Nýi tíminn - 16.05.1957, Page 7

■Mémmk
M5.RGUR mun nú e.t.v.
spyrja, hvaða kjör
fólkið búi við í þess-
'um löndum og væri það má-
ske nokkuð að vonum, því
margt hefur verið um þau
skrafað og skrifað, og mikið
gert til þess að telja okkur
trú um, að þau væru hin allra
bágustu. Er þess t.d. skemmst
að minnast, að fyrir eina tíð
sagði okkar virðulega dag-
blað, Morgunblaðið, miklar
.sögur af svo hroðalegum
hungurdauða þar austur frá,
að þegar allar þær tölur voru
lagðar saman, kom út sam-
tala, sem var allmiklu hærri
en allur fólksfjöldinn átti að
vera. En svo kom styrjöldin
og þá fengu a.m.k. þýzku
nazistarnir að finna það, að
eitthvert fólk var þó þarna
til. Enda kváðu það vera eitt-
hvað á þriðja hundrað millj-
ónir nú, þrátt fyrir blóðtöku
styrjaldarinnar. En sleppum
nú því.
Ekki var annað sjáanlegt
en að fólk það sem við sáum
og hittum liti vel út og væri
ánægt. En á götunum í
Moskvu virtist meira bera á
fólki sem vinnur líkamlega
vintm, eða framleiðslustörf
sem við köllum, heldur en hér
í Reykjavík. Ef af því má
draga ályktun, þá myndi hún
verða sú, að þar væri hlut-
fallslega fleira fólk í þeim
störfum en hjá okkur, og þá
því færri í öðrum, sem ekki
snerta framleiðsluna nema þá
óbeint. Mundi slíkt vera talið
til kosta þjóðfélagsins af öll-
um heilbrigt hugsandi mönn-
um.
Hins vegar leiðir annað af
þessu, og það er, að sjálf
götumyndin verður ekki eins
glæsileg, a. m. k. ekki í aug-
um þeirra, sem telja glæsileika
mestan fólginn í fatnaði svo
fínum, að hann megi ekki
nálgast venjuleg erfiðis- og
framleiðslustörf. Áður hef ég
minnzt á ýmislegt, sem sýndi
það, að vinnan væri í heiðri
höfð, s. s. myndastyttur af
vinnandi fólki, verðlaun fyrir
mikil afköst, og síðast en ekki
sízt sjálft ákvæðisvinnufyrir-
komulagið. Enda þarf ekki
annað, en að sjá þá uppbygg-
ingu, sem gerð hefur verið, til
að sannfærast um að víða hef-
ur verið tekið til hendi á ó-
svikinn hátt.
Störí konunnar
í þjóðíélaginu
En í þessu sambandi verður
að minnast á þátt konunnar í
Sovétríkjunum í því starfi
öllu, sem þar er unnið. Áreið-
anlega myndi uppbyggingar-
starfið eftir. styrjöldina hafa
gengið miklum mun seinna ef
kvenfólkið hefði ekki lagt sinn
skerf fram s. s. það hefur
gert.
Auk þeirra kvenna, sem við
sáum afgreiða í búðum, vinna
á veitingahúsum og annað sem
hér þykir sjálfsagt að konur
vinni, þá sáum við þær einnig
sópa göturnar, gera við járn-
brautarteina, stjórna vélum í
verksmiðju og starfa að
málmsteypu, að ógleymdri
vinnu á búunum. Heyrt hefi
ég kastað hér fram þeim at-
hugasemdum, þar sem þessi
mál hefur borið á góma, að
ekki myndi þurfa að bjóða ís-
lenzkum stúlkum að vinna
slíka vinnu. Má vera, þótt
slikt sé algerlega ósannað, en
bezt, gæti ég trúað, að sovét-
konumar telji það sinn rétt að
vinna. hvaða störf sem er, og
fá fyrir þau sömu laun og
karlmennimir fá, miðað við
sömu afköst. Enda hefur það
fyllilega komið fram, að
margar konur setja sinn
metnað í að setja met í af-
köstum.
Og ekki þykir mér óliklegt
að sumar af þeim konum sem
við sáum við vinnuna, höfum
við aftur séð á götunum í frí-
staddir, og meira að segja
sáumvið gamía íslenzka dansa
s. s. vals, polka og ræl dans-
aða suður við Svartahaf af
þvíliku fjöri og ánægju, að
minningar um gömul sveita-
böll á íslandi skutu upp koll-
inum. En líka dansaði það
fólk sína yndisfögru þjóð-
dansa, sem komu íslendingn-
um til að harma það, að okk-
ar þjóð skuli hafa glatað sín-
um.
Það var líka gaman að at-
huga þann mun sem maður sá
ÁSMUNDUR SIGURÐSSON:
Athwgasemd vio frásiga Þcrsteins SigurSssonar
tímum þeirra, komnar í betri
fötin.
Húsnæði — félagslíf
Um húsnæðið virðist nánast
það að segja að í Moskvu var
okkur sagt að væri húsnæðis-
leysi vegna mjög mikils að-
streymis til borgarinnar. Enn
fremur dylst það ekki að a. m.
k. mikið af því íbúðarhús-
næði, sem almenningur býrvið
er minna en við gerum kröfur
til, (en munum þó verða. að
sleppa bröggunura okkar úr
þeim samanburði) og mun
heldur ekki þurfa að nefna
Sovétríkin ein sem dæmi iim
slíkt. Á samyrkjubúunum var
okkur sagt að algeng stærð
íbúða væri 42—48 fermetrar.
En hins vegar væri hverjum
auðvitað heimilt að byggja
stærra ef hann vildi. Þar var
sá siður, að þegar ung hjón
stofnuðu heimili lagði búið
þeim til efni og vinnu til að
koma upp íbúðarhúsi, and-
virðið væri síðan greitt vaxta-
laust á ákveðnum tíma.
Ég fékk þá hugmynd að
þetta fólk mundi leggja minna
upp úr þeim þægindum Iieim-
ilisins og sjálfu heimilisiífinu
en við mundum gera, en því
meira upp úr samverunni og
félagslífinu utan þess. Sé
þetta rétt ályktun, þá stafar
það sennilega af því, að hér
hefur fólkið frá fomum tim-
um búið saman í þorpum og
þéttbýli og því eðlilega mynd-
azt og gróið aðrar erfða.venj-
ur en í dreifbýlinu okkar.
íslenzkir dansar —
ljóshærðar stúlkur
Eitt var þó það sem við
áttum einna erfiðast með, af
því sem fram við okkur kom,
og það var hve mikið okkur
var ætlað að borða, einlmm
af kjötréttum ýmiskonar.
Mætti eftir því ætla að Rúss-
arnir væra matmenn miklir.
Einu mátti gilda á hvaða veit-
ingastað var.
En líka sáum við fólkið
dansa, þar sem við vorum
í útliti og yfirbragði fólks,
eftir þjóðerni, því margar
þjóðir hyggja Sovétríkin sem
kunnugt er. T. d. fannst mér
að Ukraínumenn væru hæði
hærri vexti og bjartari yfirlit-
um en Rússar. Einkum kom
okkur saman um að við hefð-
um ekki átt von á að svo
margt af kvenfólkinu þar væri
jafn Ijóshært og yfirlitsbjart
eins og það væri af hánorræn-
um uppruna. En auðvitað höf-
um við horft mest á stúlkurn-
ar.
•
Fer þá að líða að lokum
þessarar frásagnar. Heim
héldum við sömu leið og við
höfðum komið, og hika ég
ekki við að fullyrða að allir
hafi Iiaft óblandna ánægju af
ferðaiaginu.
Nokkrar athugasemdir
við útvarpserindi Þor-
steins Sigurðssonar um
ferð okkar
Eins og fyrr er getið eru
greinar þessar erindi, sem áð-
ur voru fluttar í félaginu MÍR,
en næst landbúnaðarráðuneyti
Sovétríkjanna áttum við því
að þakka tækifæri til þessarar
ferðar. Tilgangurinn var að
láta hér staðar numið, þótt
margt sé ósagt, sem ástæða
væri til að segja frá.
En stuttu eftir að erindi
þessi voru flutt, flutti einn af
ferðafélögum minum, Þor-
steinn bóndi á Vatnsleysu, út-
varpserindi á kvöldvöku Bún-
aðarfélags íslands og ræddi
þar einkum um samyrkjubú-
skapinn. Var erindið síðan birt
í Tímanum. Vegna kynningar
þeirrar, sem ég hafði af Þor-
steini í ferðalaginu, varð ég
nokkuð undrandi við að hlusta
á erindi hans, einkum vegna
þeirrar rætni, sem mér virðist
koma. þar fram, og einnig
vissrar ónákvæmni í frásögn
af mikilsverðum atriðum. Þyk-
ir mér ástæða að minnast á
þetta lítilsháttar, þótt leitt sé
að beita því gagnvart ferða-
félaga.
Éímöitudagur 16. máí 1957 — ÍÍÝI TlMlNN —
„Þykir það liin mesta
virðing að komast á þessi
spjöld, og sjálfsagt. það
hæsta sem ÞETTA FÓLK
getur átt von á að komast
þessa
Þegar Þorsteinn hefur lýst
koniunni út á samyrkjubúið
ukrainska, og lýst spjöld-
um, sem hann sá þar með
myndum af þeim körlum og
konum, sem skarað höfðu
fram úr í vinnuafköstum, gef-
ur hann þessa einkunn.
Ég varð undrandi yfir' þess-
um ummælum, vegna þess
fyrirlitningartóns sem í þeim
felst, gagnvart því mati á
vinnunni, sem þarna var um
að ræða. Hann virðist. ekki
telja það, að komast hátt
„þessa heims“, að fá viður-
kenningu fyrir dugnað og trú-
mennsku í þeim störfum, sem
faann hefur þó sjálfur valið
sér að ævistarfi. Ef þetta
hefði hevrzt frá einhverjum
þeim, sem maður vissi að teldi
það fyrir neðan sína virðingu
að rnjólka kýr og hreinsa
fjós, þá hefði ég ekki orðið
undrandi. En hinu býst mað-
ur ekki við, að heyra þetta
frá íslenzkum bónda, sem
maður veit að unnið hefur
hörðum höndum til að sjá
heimili sínu farborða og koma
börnum sínum til manns og
mennta.
Ég tel þau störf engu óæðri
heldur en t.d. formennsku í
Búnaðarfélagi Islands og
Ásmundur Sigurðsson
stjórn á fundum Búnaðar-
þings. En þetta er auðvitað
skoðanamunur.
En auk þessa vil ég minna
á amiað lítið atvik. Þegar for-
stjóri vélaverksmiðjunnar í
Karkoff var að sýna okkur
verksmiðjuna, þá fór .hajm
með okkur. til. eins vei:ka-
mannsins sem þar stjóraaði
vél sinni og sagði okkur að
þetta væri duglegasti verka-
maðurinn í verksmiðjunni. Og
þessi maður var einnig full-
trúi í Æðsta ráðinu, sem er
þeirra Alþingi. Á okkar máli
var hann alþingismaður, sem
sýnir að austur þar getur
þetta hvorttveggja farið
prýðilega saman ef hæfileikar
eru til.
lt¥erði Ijós og þá varð
Jiós"
Þá virðist félagi Þorsteinn
hafa nokkra tilhneigingu til
að gera tortryggilegar áætlan-
ir um framkvæmdir sem gerð-
ar eru þar, þar sem hann
segir: „Allt gengur eftir á-
ætlun. Áætlunin er samin og
samþykkt og allt verður eins
og ákveðið var, rétt eins og
þegar guð sagði forðum daga:
„Verði ljós og þá varð ljós .
Þetta mun eiga að vera brand-
ari og er meinlaus mjög I
sjálfu sér. En bak við hann
virðist vera lítill skilningur á
gildi þess að gera áætlanir um
rekstur sinn og framkvæmdir.
Slíkt er þó aðeins hygginna
manna háttur. Meira að segja
eram við töluvert að reyna
þetta hér, þótt misjafnlega
gangi að fylgja þeim. Og ég
ætla það að hver sem hefur
séð landbúnaðarsýninguna,
háskólann, neðanjarðarbraut-
ina, heilsu- og hressingarhæl-
in við Svartahafið, Karkoff-
borg, sem hann sjálfur segir
að hafi verið byggð upp að
tveim þriðju hlutum eftir
eyðileggingu styrjaldarinnar,
hann muni nokkurn veginn
skilja það, að það hefur meira
verið gert en að búa til áætl-
anir. Þær hafa líka verið
framkvæmdar.
Einkum þó, ef maðui’ lætur
sér skiljast, hve afarlítið brot
\úð höfðum aðstöðu til að sjá,
af því sem gera þurfti og gert
liefur verið að styrjöldinni
lokinni. Hitt efast ég aftur
á móti ekkert um, að það hafi
líka komið fyrir, að ekki hafi
tekizt að fylgja áætlunum.
Man ekki hetur en að ég hafi
lesið um það eftir leiðtoga
Sovétríkjanna sjálfra, þar sem
jafnframt var reynt að léjta
hinna eðlilegu orsaka.
Meinlegar mótsagnir .
Þegar félagi Þorsteinn fer
að ræða um launakjörin koma
fyrir meinlegar mótsagnir,
hvort sem þær stafa af at-
hugunarleysi eða öðru. í fvrri
hluta erindisins segir: „Em
hver er hlutur meðalmanns-
ins? Hann er 340 vinnueining-
ar, sem gera 5780 rúblur, eða
kr. 23.750,00, en meðalkonam
skilar 250 vinnueiningum ,og
fær hún þá 4250 rúblur, sem i
Isl. kr. gera 17.467,00 kr.“
Þetta var auk hins, sem greitt
var í afurðum.
En síðar í erindinu segir;
„Eftir því sem okkur var sagfc
og ég hef drepið á áður eru
meðallaun bænda 500 rúblur.
Geti konan unnið líka, og það
gerir hún nær undantekning-
arlaust, þá eru meðallaun
hennar 350 rúblur".
Þessar tölur er ómögulegli
að samræma. Til þess að bera
í bætifláka fyrir ferðafélaga
minn þá dettur mér í hug að
með síðari tölunum sé átt við
mánaðarkaup, en hinum fyrri
við árskaup. Að visu pa: sar
það ekki heldur, en er þó nær
lagi. En með því að láta slíkt
óframtekið ef við það er átt,
er samt um svo mikla óvand-
virkni að ræða, að það er ekkí
hægt að komast hjá því að
benda á þetta. Einkum vegna
þess, að í síðari hluta erindis-
ins sem hirt var í Tímanum
31. marz, voru þessar síðari
og lægri tölur birtar einar.
Og næst á eftir er birt verð»
lag á dýrustu vörutegundun-
um sem höfundur sá, og kem»
ur þá auðvitað út hinn fárán-
legasti samanburður.
Og ekki kæmi mér á óvart,
þótt eitthvað svipað hefði ieg-
ið til grundvallar gönilu r,ög»
umnn í Morgunblaðinu luii
hungrið, sem átti að liaía gert
út af við hvert nmnnsbani íí
Sovétríkjunum á fáum árum.
Framhald á 10. síðu