Nýi tíminn - 13.02.1958, Blaðsíða 2

2) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 13. febrúar 1958
£IÚT
8001 iutrnM

Friðjón Gnðmnndsson
Nýlega er horfinn ungur bóka1-
• maður og vinur minn, sem ég
mun lengi sakna. Friðjón Guð-
.mrndsson bóksali lézt 16. f. ;n.
eftir stutía legu. Hann var fœdd-
ur að Staðrrbakka í HelgafcJls
sveit, 3. des. 1921. Foreldrar
hans voru Guð.nundur Einars-
son bóndi þar og kona hans
Guðrún Jónsdóttir. Guðrún and-
aðist nú í haust og fór Friðjón,
þá orðinn sjúkur, til þess að
fylgja henni til grafar, tveimur
mánuðum síðar var ’nann sjálí-
ur látinn.
Eg kann ekki að rekja hina
stuttu ævisÖgu Friðjóns, honuvn
var ekki tamt að tala um sjálí
an sig og kynni okkar eru varla
nema sjö ára gömul, en síðan
við hittumst fyrst leið varla svo
dagur • að við ræddumst ekki
við, værum við báðir í bænurn.
— Eg veit aöeins, að hann fór
ungur til náms í Reykholts-
• skóla, en veiktist þá af berklum
og vistaðist eitt ár á Vífilsstöð-....
um. Þessi stöðvun á námsfei-Ii
Friðjóns var honum áreiðanlega
örlagarík og dvölin á hælinu
merkti hann óafmáanlega. Eftir
það mun alll' lífsviðhorf hans
háfá breýízt;'sá grunur orðinu
að vissu að tjaldað væri aðeins
til fárra nátta. Þegar hann hafði
. fengið sæmilega heilsu settist
hann að hér í Reykjavík, fékkst
fyrst við bókband, en gerðist
starfsmaður í Foi’nbókaverzlun
Kristj. Kristjánssonar og veitti
henni forstöðu síðustu árin.
Ókunnugir gera sér ekki grein
fyrir því, hve fornbókaverzlun
kréfst mikillar kunnáttu — ef
hún er rekin meo nokkurri al
vöru, og viti. — Bókagrúskari
þarf áð vita útgáfuár bóka í
þúsundata’i og mörg smávægi-
leg atriSi, sem skipta miklu
máli i þeim fræðum. A dýrmæít
frímei’ki má ekki vanta einn
„takka“, á forna bók má ekki
vanta einn prentaSan staf eð.'i
lestrarmerki, að maður nú
ekki t?,li um mvnd eða bóka-
hnút. I fljótu bragði er oft ekki
hægt að siá hvort bók er heil,
maður þarf því að vita hvernig
bókin eða ritið hefur upphaf-
leea verið. Þetta getur verið
flókið mál með mjög gamlar
bækur — og þó getur kannski
verið enn erf'ðara að vita um
ýmsa nésa og tímarit, sem kom-
ið hafa út síðustu áratugi eða á
nítiándu öldinni. Flest okkar
timarit og bkið hafa orðið
skammlíf og komið óreglulega
út. Bóka- og blaðagrúskari verð-
ur að vita eintakafjölda þeirra,
um aukablöð og hvort efnisyíir-
lit heftir fylgt eða ekki — og
svo mætti end'alaust halda á-
fram að telja vandamálin í þess-
bóksali
ari grein bókfræðinnar.
Meðal yngri manna vissi ég
engan hafa jafn aihliða þekk-
ingu um þessi efni sem Friðjón
Guðmundsson, og kom það að
sjálfsögðu honum að miklu
gagni í starfi hans. Hann var
svo stálminnugur að íátítt mun
um menn á vorum dögum, því
nú er svo margt sem glepur.
Þetta var það svið, sem harm
hafði valið sér og þar vildi hann
englnn aukvisi vera. Fáir vissu
þó hve mikið hann vissi, því það
var síður en svo,.að hann notaði
hvert tækifæri til þess að aug-
lýsa yfirburði sína, sem er þó
freistandi fyrir þá, sem vita
mikið um þau efni, sem flestir
eru fáfróðir um; og til þess gáf-
ust Friðjópi hundruð tækifæra
á hverjum degi. — Jafnvel þeg-
ar hann var spurður sagði hann
ekki fleira en nauðsynlegt var
— nema þegar hann var í hópi
þeirra sem hann taldi umræðu-
hæfa um þessi efni. Ilafði Frið-
jón verið stoltur af nokkfu þá
var það af þessari miklu þekk-
ingu sinni. En hann miklaðist
samt ekki af henni eða hengdi
lærdóm sinn utan á sig. Honum
fannst hann alltaf vita pf lítið
og var líka alltaf að bæta við
sig.
líkur mannkosta maður hann
var, hversu hlýr og góður vinur
vina sinna hann var. Hann var
boðinn og búinn að hjálpa þeim,
sem þurftu á aðstoð að halda.
En Friðjón var ekki bóka-
grúskari vegna söfnunársýki,;
sjálfur safnaði hánti aðeins!
þjóðsögum — þótti auk þess
gaman að eiga ljóðabækur.
Hann las mikið og hafði gott
vit á bókum. Hann var hleypi-
dómalaus um ljóðagerð, hafði
yndi af kvæðum þeirra, sem vel
ortu að fornum hætti, en gerði
þar miklar kröfur, hann
slcemmti sér við gönuhlaup
yngri ljóðskálda, en fann þó
jafnan hvað vel og lífvænlega
var unnið og bjartsýnn var
hann um framtíð ísl. ljóðagerð
ar. Um þettá ræddum við oft.
— Hann last næstum allt, sem
út kom í formi bóka og tímarita
hina síðustu áratugi, og vái’ á-
gætlega dómbær á bókmenntir.
Sjálfur hafði hann skaplyndi
skálds, og grunaði mig alltaf, að
húgur hans hefði í æsku stefnt
til þess að verða skáld, þótt hlé-
drægni og óviðráðanleg átvik
létu þann draum ekki rætast —
kannski var ég þarna glám-
skyggn.
Friðjón Guðmundsson skildi
ekki eftir sig eina prentaða línu.
Framh. á 10. siðu
Svíar eru iiieðmæltir svæði
* án
Friðjón var jafnan boðinn og
búinn til að hjálpa þeim, sem^____
vor.u að safna bókum eða tíma-
íútum. Það var síður en svo, að
hagnaðarvonin ein réði tíma
hans. En hann vissi það af
langri reynslu, að bezt var að
lofa ekki of miklu og þessvegna
efndi hann jafnan meira en
hann gaf fyrirheit um. Mái’gar
nætur vakti hann til þess að
leita uppi í bókageymslum blöð
og tímaritshefti, sem hann hafði
dregizt á að útvega, og lítil urðu
oft vökulaun hans, umfram á- Lánls á Kiaustri þótti flest-
nægjuna, þegar leitin bar á- um svipmestur bóndi sunnan-
rangur. Aldrei heyrði maður , , , „
„ , u lands um sma daga. Hann
Fnðjon þo tala um það við vio- .................. _
skiptavinina hve fyrirhöfnin mlklu bul a sagnfrægu
var mikil og sjaldnast þótti hon- Ji'".fuðbóli bætti þao a
um taka því að nefna greiðslu marga vegu. Hann var for-
fyrir það, sem tímafrekast hafði ustumaður um hagnýtar
verið að finna. Stundum kom framkvæmdir i verzlunar- og
þó fyrir, að hann nefndi fyrir samgöngumálum héraðs síns
siðasakir nokkrar krónui. En — þeim efnum þar sem skór-
ef kaupendur létu þa_ á sér inr kreppti harðast að sýsl-
skilja af vanþekkiiígu sinni,- að ungum hans. Hann gegndi
þcim fyndist þetta nógu dýrt -- }aB hríð-eða skamma fleat.
ja þa gat Fnðjon minn orð.ð ^ trúnaðarstörfum,
s+uttur í spuna og þungur a. 1 „ , , ..
brúnina. Slík atvik mundi hann sem yerða 1 sveit a Islandi;
lengi, og mislíkaði honum við °& mðr? ^r var hann fulltrui
þá, sem hann átti skipti við, var sýslubúa sinna á löggjafar-
það yfirleitt ekki fljótt að þingi þjóðarinnar. Hann var
gieymast. Voru þó fá orð um glaður ferðamaður á hættum
það höfð af hans hálfu. Hann leiðum og örlátur gestgjafi á
var enginn málskrafsskjóða. fjölscttum höfuðstað. Ýmsir
Friðión var seintekinn maðui’. samferðamenn hans töldust
Fáir þekktu hann og vissu hví-
Erlander, forsætisrúðherra
Sviþjóffar, lýsti' þessu yfir i,
svari sínu við bréfi Búiganíns,
forsætisráðherra Sovétríkjanna.
Sænska stjórnin telur að allt
beri að gera sem unnt er til að
laegja viðsjár í heiminum, segir
Erlander. Hún telur að fUndur
æðstu manna geíi gert mikið
gagn, ef rétt sé farið að. Ekki
þýði að ráðast á öii deilumál í
einu, heldur velja nokkur við
fangsefni, þar sem von sé un
árangur. Nefnir Erlander sér
staklega til bann við tilraunun
með kjarnorkuvopn, svæði ár
kjarnorkuvopna í Mið-Evrópi
og ráðstafanir til að tryggja a<
geinuu’inn verði friðaður. Ei
lánder kveðst fús til að sitjr
fund æðstu manna, ef það sé
ósk allra stórveldanna. ■
Nehru, forsætisráðherra Ind-
lands, hefur einnig svarað bréfi
frá Búlganín. I-Iann er þess mjö;
hvetjandi að efnt verði til fund
ar æðstu manna, en telur þ
verða að stilla sig um að ber;
hvern annan sökum, ef einhve
von eigi að vera um árangur
Nehru kveðst fús til að sitjá
fundinn, ef það sé vílji allra
þátttakeflda.
Hammarskjöld, framkvæmda-
stjóri SÞ, sagði í ræðu í Ohio-
háskóla í Bandaríkjunum nýl.,
að sév fj’iidist tilvinnandi að
efna til Öryggisráðsfundar sem
útán'ríkisráðherrar sætu til að
reyna að jafna deilur ríkjanna
í vestri og au.stri. Minnti hann
á að samkómuiag liefði orðið
um Súezmálið á slíkum fundi.
Eisenhower Bandaríkjaforseti
sagði fréttámönnum nýléðá,' að
ekke”t í síðas’a bréfi Búlganíns
oag tiaminarskjöld
til sín benti til þess að árangur
myndi <verða -af fundi-- æðstu
manna. Um tillöguna um svæði
án kjarnorkuvopna sagði hann,
að hún snerti öryggi banda-
Snfé lefwr kingf niSyr I Eyja-
honum gáfaðri, en enginn
framkvæmdameiri né röskvari
að öllu. Honum var ennfrem-
ur léð þesskonar skaplyndi,
sem jafnan hefur þótt vel
hlýða: að treysta sjálfum sér
og stand-a við samvizku sína.
Bændur í nágrenni Akureyrar ílytja flestir Að íokum gekk hann að yfir-
mjólkina á hestasleðum lögðu raði undir Þung hogg
fyrri samherja og vina, og
Akureyri í gær. Frá fréttaritara Þjóðviíjans þoldi mikið andstreymi án
Veruleg snjókoma ;hefur verið hér að undanförnu og síðast Þess að blikna — því það var
liðna n6tt og>í dag liefur enn kingt niður feikna snjó. eðil úans að standa eins og
foldgnátt fjall.
algötur bæjarins en ruðningar Sýslungi Lárusar á Klaustri:
eru orðnir mjög háir_ og verður Þórarinn Helgason bóndi á
því sífellt erfiðara að halda Þykkvabæ í Landbroti, hefur
götum færum. Hinar þrengri nú ritað ævisögu hans. Kom
götur og fáfarnari eru fléstar :ó~ hún út skömmu fyrir jól og er
færar öðrum farartækjum en mikil bók, nær 400 blaðsíður
sleðum, Skiðafæri er einkar gótt 4 vænu broti, prýdd 160 mynd-
Flestir vegir um héraðið eru
ófærir orðnh'. Þo er enn leitazt
við að halda opnum veginum
inn Eyjafjörð fyrir mjólkur-
flutninga. Bændur í nágrenni
Akureyrar koma nú flestir með-
mjólkina ú heatasleðum.
Akfært er emi um fleetór að-
og nærtækt.
■um af fólki og stöðum. Saga
slíks manns á að geta orðið
kynslcðmni "rvun til dáða, og
því er ritun hennar í sjálfri
sér góðra gjalda verð.
Ég hef aldrei kom'ð í
Skaftafeússýslur, nema í
draumi; ég þekki fáa Skaft-
fellinga, og skaftfellsk mál-
efni eru mér að mestu lokuð
bók. Ég er þvi lítt dómbær
á sannfræði þessarar sögu; en
hitt er dsginum ljósara, að
höfundur virðist leggja svg
alian í framkróka að segja
sannleikann, fara með rétt
mál. Hann greinir einatt
lieímildir sínar, jafnóðum og
hann hagnýtir þær; og hann
er sömuleiðis einkar hæversk-
ur í lofi síru og dregur enga
fjöður yfir það sem verr hlýð-
ir í fari manna eða fram-
kvæmd málefna. Bókin er ekki
áróðúrsrit fvrir mannkostum
söguhetjunnar, þótt þokki
höfundar á þemi leyn;st eigi.
Hún er frásögn af fram-
kvæmdum h.ans og baráttu
fyrir goðúm málum -— og
sýnist sani'Ti’óð í alla stáði,
vandlegá unnin og nákvæm i
flestum greimim. Það er mik-
ill kostiu’ á. frás"gnmni, hvað
hún er geréneydd allri mærð.
Ýmsum kann að þykja hún
nokkuð langdregin á köflum;
og það má með sanni segja,
að sum efni rekur höfundur
gerr en persónusaga Lárusar
á Klaustri þarf á að halda.
En þegar .þeas er gætt að
margúr sá fróðleikur hefur
hvergi átt stað nema í minni
nokkurra manna, þá hugnas*
manni vel að sjá hann kom-
inn á prent; bókstafurinn blíf-
ur. Hitt vildi ég fremur segja,
að stundum sé farið of fljótt
ýfir sögu. Ég hefði viljað sjá
útdrátt úr yf’riýsingu Lárus-
ar á fiokksþingi Framsóknar
1933; og sjálfsagt var að lýsa
tildrögum að stofnun Bænda-
fíokksins af fyllri sanni en
hér er gert. Diúpsæjari sagn-
fræðingur hefði líka skoðað
skýggnari augum stjórnmála-
barát.tu Lárusar Helgasouar á
efstu árum. þegar nornir
spunnu honum garnið svart.
Framsetniug Þórarins Helga-
sonar er löngum skýr pg
greniargóð; lesandinn þarf
siardan að geta sér til um
merkinguna í orðum hans. Því
vérr lætur setning eins og
þéssi 4 eyrum : „Hinsvegar má
segja, að á hans ágætu gáfur
félli skuggi yf'rgnæfandi
dugnaðar. . . : “ — eða þessi:
,,Þá bafoi Léms Bændaflokk-
inn scm hugsjoh meginmáttar
bæudasléttarinnar í flestu til-
liti“. í heild er stíllinn á þessu
mikla verki klár, en dýrðar-
laus.
Sk.:> iV fellingafélagið í Rvík
gefur bokina út, en Bókaút-
gáfa Guðjóns Ó. Guðjónsson-
ar annast dreifingu. Ber að
þakka félaginu þessa útgáfu,
því saga Lárusar á Klaustri
rekur á trúverðugan hátt
hvernig dugandi forustumað-
ur og liðsmenn hans unnu
bug á stórum örðugleikum í
háskafullu inannlífi í bönduK
hafs og jökla. —
B. B.