Freyr - 01.03.1971, Page 21

jarðvegs gagnvart kali, og ekki síður hag-
nýtum meðferðarrannsóknum á túnum.
Með þeim þarf að finna hvað það er í rækt-
unarháttum og meðferð túnanna, sem
dregið getur úr og hvað aukið á kalhætt-
una. Slíkar rannsóknir eru að sjálfsögðu
bezt komnar á þeirri tilraunastöð Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins, sem ligg-
ur sem næst miðsvæðis, miðað við þá
landshluta, þar sem mest og tíðast kelur.
Af útbreiðslu kálsins á Norðurlandi
á s.l. vori mátti glöggt ráða, að það hefur
að langmestu leyti verið af völdum lang-
varandi svellalaga. Það mátti rekja að í
þeim sveitum og sveitarhlutum, sem snjó-
inn annað hvort tók upp eða að hann var
svo mikill og/eða hlákur það litlar, að ekki
blotaði í gegn, kól lítið eða ekki. En þar
sem ekki náði að taka upp snjóinn, en
blákublotar og frost náðu að breyta öllu
í svell, var kalið hvað mest. Með öðrum
orðum bæði snjóléttustu sveitirnar og þær
allra snjóþyngstu sluppu að þessu sinni
að mestu leyti við kalið.
Alhliða gróðurhnignun í túnum
Ræktunin er víðar illa farin á landi hér
en á verstu kalsvæðunum, og það veldur
jafnvel enn meiru um heildarmynd rækt-
unarmálanna. Ef borið er saman túnstærð
á landinu, heildar áburðarnotkiun og heild-
arheyfengur eins og þetta er orðið nú,
við það sem var fyrir kuldaskeiðið eða um
1960, verður sá samanburður vissulega
óhagstæður og ber ræktunarmenningu
okkar ekki glæsilegt vitni.
Meginhluti allra túna, um mikinn hluta
landsins, ekki hvað sízt í stærstu búskap-
arhéruðum sunnanlands og vestan, er orð-
inn mjög lélegur frá ræktunarsjónarmiði.
Gróður þeirra hefur stórlega spillzt og
gengið úr sér undanfarin ár, þó ekki sé
um algert gróðurleysi eða kal að ræða.
Nokkuð má rekja þetta til beins kals, sem
gróið hefur saman, en þó sennilega jafnvel
enn meira til skemmda af öðrum völdum
og kemur þá margt tiil: Afleiðingar vot-
viðrasumranna tveggja 1968 og ’69 segja
til sín á fleiri vegu. Haustið 1969 voru
mörg tún á Suður- og Vesturlandi og víðar
gegnsósa af vatni, stundum sundurtroðin
af vélum og stórskemmd undan langhrökt-
um heyjum. Mikið ber á því hin síðari ár,
að sléttur, sem áður þóttu vel eða sæmi-
lega ræstar, gerist of blautar ýmist út frá
einstökum dýjum eða jafnt yfir, og breyt-
ast sumar sléttur þannig í fitjar með hálf-
grasagróðri.
Þjöppun jarðvegs og aukin túnbeit
Lítt rannsakað er hér hve þjöppun jarð-
vegsins, undan stöðugt þyngri umferð véla
og tækja, hefur mikil áhrif til ills í þessu
sambandi. Þær tilraunir, sem með þetta
hafa verið gerðar, benda í uggvænlega átt.
Þrábeit túnanna haiust, vetur, vor og fram
á sumar, á örugglega mikinn hluta af sök-
inni. Sú beit, sem gróður gamalla túna og
jafnvel þeirra yngri, þolir í góðæri, getur
hæglega gert út af við nytjagrösin í slíku
harðæri, sem nú hefur gengið.
Ég rek ekki nánar hér þau atriði í sam-
bandi við framkvæmd ræktunar og með-
ferð túna eða í búskaparháttium, sem telia
verður að geti haft áhrif til að auka á eða
draga úr kalhættu. Á það hefur áður verið
bent í leiðbeiningum, svo sem í tveim síð-
ustu handbókum og í niðurstöðum frá Kal-
ráðstefnu sem birtust í aukahefti af Frey
1970. Sérstaklega vill ég þó minna á það,
að öll framræsla þarfnast viðhalds og
stundum jafnvel endurnýjunar. Þetta er
staðreynd, sem ekki verður komizt hjá.
Betra er að láta hreinsa upp úr opnum
skurðum gróður eða annað, sem í þá safn-
ast fyrr en síðar. Lokræsi, bæði eftir lok-
ræsaplóga, sem og venjulega kílplóga,
þarf einnig að endurnýja, hvort sem eru
í ræktuðu landi eða úthaga. Það ættu menn
að athuga, þegar kostur er, að fá slíka
plóga til vinnu.
F R E Y R
109