Nýi tíminn - 28.07.1955, Blaðsíða 4

r4) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 28. júlí 1955

í útvarpserindi
Sverris Kristjáns-
sonar sem hér er
birt dregur hann
upp í fáum skýrum
dráttum mynd þjóð-
félagsbyggingar
Sovétríkjanna
1 Á Vesturlöndum er mönn-
um mjög munntamt að tala
um Rússland eða Rússaveldi.
Þetta er rangt. Hin miklu og
víðu lönd, er báru nafn hins
rússneska keisararíkis, heita
nú Samband sovézkra sósíal-
ískra lýðvelda. Rússneska orð-
ið sovét þýðir ráð á vorri
tungu, og mætti fyrir stutt-
leika sakir kalla þessi lönd
Ráðstjórnarsambandið eða
Ráðstjórnarríkin, og eru þessi
orð þegar farin að festast í
málinu. Lýðveldin í Ráðstjórn-
arsambandinu eru 16 að tölu,
■ og heitir hið helzta, stærsta
og fjölmennasta: Rússneska
sovézka sósíalíska sambands-
Iýðveldið. I vesturhlutum Ráð-
stjórnarsambandsins, fyrir
austan núverandi Pólland,
liggur Bjelórússneska lýðveld-
ið, og þessi tvö lýðveldi bera
ein hið forna nafn Rússlands
í titli sínum. Hin lýðveldin 14
, draga öll nöfn af þjóðum
þeim, sem þar búa, eða bera
forn söguleg landsheiti, svo
sem Úkraína, Eistland, Lett-
land, Litháen, Georgía, Arm-
enía, Kazakstan, Úsbekistan
o.s. frv., að því viðbættu, að
þau eru sovézk og sósíalísk,
en í þessum lýsingarorðum
felst útlistun á stjórnarfari
þúrro og, ofriahagaskipulagL
Ráðstjórnarríkin eru 22,4
milljónir ferkm að f'atarmáli,
og láta mun nærri að íbúatal-
an sé þar nú um 210 millj.
! manna. Þau eru stærsta sam-
■ fellda ríkisheildin á hnettin-
! um.
Það var orðtak meðal rúss-
neskra bænda áður fyrr:
Rússland er ekki land, heldur
heimur. í þessum heimi eru
landskostir, loftslag og öll
náttúruskilyrði ákaflega fjöl-
breytt og sundurleit. Það vex
hreindýramosi og túndrugróð-
ur á freomýrunum norðan
hins mikla skógabeltis Síberíu,
en þegar sunnar dregur spinn-
ur silkiormurinn þráð sinn,
og þar vaxa pálmar, sítrónur,
J appelsínur og önnur suðræn
aldin. Geysilegar sandauðnir
og saltheiðar teygja sig yfir
landið í Asíulýðveldum Ráð-
stjórnarsambandsins, en svo
eru einnig víðlendar grasslétt-
ur, sem eru eitthvert gjöful-
asta akurlendi jarðarinnar.
Enn: eru mikil ónumini;lönd í
• Ráðstjórnarríkjunum, aðeins
fjórði hluti landsins, um 600
mill. ha, hefur verið nýttur til
landbúnaðar, en 700 mill. ha
lands eru skógi vaxnir. En það
er ekki aðeins gróðurmoldin,
■ sem er kostarík í Ráðstjórnar-
ríkjunum. í iðrum jarðarinn-
ar eru fólgin meiri auðævi í
málmum og öðrum dýrmætum
efnum til iðnaðar en dæmi eru
til annars staðar í heiminum.
I Svo er talið, að Ráðstjórn-
arríkin séu auðugust allra
landa að jámmálmi í jörðu,
olíu, kalísöltum, apatit, mó og
! fjölda annarra jarðefna.
Bandaríki Norður-Ameríku
1 standa þeim ein framar í kola-
(auðævum. Virkjanleg vatns-
1. maí í Moskvu, höfuðborg Ráðstjórnarríkjanna.
kvæðamagni í Þjóðemaráðinu,
rússneska ráðstjómarlýðveld-
ið, sem telur meir en 100 millj,
íbúa hefur í Þjóðernaráðinu
ekki meira bolmagn en t.d.
ráðstjórnarlýðveldið Armenía,
sem telur aðeins 1.350.000 í-
búa. í Þjóðernaráðinu eiga
sæti fulltmar fámennra þjóða
og þjóðflokka, er búa innan
hvers einstaks lýðveldis. Full-
trúar í Þjóðernaráðinu eru
um 650 talsins. Æðsta ráðið
heldur fundi tvisvar á ári og
velur 33 manna framkvæmda-
hefnd, sem fer með völd þess
milli þinga. Ennfremur kýs
Æðsta ráðið ríkisstjórn, sem
telur um 60 ráðherra. Rikis-
stjórnin er ábyrg fyrir fram-
kvæmdanefndinni, sem hefur
vald til að ónýta ráðstafanir
og fyrirmæli hennar, en fram-
kvæmdanefndin ber hins veg-
ar ábyrgð fyrir Æðsta ráðinu.
Ráðstjórnarríkin eru sósí-
alísk og bera það nafn í titli
sínum, og komum við þá að
efnahagskerfi sósíalismans. 1
Ráðstjórnarríkjunum er öll
jörð, lóðir, og lendur, ríkis-
orka Ráðstjórnarríkjanna er
meiri en nokkurs annars lands
í heiminiun. Af þessu öllu er
því ljóst, að Ráðstjórnarríkin
em einstaklega vel búin af
náttúmnnar hendi til fram-
leiösíu bæði í landbúuaði og
iðnaði.
Lönd Ráðstjómarríkjanna
em byggð um það bil 180 mis-
munandi þjóðum, þjóðflokk-
um eða þjóðernisþrotum. I
þessu þjóðahafi eru meim af
slavnesku kyni fjölmennastir,
eða alls um 150 .rnill. Stór-
Rússar um 105 mill. Úkranar
um 37 mill. og Bjeló-Rússar
um 9 mill. Næstir Slövum
koma að höfðatölu Tyrkja-
og Tataraþjóðir, er byggja að-
allega Asíulönd Ráðstjórnar-
ríkjanna, svo sem Kazakar,
Kirgísar, og eru þar merkast-
ar Túrkmenar og Úsbekar. Þá
má nefna Kákasíuþjóðir, fles.t-
ar af indóevrópskum uppmna,
Armeníumenn, Abkasar,
Georgíumenn, Kúrdar o.fl. í
norðvesturhlutum Ráðstjórn-
arríkjanna búa menn af
finnsk-karelskum uppruna um
5 mill, að tölij. í norðanverðri
Síberíu era loks ýmsir þjóð-
flokkar, flestir af mongólsku
kyni.
: Fyrjr byltingu.ua kunni
• meirihluti.: íbúanna- í hinu
rússneska keisararíki hvorki
að lesa né skrifa. Ilitt va.r þó
verra, að allflestar þessar
smáþjöðir áttu ekkei't stafróf
á sinni tungu og þess vegna
ekkert ritmál. Málfræðingar
Ráðstjórnarríkjanna hafa bú-
ið til stafróf og samið mál-
fræði- og orðabækur handa 67
smáþjóðum innan sambands-
ins. í skólum Ráðstjórnarríkj-
anna er kennt á 70 þjóðtung-
um, en bækur eru þar prent-
aðar á 110 tungumálum. í
annan stað er rússneska
skyldunámsgrein í öllum skól-
um Ráðstjómarríkjanna og al
þjóðlegt mál ráðstjórnarþjóð-
anna.
Eg gat þess í upphafi máls
míns, að lýsingarorðið sovézk-
ur útlistaði að nokkru stjórn-
skipulag Ráðstjómarríkjanna.
Við skulum athuga þessa ráð-
stjórn ofurlítið nánar.
Ráðin urðu fyrst til í bylt-
ingai’hreyfingunni 1905, er
verkamenn kusu sér fulltrúa-
ráð í verkföllum. Þessi ráð
vom auðvitað brotin á bak
aftur ásamt byltingarhreyf-
ingunni, en 12 áram síðar.
1917, risu þau upp úr gröf
sinni um allt Rússaveldi, og
voru nú hálfu magnaðri en
fyrr, í borgunum kusu verka-
menn fulltrúaráð, bændur í
þorpum kusu sér bændaráð, en
liermenn rússneska hersiiís
kusu hermannaráð. Smám
saman óx þessum ráðum fisk-
ur um hrygg, og lauk svo, að
þau seildust til þess að leggja
undir sig framkvæmdarvald
ríkisins og urðu að lokum rík-
isvaldið sjálft.
Sjórnarskrá Ráðstjórnar-
sambandsins, sem samþykkt
var árið 1936 og hefur ekki
breytzt néitt síðan nema í ó-
veralegum atriðum, mælir
svo fyrir, að allt vald ríkisins
sé í höndúm' hins vihnándi
fólks, er föli umbóð sitt full-
' trúai'áðUnum. Nfeðsta þren
þessa ráðstjórnafskipulágs
eru þorpsráð og borgarráð,
síðan taka við héraðaráð og
svo koll af kolli upp í Æðsta
ráð ríkjasambandsins. Kosi:
er beinum kosningum til allr'
ráða ríkisins. Kosningarré1
hafa allir, sem náð hafa 1 r
ára aldri, en kjörgengi er
bundið við 23 ára aldur. Atla'
kosningar eru leynilégar
Samtök og félög almennine-
hafa rétt til að stinga upp f
fulltrúum í ráðin, og komr
þar til greina deildir kommúr
istaflokksins, verkalýðsfélöv
in. samvinnu- og kaupfélön
æskulýðsfélög og menningar
félög ýmiskonar. Aðalátök
kosningabaráttunnar fara
fram meðan verið er að velja
menn á framboðslista og
verða þeir hlutskarpastir, sem
flest atkvæði fá við atkvæða-
greiðslur um útnefninguna.
Kosningin sjálf er því aðeins
nánast staðfestLng á þeim úr-
slitum, er orðið hafa í kjör-
dæminu, þegar barist var um
útnefningu frambjóðendanna,
því það er aðeins borinn fram
einn listi. Þeir sem óánægðir
eru með mannvalið á fram-
bjóðendalistanum geta svo að
sjálfsögðu greitt atkvæði
gegn honum. Ef kosinn full-
trúi þykir ekki standa í stöðu
sinni, þá mega kjósendur
svipta hann fulltrúamennsku
áður en kjörtímabili hans lýk-
ur, og kemur þetta oft fyrir.
Æðsta ráðið er í tv.eim
málstofum, heitir önnur Sam-
bandsráð, en hin Þjóðernaráð,
í sambandsráðinu eru um 680
fulltrúar, og er 1 fulltrúi kos-
inn fyrir hverja 300 þúsund
íbúa. En í Þjóðernaráðinu eiga
sæti fulltrúar hinna sundur-
leitu þjóða og þjóðflokka Ráð-
stjórnarsambandsins. Sér-
livert lýðveldi Ráðstjórnar-
sambandsins kýs 25 fulltrúa í
þgtta ,ráð. Þótt lýðveldin séu
eign, sömuleiðis öll auðævi,
sem í jörðu finnast. Fram-
leiðslutæki og samgöngutæki,
hverju nafni sem nefnast, erú
að langmestum hluta í eigu
ríkisins. Utanríkisverzlunin er
öll rekin af ríkinu, einnig mik-
ill hluti innanlándsverzlunar-
innar, bankakerfið er að sjálf-
sögðu allt í höndum ríkisins.
Þjóðnýtt fyrirtæki, sem rikið
rekur, eru um 200.000 að tölu.
í sveitumnn era 5000 ríkisbú,
flest þeirra geysistór og þar
era einnig 9000 dráttarvéla-
stöðvar, en í þeim er saman
kominn mestur hluti alls þess
vélaafls, .' sem n.otaður er í
landbúuaði Ráðstjórnarríkj-
anna.
Þessi. hluti framleiðslukerf-
isins, sem nú var taiinn, er
eign alls þjóðféíagsins. En í
sama mund er til í Ráðstjóm-
arríkjunum önnur tegund op-
inbers eignarréttar: það er
sameignaréttur samvinnufé-
lága og samyrkjubúa. 1 Ráð-
stjórnarríkjunum era rúmíega
16000 iðnaðarfyrirtæki rekin
á samvinnugrandveili og eru
mörg þeirra svo mikils hátt-
ar, að til stóriðnaðar mega
teljast. Þá er mikill hluti inn-
anlandsverzlunarinnar í hönd-
um kaupfélaga, sem eru nú
um 23000 að tölu og eiga
þau geysimiklar eignir, verzl-
unarhús, vöruskemmur, flutn-
ingatæki, o. s. frv.
Loks er ónefnd sú tegund
samvinnu, sem mikilvægust er
í Ráðstjórnarríkjunum, en það
eru samyrkjubú bændanna.
Þau eru þessa stundina um
mjög mismunandi að stærð og
fólksf jölda era þau jöfn. að at-
Þjóðernaráðið á fundi.