Freyr - 01.06.2004, Síða 38

Mynd 4. Taka blóðsýna úr ám. Myndin
2004 (Ljósmynd: Óttar Kjartansson).
miklu leyti háð þéttni selens í blóð-
inu. Sveiflur i þéttni selens í blóði
frá hausti til vors gera enn ffemur að
verkum, að mjög nauðsynlegt er að
skilgreina nákvæmlega ástand ánna
(lembdar, ólembdar eða annað),
þegar meta á notagildi mælinga á
var tekin i Biskupstungum i febrúar
GPO virkni (sjá síðar). Þetta á að
sjálfsögðu jafiit við rannsóknir á
riðu og aðrar rannsóknir.
Umræða
Niðurstöður þessara rannsókna
sýna, að notagildi GPO virkni til
skimunar á riðu í sauðfé er minna
en við töldum í fyrri ritgerð okkar
í Frey 2002. Kemur hér fyrst og
fremst til útbreiddur selenskortur
að því er virðist um land allt.
Elstu dýralæknar og gamlir fjár-
bændur segja okkur, að stíuskjög-
ur (eitt helsta einkenni selenskorts
í lömbum) hafi verið mjög fátítt
fyrir 1960. Telja þeir, að selen-
skorts hafí fyrst orðið vart að
marki eftir að beitarbúskapur
lagðist almennt af og féð fór að
vera á húsi mánuðum saman fram
að sauðburði, enda var þessi sjúk-
dómur í lömbum ýmist nefndur
stíuskjögur eða innistöðuskjögur.
Þetta er í samræmi við þá vitn-
eskju, er áður greinir, að sein-
sprottið gras á útjörð virðist inni-
halda mun meira selen en fljót-
sprottið og snemmslegið gras á
ræktuðu landi.
í jarðvegi og grasi (heyi) er tutt-
ugufalt meira af mangan en kopar.
I blóði sauðfjár (og væntanlega
fleiri húsdýra) snýst þetta hlutfall
við. I blóðinu er því tuttugu sinn-
um meira af kopar en mangan.
Hvað liggur hér að baki er ekki
vitað. Ef mikið ntagn mangans í
heyi getur dregið úr líkum á upp-
komu riðu, eins og rannsóknir
okkar benda til, er að öðru jöfnu
líklegt að varandi verkun mang-
ans sé bundin við frumur í slím-
húð í meltingarvegi. Líkur benda
til þess, að mangan bindi príon-
prótein, bæði sjúklegt og eðlilegt
(sbr. fyrri grein í Frey 2002), við
yfirborð frumna og seinki því, að
þau komist inn í frumur, en kopar
gæti haft gagnstæð áhrif. Eftir því
sem best er vitað smitast riða oft-
ast um meltingarveg og berst það-
an eftir taugabrautum til heila,
fyrst og fremst til heilastofns, þar
sem brautir þessar enda. Fyllri
rannsókn á gildi mangans til þess
að vama uppkomu riðu er því
áhugavert verkefni.
Selenþéttni í blóði minnkar
Mynd 5. Myndin sýnir meðaiþéttni mangans (Mn) (mg/kg þurrefni ± staðal-
frávik) í heyi frá öllum riðulausum bæjum (flokkar 1 og 2) („scrapie free”),
fjárskiptabæjum (fiokkur 3) („scrapie prone") og riðusýktum bæjum (fiokkur
4) („scrapie afflicted”). * merkir, aó þéttni mangans i heyi frá fjárskiptabæj-
um og riðusýktum bæjum var marktækt minni (P < 0,05) en var í heyi frá
riðulausum bæjum (myndin er einnig ætluð til birtingar i grein i Islenskum
landbúnaðarrannsóknum).
138 - Freyr 5/2004