Nýi tíminn - 28.07.1955, Blaðsíða 8

8) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 28. júlí 1955
ifmiiinhvöri eða stöðupollur
Framhald af 7. síöu.
landi og tungu, þá var það
blátt áfram stéttarskylda
þeirra að beina máli sínu til
allrar þjóðarinnar og brýna
baráttuvilja h'ennar til varn-
ar sjálfstæði landsins. Þess
vegna varð Sósialistaflokkur-
inn flokkur hinnar nýju sjálf-
stæðisbaráttu Islands. Þess
vegna varð stéttarflokkur
hins íslenzka verkalýðs flokk-
ur hins íslenzka þjóðarmál-
staðar.
Það ber oft við, að borg-
araflokkarnir býsnast yfir
þjóðlegri baráttu Sósíalista-
flokksins. Þeir eru stórlega
hneykslaðir á því, að eldrauð-
ir og alþjóðlegir sósíalistar
skuli ski^a sér um fána föð-
ur’andsins. Því er aðéins til
að svara: Þagað gátuð þið
þá með sann, þsgai' hún Skál-
holtskirkja branh! Merki ís-
ler.zks sj:'lfstæð:s lá fallið í
valnum, merkismennirnir voru
flúnir. Scsíalistaflokkurinn
kom þa.r ay og tólc upp merkið.
Árum saman hefur Sósíalista-
flokkurinn staðið vörð um
þetta merki. En það hefur
verið fremur einmana varð-
staða. Flokkar vestræns lýð-
ræðis þurfa ekki að kvarta
um það, að ekki hafi verið
kallað á þá. Það var hrópað
á þé, öskrað á þá að koma til
fánans, að sýna nú dug og
skiua sér um merki íslands.
En liinir brotthlaupnu
merkismenn máttu ekki heyra
kallið. Þeir höfðu flúið svo
langt. Þeir voru flúr.ir á aðr-
ar stjörnur. En ef flóttamenn-
inn skyldi einhverntíma fýsa
aftur heim til sólkerfis Is-
lands, þá stendur þeim enn
sem fyrr til boða að gæta
merkisins.
Endurheimt sjálf-
stæðisins
Það er því sannarlega eng-
in tilviljun né heldur pólitísk
veiðibrella, er fyrsti kaflinn
í stjómmálaritgerð Einars
Olgeirssonar ber nafnið Sjálf-
stæðisbaráttan. Endurheimt
sjálfstæðisins er íslenzku
þjóðinni eins mikil lifsnauð-
syn og súrefnið, sem hún and-
ar að sér úr loftinu. Hér er
ekki átt við að endurheimta
sæmd landsins eða þjóðarheið-
ur. Á þessum veltiárurn
prangs og kaupmennsku er
ekki tímabært að flíka svo
mjög orðum og hugtökum,
sem lifðu sitt fegursta á ætt-
sveitaöld og riddara. Sómi
lands og heiður þjóðar eru
ekki lífsnauðsyn í amei’íkan-
íseruðu þjóðfélagi Islendinga.
Öðru nær. Æruleysið er ein-
hver blómlegasti atvinnuveg-
ur landgins, og það sem mestu
máli skiptir: það þarf ekki að
graiða hann niður, hann
stendur sjálfur undir sér.
En við þurfum að endur-
heimta sjálfstæði Islands til
•þess að þjóðin nái aftur liús-
ráðum á heimili sínu. i fjór-
um áföngum glataði þjóðin
þessum húsráðum: Keflavík-
ursamningnum, Márshallað-
stoðinni, Atlanzhafsbandalag-
inu og hersetu Bándaríkja-
manna. Á tæpum áratug hafa
fjórir bautasteinar verið
reistir yfir- leiði sjálfstæðis
, vors og vér getum auðveldlega
rakið það, sem vér höfum
misst. Vér höfum misst óskor-
að vald yfir kaupgjaldi þeirra,
sem þiggja vinnulaun, og yfir
fjárfestingunni í landinu. Vér
liöfum.misst gjörsamlega alla
stjórn á þróun atvinnuveg-
anna, á hlutföllum í rekstri
þjóðarbúsins. Forn íslenzk
byggðarlög leggjast í auðn,
heilir landsfjórðungar verða
örfoka að fólki, sem streym-
ir til Suðurnesja í hervallar-
vinnu og önnur störf, sem
henni eru tengd beinlínis og
óbeinlínis, og verða mann-
frekari dag hvern. íslenzkir
bændur og sjómenn, ungmenni
þeirra og dætur, verða her-
mangaraþjónar og búðarlokrr
' á Reykjanesskaga og í uri-
hvei’fi hans. Hér eru að veröa
umskipti í atvinnumálum cg
þjóðfélagshögum, sem við ráð-
um ekkért við. Umskiptin eru
svo rnikil, að Reykvíkingur,
sem fer í sumaríeyfi til ann-
arra byggðarlaga og fjórð-
unga, stendur andspænis
þeirri staðreynd, að ísland er
í dag byggt tveimur þjóðum:
Reykjanesþjóðinni og buini
þjóðinni.
Og í sama mund og íslenzka
þjóðin klofnar í tvennt,
verða með henni svo djúptæk
kynslóðaskipti, að slíks eru
engin dæmi í sögu vorri. ís-
land er ekki aðeins byggt
tveimur þjóðum. Það er að
verða byggt tveimur kynslóð-
um, sem mælast við á fram-
andi tungum.
Keflavíkursamningurinn var
upphafið að ógæfu þjóðarinn-
ar. Herseta Bandaríkjanna
1951 rak ólánslestina — um
stundarsakir. Keflavíkur-
samningurinn sundraði ný-
sköpunarstjórninni og ónýtti
verk hennar svo sem þess var
nokkur kostur. Alla stund
síðan hafa Islendingar ekki
verið sjálfráðir um ríkis-
stjórn sína. Alla stund síðan
hefur úrslitavaldið um gerð
íslenzkrar ríkisstjórnar haft
aðsetur í Washington. Rúm-
um áratug eftir stofnun lýð-
veldisins eru reikningsskilin
því þessi: afskræmt atvinnu-
líf og vanskapaðir þjóðfélags-
hættir, rikisstjórnir, sem
sníkja betlibrauð sitt úr lófa
erlends valds, stjórnmálalíf,
sem hrærist á tilverusviði
brúðuleilchússins.
Herstöðin á Reykjanesskaga
og aðild Islands að Atlanz-
hafsbandalaginu hafa svipt ís-
lenzku þjóðina efnahagslegu
og pólitísku athafnafrelsi. Ef
vér vissum það ekki áður,
hvað vér áttum, þá vitum vér
það nú, er vér höfum misst
það. En það stoðar lítt, að
harma missi okkar. Þjóðin
týndi dýrmætustu perlu sinni,
sumpart fyrir svik purkun-
arlausra leiðtoga, sumpart
fyrir mannrænuskort og and-
varaleysi. Slík þjóð getur
ekki vænzt meðaumkunar né
gustukaverka af öðrum. Hún
á enga mömmu, sem hún get-
ur flúið til, þegar anganóran
hefur týnt gullunum sínum.
Jafnvel guð hjálpar ekki slík-
um vesaling. Islenzka þjóðin
verður blátt áfram að heimta
það aftur sjálf, sem hún hef-
ur týnt. Einar Olgeirsson hef-
ur í stjórnmálaritgerð sinni
orðað þetta svo, að þjóðin
verði að segja upp hernáms-
samningnum og flæma hinn
erlenda her á brott úr land-
inu á næstu 2—3 árum og
losa sig úr Atlanzhafsbanda-
laginu á næstu 5 árum. Þá
fyrst höfum vér bætt að
nokkru fyrir brot vor hinn
sem nú, er spanna þarf það stund. Fordæmi vinstri sam-
djúp, sem staðfest er þessa vinnu er því til í pólitískri
stundina með sundurleitum sögu þjóðarinnar. Það hefur
stjórnmálaflokkum og sam 1 verið sagt, að sagan endur-
tökum fjöldans um land allt.? taki sig. Að vísu, en hún end-
Því nú eru vé okkar í veði.
I borgaralegu þjóðfélagi
vorra tíma er efasýkin tizku-'
búningur ríkjandi lífsskoð-
unar, en vantrúin á mannsins
mátt og megin tjáning guðs-
|£

*
'
;W"

it
\ w’mw'Wd i i
k %v’ ’
m
Bli fremfor alt ikke trette
í
síðasta áratug. Þá fyrst höf-
um vér endurheimt það, sem
glatað var.
Þetta verkefni er svo mikils
háttar, að það er; hverjum
flokki ofvaxið að leysa það
einum. Það krefst þjóðará-
taks. Þess vegna er auðsætt,
að verkið verður ekki unnið í
þeim pólitíska reipdrætti, sem
markað hefur iðju íslenzkra
stjórnmálaflokka fram til
þessa. Urlausnin fæst ekki
nema með stjórnmálasam-
vinnu margra flokka og al-
mennra samtaka fólksins, al-
þýðunnar. Endurheimt sjálf-
stæðis Islands krefst nýrra
pólitískra vinnubragða af
þeirri einföldu ástæðu, að hún
er ekki venjulegur hrossa-
markaðsgripur. Því fyrr sem
Islendingar skilja þetta, þvi
betur mun þeim sækjast á
brattann. (Niðurl. á morgun).
Þfð hefur oft verið lágt ris-
ið á íslenzkum stjórnmálum.
íslendingar eru fáir, hagir
þeirra hafa oftast verið
smáir: í sniðum: Lítilla sanda,
lítilla sæva, Iítil eru geð
guma. Vér lifum í landi
kunningsskaparins, hreppa-
krítsins og landmerkjaþræt-
anna. Okkur hættir jafnan við
að gera almenn mál persónu-
leg, breyta pólitískum deilu-
málum í illindi milli ein-
staklinga, enda hefur okkur
ekki enn tekizt að skrifa
þjóðarsöguna öðru vísi en
sem íslendmgaþætti. Fyrir
hálfri öld skynjaði Hannes
Hafstein höfuðnauðsyn þjóð-
lífs vors, er hann orti þessar
ljóðlínur:
Hér á landi þarf svo margt
að brúa,
jökulár í landi og í lundu . . .
Pontifices — brúarsmiði —
kölluðu Rómverjar æðstu
presta sína, þá er varðveittu
hin heilögu vé allrar þjóðar-
innar. Aldrei hefur íslending-
um verið svo brúarsmiða þörf
óttans. Án efa munu þeir ekki
vera fáir meðal Islendinga,
sem telja hugmyndina um
stjórnmálasamvinnu alþýð-
unnar, svo sem
skipað sér í flokka og sam-
tök, þokukennda og óraun-
hæfa draumsýn. Einar Ol-
geirsson hefur í stjómmála-
ritgerð sinni gert sér ljósa
grein fyrir þeim torfærum, er
verða munu á vegi slíks
stjórnmálasamstarfs. Honum
farast svo orð: „Það yrðu
vafalaust margir erfiðleikar
á veginum, bæði á leiðinni til
slíks bandalags og á braut
ríkisstjórnar þess, bæði inn á
við í röðum þeirra, er taka
upp samstarf, eftir að hafa
háð harða baráttu hvor gegn
öðrum áður, og út á við. Það
yrði að yfirvinna margskonar
tortryggni, skilningsleysi,
þröngsýni, afturhaldssemi,
bráðlæti o.fl. o.fl., en litlir era
þó allir þeir erfiðleikar hjá
hinu, er bíða myndi vinnandi
stétta íslands og allra frjáls-
huga manna, ef eigi næðist
samstarf milli þeirra og ein-
ræði auðvalds hrósaði sigri
yfir lýðræðisöflum alþýðunn-
ar“.
Þeir sem hafna slíku póli-
tízku bandalagi vegna torleið-
isins ættu að setja sér fyrir
sjónir, hvað í vændum er, ef
einum stjórnmálaflokki, Sjálf-
stæðisflokknum, tækist að
vinna algeran meirihluta á
alþíngi í kosuingum. Sá háski
vofir nú yfir. Gagnvart þeirri
urtekur sig aldrei að sama
hætti. Vinstri samvinna á vor-
um dögmm myndi ekki aðeins
varast víti fortíðarinnar. Hún
myndi rista dýpra, tengja í
bandalag miklu meiri fjöldæ
þjóðarinnar. Hún myndi styðj-
ast við þroskaðri félagssam-
tök, hlutur verkalýðsins, yrðí
ólíkt meiri en í hinni fyrrl
vinstri samvinnu, hlutverk
hans stórbrotnara, markmiðið
skýrara. Barátta slíks banda-
lags mundi auk þess verða
harðsnúnari vegna þess, að
andstæðingurinn, Sjálfstæðis-
flokkurinn, hefur vaxið um
allan helming að afli auðs og
lýðskrums. I krafti þess
hvorutveggja stendur hann nú.
nær því marki en nokkru sinni.
fyr að pólitískur æskudraum-
ur hans rætist: að ná meiri-
hlutafylgi á alþingi. Aoeins
eitt afl getm’ afstýrt þessu:
pólitískt bandalag vinstri
flokkanna í landinu. Samein-
aðir hafa þeir meiri hluta
þjóðarinnar að baki sér.
Sundraðir verða þeir og þjóð-
árviljinn eins og sterkur arm-
leggur með skorna afltaug.
Vinstri flokkar íslands —
Sósíalistaflokkurinn, Alþýðu-
flokkurinn, Framsóknarfiokk-
urinn og Þjóðvarnarflokkur-
inn njóta stuðnings fjöl-
mennustu lýðsaiíítaka þjóðar-
innar, þar sem eru verkalýðs-
félögin og samvinnufélögin.
Mikill hluti hinnar menntuðu
millistéttar fylglir öllum þess-
hUn_ hefUI'|' um flokkum að málum. Þeir
eiga bæði máttinn og kunn-
áttuna til að stjórna Islandi
svo, að hver vinnandi þegn
þjóðarinnar fái réttan skerf
sinn og skammt. En ef þá
skortir viljann til að starfa
saman að lífsvandamálum Is-
lands, ef þeir kjósa þann kost-
inn að ganga til bardaga gegn
hver öðrum eins og grimmir
rakkar og rífa hvern annan
á hol til þess að hnupla einu
atkvæðinu hér og öðru þar, og
lig’g'.ja síðan eins og ónýtir
geldingar undir hornunum á
ólmum úruxa hins íslenzka
auðvalds, þá munu þeir fá þá
ráðningu, sem jafnan verður
hlutskipti þvirra pólitísku ó-
happamanna, er aldrei læra
neitt fyrr en um seinan.
Hugmyndin um bandalag
vinstri flokka, með þátttöku
óflokksbundinna almennra al-
þýðusamtaka, varð til á ár-
unum milli heimsstyrjaldanna,
þegar fasismi og nazismi ógn-
uðu öllum lieimi. Valdataka
nazista í Þýzkalandi 1933 var
líkust því sem öllum illum
öndum myrkranna hefði ver-
ið sleppt lausum. Þá máttu
menn sjá þær feiknir, sem
leynast í djúpum auðvalds-
skipulagsins. Nazistum reynd-
ist leiðin til vr.lda leikur einn:
verkalýðslireyfingin þýzka
var klofin i nálega jafnsterka
hættu verður sú spurning, jjj striðandi heri, sem bárust
hvort kostur sé á að stofna _ sjálfir á banaspjót, hið borg-
til stjórnmálabandalags með aralega frjálslyndi Þýzka-
öllum vinstri flokkum lands- lands vissi ekki sitt rjúkandi
ins, ekki fræðileg draumsýn, ráð; en alit afturhald, sem
heldur pólitísk lífsnauðsyn ft vopni gat valdið, svínfylkti sér
allrar islenzkrar alþýðu.
Á áratugnum eftir hina
fyrri heimstyrjöld tókst rís-
andi samtökum bænda og
verkamanna að brjóta Sjálf-
stæðisflokkinn á bak aftur um
um nazismann. I öllum lönd-
um Vestur-Evrópu skriðu
nszistaflokkar út úr skúma-
skotunum og þóttust finna
Framhald á 11. síðu.