Freyr - 01.02.1968, Qupperneq 22

veikinnar varð fyrst vart og hve mikill
hluti fjárins reyndist garnaveikur, þegar
því var slátrað.
Haustið 1962, þegar veikin var staðfest
á Skálpastöðum, virtust í bili möguleikar
fyrir því, að meiri smitdreifing hefði þeg-
ar átt sér stað en raun varð á. Garnaveiki
hrúturinn á Skálpastöðum hafði dvalið um
tíma á Hesti í fengitíð 1961—1962, og hrút-
ur frá Gilsbakka í Hvítársíðu verið á
Skálpastöðum frá októberbyrjun fram að
áramótum, sama veturinn, og var síðan
sendur heim. Endurteknar athuganir á fé,
sem dvaldist, skemmri eða lengri tíma, með
Skálpastaðahrútnum þennan vetur, benda
ekki til þess, að hann hafi neitt verið far-
inn að smita frá sér á þeim tíma. Með þess-
um rannsóknum féll því niður allur grunur
um garnaveikissýkingu í fénu á Hesti, Gils-
bakka og fleiri bæjum.
Eftir að öllu fé hafði verið slátrað á
Skálpastöðum haustið 1963 og enginn grun-
ur kom fram um garnaveiki við garnaskoð-
un á öllu fullorðnu sláturfé, sem til náðist,
bentu allar líkur til þess, að mjög lítið væri
um garnaveiki í héraðinu. Við vitum nú
nokkurn veginn með vissu, að þetta haust
var engin garnaveik kind á þessu svæði,
en þrír hrútar höfðu þegar gengið með
sýkla í sér í heilt ár og einstakar kindur í
Múlakoti og Fossatúni höfðu nýlega náð
að smitast. Eins og á stóð, reið að sjálfsögðu
mest af öllu á því að uppgötva smitaðar
kindur, slátra þeim og komast fyrir sýk-
inguna.
Ekki tókst að vekja neinn áhuga á blóð-
rannsóknum þetta haust, en með því eina
móti var unnt að finna smitberana. Aftur á
móti var almennur áhugi á því að hefja
þegar allsherjar bólusetningu á fé gegn
garnaveiki. Það virtist þó naumast tíma-
bært, þar eð bólusetningin eyðileggur
möguleika á notkun blóðprófs og getur því
auðveldlega orðið til hindrunar, ef gerð er
tilraun til að útrýma garnaveiki á byrj-
unarstigi. Það er naumast mögulegt að
vinna að blóðprófum í stórum stíl nema
með samtaka atfylgi og áhuga fólksins í
héraðinu. Þrátt fyrir ábendingu virtist
enginn almennur áhugi vera á blóðprófum
fjárins, og því lágu allar framkvæmdir
niðri til vorsins 1964, en þá kom garnaveik-
in í ljós í hrútunum þremur, á Kistufelli,
Krossi og Oddsstöðum, sem fyrr segir.
Það virðist ótrúlegt, að svo hatrammur
smitburður skuli geta átt sér stað, eins og
raun varð á við hrútasýninguna á Kistu-
felli haustið 1962. Sýningin stóð yfir um 3
klukkustundir, og veiki hrúturinn smitaði
á þeim tíma þrjá sýningarhrúta (1—-3
vetra) og lét eftir sig smit í fjárhúsinu, sem
nægði til að sýkja nokkurn hluta af fénu á
Kistufelli.
Það verður naumast hrakið, að hrútarnir
frá Krossi og Oddsstöðum smituðust á sýn-
ingarstað. Hitt mætti hugsa sér, að garna-
veikismit hefði getað borizt áður að Kistu-
felli og verið þegar komið það mikið sýk-
ingarmagn í fjárhúsin, að aðkomuhrútarnir
kynnu að hafa smitazt „úr húsunum", en
ekki frá veika hrútnum. Engar líkur hafa
þó komið fram um slíkan smitburð milli
bæjanna. Upplýst er, að veiki hrúturinn var
með rennandi skitu meðan á sýningunni
stóð og kominn að dauða úr garnaveiki. Á
þessu stigi sjúkdómsins er smitmagn frá
saur mjög mikið. Ekki var vitað um aðra
áberandi garnaveika kind á Skálpastöðum
á þessum tíma, og engin garnaveiki var til
annars staðar í sýslunni.
Ef smit fjárins á Kistufelli hefði
orðið með venjulegum hætti, til dæmis
að einhver ærin hefði smitazt í heima-
högum á Skálpastöðum, þurfti það að hafa
skeð allt að 2 árum áður til að veruleg smit-
hætta stafaði af fjárhúsunum á Kistufelli
á þeim tíma, sem hrútasýningin var haldin
þar. En sjúkrasaga fjárins sýnir Ijóslega,
að slík smitleið gat ekki hafa átt sér stað.
Aftur á móti benda allar líkur til þess, að
smitið hafi borizt úr heimahögum á Skálpa-
stöðum í kindur frá Múlakoti og Fossatúni,
sem eru næstu bæir við Skálpastaði. Veik-
innar varð ekki vart í fénu á þessum bæj-
78
F R E Y R