvar
skrifstofan er... það er ekki gert! Við
erum stéttarfélögin, með því að vera
svona óvirk í þeim erum við í raun að
samþykkja lélega samninga. Stétt-
arfélögin eru tæki sem er alveg full
ástæða tíl að nota. Stéttarfélögunum
er stjórnað af félagsmönnum þeirra,
þau þarfnast aðhalds þeirra."
Mannréttindi
Framtíðarsýn þeirra er einföld:
„Það þarf fyrst og fremst að
minnka fordómana, þar á meðal inn-
an heilbrigðiskerfisins," segir Hanna
Ruth ákveðin, og Vésteinn bendir á
að það þurfi að taka alvarlega að það
eru mannréttindi að hver maður fái
þá heilbrigðisþjónustu sem hann
þarf á að halda:
„í samfélaginu þarf fólk líka að
fara að átta sig á því að geðsjúkdóm-
ur er í eðli sínu ekkert frábrugðnir
hverjum öðrum sjúkdómi."
Kerfið gallað, blindar það sýn?
„Auðvitað verður maður reiður
og sár," segir Hanna Ruth. „Hins veg-
ar er það okkar starf að gera geðföti-
uðum lífið auðveldara og þá megum
við ekki einblína um of á hvað kerfið
er gallað. Þegar ég byrjaði að vinna
þarna og vissi ekkert hvað ég var að
fara út í, hafði ég aldrei kynnst nein-
um með alvarlegan geðsjúkdóm.
Svo kom í ljós að þetta er frábært
fólk, sterkir karakterar og hæfileika-
ríkt fólk á ýmsum sviðum. Ég held
ég hefði misst af svo miklu hefði ég
ekki farið að vinna þarna. Þarna hef
ég kynnst fólki sem er hreinasta gull
og gaman hefur verið að heimsækja
eftír útskrift, því að sjálfsögðu slepp-
ir maður ekíd hendinni af þessari
óvenjulegu fjölskyldu sinni!"
„Eg held að fordómar séu ekki
kynslóðabundnir," segir Vésteinn.
„Það er snobbið sem verður fólki
fjötur um fót. Það er ekki fínt að vera
með geðsjúkdóm. Fólk getur lagst
inn með hjartsláttartruflanir vegna
streitu og heilsuspillandi lífsstíls, eða
með krabbamein, það þykir engin
minnkun. Það þykir hins vegar ekki
fínt að vera öryrki með geðklofa."
Starfsfólkið verðmætasta
tækið
„Þetta á ekki að þurfa að vera
svona í einu ríkasta landi heims,"
segir Hanna Ruth. „Við spreðum
hér í hverja vitíeysuna á fætur ann-
arri, en það er ekki hægt að borga
fólki mannsæmandi laun. Það er
auðvelt fyrir Pétur Blöndal og Einar
Odd Kristjánsson að tala um að við
getum fjórmennt og fimmmennt í
leiguíbúðum, þeir sitja í leðurklædd-
um hægindastólum og tala niður til
okkar með hroka og lítilsvirðingu.
Vilja þeir ekki bara senda okkur öll
í útrýmingarbúðir á Miðnesheiði og
girða af með gaddavírsgirðingu?"
segir hún skellihlæjandi. „Kannski
þarf kreppu til að augu fólks opnist.
Fólk er að missa sig í gróðahugsjón
og einstaklingshyggju. Við eigum öll
eftir að eldast og fá einhverja sjúk-
dóma. Það skiptir ekki máli hvort
manneskjan er seðlabankastjóri eða
ófaglærður starfsmaður á geðdeild.
Viljum við ekki öll fá þá þjónustu
sem við þurfum og eigum rétt á?"
„...og hana fáum við ekki nema
það sé gott starfsfólk á sjúkrahúsun-
um. Við eigum ný og flott tæki, þau
duga ekki til. Það er starfsfólkið sem
skiptír mestu máli. Starfsfólkið er
miídlvægasta tækið," segir Vésteinn
og Hanna Ruth kinkar kolli sam-
þykkjandi.
Lokaspurningin, hvað sé það
dýrmœtasta sem starfið hefur kennt
þeim, vefst ekkifyrir þeim:
„Að allir eru jafnir og allir eiga
skilið virðingu," svarar Hanna Ruth
að bragði. „Hver og einn hefur svo
mikið að gefa og við eigum ekki að
fara í manngreinarálit eftir þjóðfé-
lagsstöðu. Ég ber meiri virðingu fyr-
ir heiðarlegum öryrkja sem berst fyr-
ir h'finu af dugnaði og þrautseigju,
heldur en spilltum, tækifærissinn-
uðum pólitíkusi eða forstjóra."
„Ég hef lært eitt dýrmætt og það er
orðatiltæki góðs manns sem dvaldi
hjá okkur til skamms tíma," svarar
Vésteinn: „Svona er lífið... skrítið."
annakristine@dv.is
SIÐUSTU DAGARNIR
, JAKKAR, KÁPUR ....
BUXUR,

DKNY 4YOU
DIESEL EVERLAST
LEVI'S FILA
INWEAR STUDIO NY
FCUK GERARD DAREL
TARK IMITZ
WRANGLER SAINT TROPEZ
LEE KOOKAI
MATINIQUE MORGAN
£ OUTLET 10 + + +
merki
mmna
merki fyrir minna
OUTLET 10
FAXAFENI 10
s. 533 1710