Nýi tíminn - 16.05.1957, Blaðsíða 3

FinamtudagUr 16. maí 1957 — NÍI TÍMINN — (3
Helgi Jónsson frá H|olla
Minningarorð
Hann lézt hér á Landsspítal-
anum í Reykjavík 8. marz s.l.
Qg var jarðsunginn frá Foss-
vogskirkju hinn 16. sama
mánaðar.
Þótt þetta langt sé um lið-
ið virðist þeim, er þessar lín-
ur ritar, ekki um seinan að
minnast gamals vinar og góðs
drengs. Munu þær þó verða
fátæklegri en ástæða væri til
og eingöngu þar um að kenna
takmörkunum höfundar.
Helgi var fæddur að Gríms-
Stöðum í Mývatnssveit hinn
5. nóvember 1893. Voru for-
eldrar hans hjónin Jón Sig-
urðsson og Herborg Helga-
dóttir, er þar bjuggu þá.
Voru þau bæði af hinni nafn-
kunnu Skútustaðaætt, er alið
hefur margt af merku gáfu-
fólki norður þar.
Var Jón, faðir Helga, son-
ur Sigurðar Ásmundssonar
bónda á Hofsstöðum, en Ás-
mundur var sonur Helga
bónda Ásmundssonar á
Skútustöðum, og fyrstu konu
hans Kristínar Einarsdóttur.
Herborg, móðir Helga var
dóttir Helga bónda Jónssonar
á Hallbjarnarstöðum og var
hún þvi systir Sigtryggs
hónda á Hallbjarnarstöðum,
föður þeirra mörgu Hallbjarn-
arstaðasystkina, en elztur
þeirra var Björn á Brún, sem
kunnur varð fyrir það að
reisa nýbýli sitt á óræktuðu
landi, áður en að hið opin-
bera fór nokkuð að skipta sér
af þeim málum. En móðir
Helga á Hallbjarnarstöðum
og amma Herborgar var Her-
foorg dóttir Helga á Skútu-
stöðum. Náinn ættingi þeirra
hjóna var einnig Jón Stefáns-
son skáld á Litlu-Strönd við
Mývatn, sem kunnastur er
undir rithöfundarnafninu,
Þorgils gjallandi, en Stefán
faðir hans var yngsta barn
i Helga Ásmundssonar á Skútu-
stöðum og þriðju konu hans.
Helgu Sigmundsdóttur frá
Vindbelg í Mývatnssveit.
Eins og fyrr er getið var
Helgi Jónsson fæddur að
Grímsstöðum við Mývatn.
Var hann elztur af 6 syst-
kinum. Voru þau: Guðrún nú
foúsett í Reykjavík, Hrefna,
Þorgeir og Sigurður, er lengst
af hafa dvalið í Þingeyjar-
sýslu og Eyvindur, búsettur
i Reýkjavík, ráðunautur Bún-
aðarfélags fslánds.
Þegar Heigi var á 6. ári
1899 fluttu foreldrar hans bú-
ferlum að Hjalla í Reykjadal
þar sem þau bjuggu síðan til
dauðadags, en þau létust bæði
snemma árs 1929.
Þar sem Helgi var elztur
margra systkina leiddi það
af sjálfu sér, að hann tók
snemma þátt i að vinna fyrir
heimilinu. Mun faðir hans
hafa verið heilsuveill lengst
af og auk þess hlóðust á hann
störf fyrir sveitarfélagið, sem
auðvitað tóku einnig tíma frá
heimilisstörfum. Var efna-
hagurinn því örðugur framan
af, eins og raunar á mörgum
sveitaheimilum í þá daga.
Og mun það ekki sízt hafa
verið að þakka Helga og
störfum hans að efnahagur-
inn batnaði, þegar árin liðu,
enda var honum annað tam-
ara en að draga sig í hlé,
þar sem hann vissi vinnw
sinnar og krafta þörf.
Þó leitaði hugur hans til
meiri menntunar en hann
þóttist kost á eiga heima.
Fór Iiann því á Bændaskól-
ann á Hvanneyri haustið 1915
og útskrifaðist þaðan vorið
1917. En þá voru bændaskól-
arnir helztu menntastofnanir
fyrir þekkingarþyrsta sveita-
pilta, sem ekki hugðu á eða
gátu lagt inn á braut langrar
skólagöngu.
Vel féll Helga skólavistin á
Hvanneyri, enda mun námið
þar hafa verið í góðu sam-
ræmi við hans eigin eðli, sem
var rótgróin ást á sveitalif-
inu og húsdýrunum, sem hann
hafði alizt upp með frá bam-
æsku. Enda var hann skepnu-
hirðir og einkum fjármaður
ágætur.
Að loknu námi á Hvann-
eyri fór Helgi aftur heim að
Hjalla og vann þá ásamt syst-
kinum sínum fyrir búi for-
eldra simia til ársins 1929.
Héldu systkinin búskapnum
áfram eitt ár eftir lát for-
eldra sinna eða til 1930 að
þau bnigðu búinu. Réðist
Helgi þá aftur að Hvanneyri
til Halldórs skólastjóra Vil-
<5
Helgi Jónsson
hjálmssonar og tók þá m.a.
að sér fjárhirðinguna á búinu,
sem var mikið starf og oft
erfitt. Munu gömul kynni frá
námsárum Helga eingöngu
hafa valdið því að hann réð-
ist þangað aftur. Var mér og
vel kunnugt um, hve Halldór
skólastjóri mat Helga mikils,
sem full ástæða var lika til.
Enda tengdist hann þeirri
fjölskyldu vináttuböndum, er
ekki slöknuðu meðan hann
lifði.
Eftir að Helgi fór frá
Hvanneyri 1937 vann hann
við ýmis störf. ýmist í Borg-
arfirði eða hér syðra, meðan
heilsan entist. Síðustu árin
var hann þó alveg búsettur
hér í Reykjavík og hélt þá
heimili með eldri systur sinni
Guðrúnu, sem þá var einnig
flutt hingað.
Ég kynntist Helga fyrst ár-
ið 1930, er hann kom sem
starfsmaður að Hvanneyri og
unnum við þar saman um
nokkurt skeið. Ekki duldist
það lengi, að þar var um að
ræða mann, sem gott var að
vinna með, bæði vegna skap-
lyndis hans og annarra mann-
kosta.
Hann var um það bil með-
almaður á hæð og fremur
grannvaxinn, en fylginn sér
að hverju starfi sem hann
gekk. En það sem einkenndi
hann þó fyrst og fremst í öll-
um störfum var hin tak-
markalausa ósérhlífni, sem
aldrei skorti.
Mér er minnisstætt enn, að
fyrir mörgum ánim síðan gaf
einn vinur minn mér þá lýs-
ingu á þriðja manni, sem
hann var kunnugur og ég
kannaðist við, „að hann hafði
engan mann þekkt, er jafn
óhikað lagði á sig hverskonar
erfiði, til að leysa vel af hendi
það starf, sem hann hafði
tekizt á hendur að vinna“.
Mér þótti þetta ein bezta
mannlýsing sem ég hafði
heyrt, en minnist þess, að ég
hugsaði um leið til Iielga!
Jónssonar, því mér þótti hún!
geta átt við hann, flestum
mönnum fremur, af þeim, er
ég hafði kynnzt. Og hef ég
ekki breytt þeirri skoðun síð-
an.
Mjög hefði Helgi mikla á-
nægju af ská'.dskap, einkum
ljóðum að því er mér virtist,
af þeim kunni hann mjög
mikið. Enda hafði hann stál-
minni. Var hann svo vel
heima t.d. í kvæðum þeirra
Þorsteins Erlingssonar, Steph-
ans G. Stephanssonar og
Einars Benediktssonar, að
oft undraði mig stórum hve
tiltækar honum voru tilvitn-
anir í Ijóð þeirra og auðvitað
fjölda annarra. Þá kunni
hann einnig urmul af lausa-
vísum, þingeyskra hagyrð-
inga, sem hann oft og einatt
fór nxsð til skemmtunar þeim,
er með honum voru, og vissi
þá jafnan tildrögin til þess
að slíkar vísur höfðu til orð-
ið.
Hann hafði með því og
öðru gott lag á að vekja
glaðværð í kring um sig, og
jafnan með gamanyrði á reið-
um höndum, þegar það átti
við. Engu að síður mun hann
hafa verið tilfinninganæmur,
þótt hann hefði fremur tamið
sér að bera ekki tilfinningar
sínar of mikið á borð fyrir
hvern sem var.
Eftir að leiðir okkar skildu
á Hvanneyri bar fundum okk-
ar ekki saman mn aillangt
skeið. En síðustu árin sem
hann lifði hittumst við all-
Pramhald á 9. síðu.
Örlög á Litla-Hraimi
Ký bék eftir Sigurð HeiSdal fyrsta
síjórnanda þeirrar siofnunar
Örlög á Litlahrauni, nefnist nýútkomin bók eftir Sig-
urð Heiðdal, er lengi var yfirxnaður þeirrar stofnunar.
I þessari bók Sigurðar eru
9 „þættir“ af örlögum manna
er hælið gistu. Sigurður Heið-
dal varð forstjóri' Litla-
Hraunshælisins þegar það var
stofnað og gengdi því starfi
Sigurður Heiðdal
fyrstu 10 árin.
Á þessum 10 árum voru
dvalargestir á Litla-Hrauni að
sjálfsögðu margir, og æviatriði
þeirra og örlög margvísleg og
ólík. Sigurður Heiðdal mun
mannþekkjari góður og um
eitt skeið skrifaði hann nokkr-
ar bækur, og er því ekki nýtt
um að beita pennanum. Þarf
ekki að efa að þessir þættir
hans eru ritaðir af mannúð og
næmum skilningi á margvísleg-
um mannlegum örl^gum.
Kaflarnir í bókinni heita:
Tveir herramenn, í leiðslu,
KaHnn kvistur, Eg læt ekki
beygja mig, Ekki er allt sem
sýnist, í tveimur vistum, Brot-
ín rúða, Útiagi, Hreinsunareld-
ur, og eru þetta allt þættir af
dvalargestum á Litla-hrauni í
stjómartíð Sigurðar Heiðdals.
Þess mun ekki þurfa að geta,
að öllum mannanöfnum er
breytt. Lokakafli bókarinnar
heitir Vinnuhælið á Litla-
Hrauni. — Útgefandi er Iðunn,
óveður veldur míklu tjóni
í Texas í Bandaríkjunum
Ofsarok og úrhellisrigningar hafa valdið miklu tjóni
í Texasfylki í Bandaríkjunum aö undanförnu og ura
tveir tugir manna hafa farizt.
Mikill vöxtur hefur hlaupið í
ár og fljót sem víða hafa flætt
yfir hakka sína. Verst er á-
standið í bænum Graham, sem
er nær allur undir vatni.
Flóðin hafa einangrað þús-
undir fjölskyldna og margar
hafa misst allar eigur sínar.
Eitt flóðasvæðið í fylkinu
nær frá Graham, sem er um
160 km fyrir vestan Dallas, og
allt suður til Mexíkóflóa. Níu
stórfljót hafa flætt yfir bakka
sína.
I borginni Victoria í nágrenni
flóans hefur Guadalupefljót
flætt yfir bakka sína og mörg
hverfi borgarinnar eru undir
vatni.
Óttazt er að Coloradofljót
flæði yfir bakka sína við Col-
umhus, 120 km fyrir vestan
Houston.
Hæðir og lægðir
á Marz líka
Japanskir stjörnufræðingar
sem fylgzt hafa með myndun
skýja á plánetunni Marz í þrjá
mánuði segjast hafa komizt að
þeirri niðurstöðu að þar verðl
stundum fárvjðri eins og þau
sem koma fyrir í hitabeltinu á
jörðinni. Þessi niðurstaða þeirra
staðfestir kenninguna um að á
Marz séu hæða- og lægðasvæði
eins og á jörðinni. Meðan á at-
Rússor og Flxtnor
kvikmynda Kaievala
Ptusjkó sem gerði „Steinblómið"
stjórnar töku myndarinuar
hugunum þeirra stóð, voru tekn-
ar l.iósmyndir af öllum breyt-
ingum sem urðu á skýjamyriöurt-
um á Marz.
Borneign ekkí
soknœm
Ákveöiö hefur veriö að sovézkir og finnskir listamenn
geri í sameiningu kvikmynd meÖ efni úr Kalevala, hin-
um forna, finnska sagnaljóöabálki.
Myndatakan er þegar hafin í
stærsta kvikmyndaveri Sovét,-
ríkjanna, Mosfilm í Moskva.
Myndin verður tekin i litum
og send út í tveim útgáfum,
annarri fyrir venjulegt sýning-
artjald en hinni fyrir breið-
tjald.
Kv5kmyndatökustíórinn, Aþ
exander Ptusjko, er væntan-
Iegur frá Moskva til Helsinki
á næstimni ásamt sovézkum
kvikmyndatökmnönnum og
leikunun. Þar munu sovézku
gcstirnir ráðfæra sig við
finnska starfsbræður sína,
finnskir leikarar verða ráðnir
og útiatriði tekin í finnsku
landslagi.
Ptusjko er frægastur fyrir
ævintýrakvikmyndina Stein-
blómið, sem hlaut fyrstu verð-
laun í Cannes og var sýnd víða
um heim við mikla aðsókn og
lof gagnrýnenda. Siðan hefur
hann gert myndina Sadko. Fyr-
ir tveim áratugum gerði hann
myndina Gúllíver • eftir sögu
Swifts
Hæstiréttur Marylandfyik s
í Bandaríkjunum hefur dærnt
ógild 250 ára gömul lagaá-
kvæði, sem lögðu refsingu við
þvi ef hvít kona fæddi barn
sem svertingi var faðir að.
Dómarinn vísaði frá málii,
sem höfðað hafði verið gegn
stúiku einni.
^reioio
Nýia timann