Nýi tíminn - 24.09.1959, Qupperneq 6

6) _ NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 24. september l«ð9
NY! TIMINN
'Útgefandi: Sósíalivtaflokkuiuiii.
Bitstjóri og ábyrgðannaður • Ásmuudur Sigurðsson.
Áskriftargjald kr. 50 á ári.
Bráðabirgðalögin um verð
landbunaðarvaranna eru eftir-
leikur kaupbindingarinnar
Sú deila, sem risin er upp um
verðlag landbúnaðarafurð-
anna er sannarlega mjög al-
varlegs eðlis, fyrir báða þá
aðila er hér um ræðir bændur,
verkafólk, og annað láglauna-
fólk. Þegar samkomulagið komst
á mihi þessara stétta að ieysa
þetta viðkvæma mál með
samníngum sín á milli var stórt
spor stigið í þá átt, að sameina
þessar stéttir til að vinna á í
sameiningu að hagsmunamálum
sínum sem eru fjölmörg, í stað
þess uð berjast innbyrðis til
þægðar sameiginlegum and-
stæðingum beggja. Hins vegar
hafa fulltrúar þeirra stjórn-
málaflokka, sem hag hafa af
sundrungu þessara aðila, sí-
fellt litið þetta samkomulag
hornauga, og leitað eftir tæki-
færi til að eyðileggja það fyrir
fullt og allt. Og viðbrögð þeirra
núna, allra jafnt, sýna að nú
telja peir einmitt að tækifærið
hafi gefizt.
komulagsgrundvellinum í sum-
ar. Annað hvort hafa þeir ekki
skilið hvaða hættu var búið
að skana einnig í þessum mál-
um, með fordæminu frá s.l.
vetri, eða þeir hafa ætlazt til
þess að þessum málum yrði
komið í óleysanlegan hnút, svó
ákjósanlegt tækifæri gæfist til
þess að láta ríkisvaldið einnig
taka bau í sínar hendur. Skal
hér ekki dæmt um hvort frem-
ur er.
Sjálfitæðisflokkurinn leikur
þannig tveim skjöldum í
þessu aö tæpast er hægt að
komast lengra í pólitískum ó-
heilindum. Er það rakið á öðr-
um s:að í blaðinu, og sýnir bet-
ur en fied snnað, hvernig þessi
„allra stétta flokkur" fer að
því að blekkía fólk til fylgis
við sig. Núna leikur hann þann
leik að v'va á móti því, sem
li|að er einmitt hin lögboðna
“■ Kauplækkun frá sl. áramót-
um, sem Alþýðuflokksstjórnin
fékk samþykkta, með aðstoð
bæði Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins, er hefur
gefiði þessari sömu stjórn bæði
tækifærið og tilefnið til að
setja þau bráðabirgðalög um
landbúnaðarvöruverðið, sem
nú hafa verið sett, af sömu
Alþýðuíiökksstjórn, sem er
studd af sama Sjálfstæðisflokki,
er lýsir því hátíðlega að hann
sé á móti þeim. Hverjum dett-
ur í hug að hér séu nokkur
heilindi bakvið.
þann lætur Alþýðuflokkinn
femk’/æan fyrir sig. Fram-
súknar'iokkurinn hugsar aftur
á móti sýnilega um það eitt
að gera þetta mál að æsinga og
kosniagemáli, þótt hann sé
greinil“ga sjáífur í íullkominni
sök um að hafa komið málum
þessuro í þetta horf. En það
heítir hann gert með sinni fyrri
afstöðu, sem-nú skal sýnt.
Þegar eínahagsmálalög núver-
andi ríkisstjórnar Sjálf-
stæðis- og Alþýðuílokksins voru
til urr’-.'.eðu á Alþingi um s.l.
áramot, ver aðalefni þeirra að
lækka með lögum þau iaun,
sem atvinnurekendur og verka-
menn höfðu samið um. Þarna
vsr verið að beita löggjafar-
vaMin’i íil að breyta gerðum
samnmgam á milli frjálsra að-
ila. Framsóknarflokkurinn þótt-
ist vera í andstöðu við þessa
stjórn og þá. ílokka sem að
henni stóðu. Samt gekk hann
til iytgis vtð þá um þessa Iög-
gjöf, en hún hefði ekki vcrið
samþykkt án hans aðstoðar.
Eftir að þetta hefur verið gert,
skeður það, að fulltrúar bænd-
anna í verðlagsnefnd landbún-
aðarafurða segja upp sam-
Yerði haldið áfram að gera
þetta mál að hreinu æsinga-
og kosningamáli, í stað þess að
leita að færum samkomulags-
leiðum til lausnar því, þá er
aðeins verið að þjóna þeim
öflum sem alltaf hafa viljað
feigt það samstarf bænda og
launþega um þessi mál er ver-
ið hefur gildi síðan 1943. Slíkt
er hið "ersta óþurftarverk, er
verða mun til tjóns fyrir báða
þessa aðila. Það er aðkallandi
verkefni fyrir þessar stéttir, að
finna og koma sér saman um
frambúðarlausn þessara mála.
Það samspil, sem þessir þrír
stjórnmálaflokkar hafa tekið í
þessum málum öllum, á að
verða til þess að þeir glati
trausti sínu en auki ekki.
flændastétt landsins mun í
sambandi við þetta gera sér
betur Ijóst en áður, að þegar
ríkisvaldið er komið inn á þá
braut að rifta „launasamaing-
um, sem gerðir hafa verið milli
frjálsra aðila, þá kemur röðin
að henni í næstu umferð eins
og hér hefur orðið raun á.
Reynslan er ólýgnust um það,
að vfiilýsingar sem þessir
flokkar gefa fyrir kosningar
eru vegnar og léttvægar fundn-
ar Degar setzt er í valdastóla
að kosningum loknum. Þess
vegna verður að nást samkomu-
lag um þessi viðkvæmu mál
milli aðilanna sjálfra eins og
gerðist 1943.
LIFANDI VERUR A
Glefsur ur athyglisverðri bók um himiugeÍMÍun
eftir 86 ára danskan öldung, Paul Bergsöe
Hver lét sig varða stjörn-
urnar og reikistjörnurnar áð-
ur en spútnikar og sólnikar
komu á loft? Ekki almenn-
ingur. Samt^vita margir skyn
á Vagninum og Pólstjörnunni,
en flestir láta sér nægja að
hrífast af fegurð stjörnu-
himinsins eins og hann birt-
ist á heiðríkum nóttum.
Þetta breyttist þegar tungl
gerð af mannahöndum fóru
að hefja sig til flugs og svífa
umhverfis jörð og sól. Þau
hafa látið vísindamönnum í té
mikilsverða fræðslu, en okkur
hinum hafa þau valdið furðu
og forvitni um það sem í
geimnum býr. Og það er
margt eem býr í geimnum.
Fyrst er að athuga hinar
geysilegu vegalengdir jafnt
innan sólkerfis okkar sem
vetrarbrautarinnar, þessa
stórkostlega sólnasveips eða
gorms, þar sem okkar sól er
ein af ótalmörgum, en þó er
vetrarbrautin ekki ein sér,
heldur eru slík sólnasöfn
sýnileg í sterkum stjörnusjám
svo milljónum skiptir, og á-
líka stór flest. Fræðsla um
þessa hluti er mjög heillandi.
Forvitni og áhugi stjörnu-
fræðinganna hefur smátt og
smátt borizt til okkar hinna,
en jafnvel þó að höfð séu hin
fullkomnustu tæki, sem þekkj-
ast enn sem komið er, er ó-
talmargt sem hylst, en sem
dæmi um nýjustu tækni á
þessu sviði má nefna tæki
sem mælir útvarpsbylgjur frá
öðrum stjörnum. En samt
mun stjörnufræðin, eins og
hún gerist nú, gera meira en
að bögglast fyrir brjósti leik-
mannsins, það sést bezt af
nýútkominni bók eftir Paul
Bergsöe, sem heitir Geimur-
inn og vér (Verdensrummet
og vi.). Paul Bergsöe er
danskur rithöfundur og fræði-
maður, 86 ára gamall, líklega
stjörnufræðingur að mennt-
un. I bók þessari er sagt frá
hinum furðulegustu hlutum,
og á þann hátt að sem flestir
geti skilið, en samt er lestur-
inn engan veginn auðveldur,
og tekur hann lesandann með
sér í skyndiferð um himin-
geiminn, þar sem fyrir bera
ýmist rauðar risasólir og
hvítar dvergsólir, nóvur og
súpernóvur, geimþokur o. fl.
Bókin er 332 síður á stærð,
og afar skemmtileg, og koma
hér glefsur úr henni.
anus og þarnæst Neptún í 4,1
m fjarlægð frá haglinu. Ti
þess að unnt sé að koma fyr
ir öllum umferðarbrautun
reikistjarnanna, þarf blaðið
sem þær eru teiknaðar á ac
vera 12 m á lengd og breidd
En hvað er þá langt tii
næstu fastast jörnu ? Næsta
fastastjama eða sól, réttara
sagt, er kölluð Alfa í Kent-
árnum, og er í 4 til 5 Ijósára
fjarlægð (þetta- er sú vega-
lengd sem ljósið fer á einu
ári, en það geisist 300 000
Jörðin í smækkaðri mynd.
Hér skal getið um stærðar-
hlutföll í geimnum: fjarlægð
milli jarðar og tungls ogmilli
jarðar 6g póiar pg hinar
meiri fjarlægðir milli sólkerf-
isins og hnatta utan þess. Um
það segir Bergsöe svo:
Nú deilum við öllum fjar-
lægðum innan sólkerfisins með
billjcTn, en það er þrettán
stafa tala, og hver verður út-
koman? Utkoman er sú, að
við getum séð í hendi okkar
hvernig hlutföllunum er var-
ið. Sólin verður á stærð við
lítið byssuhagl, en jörðin í
15 cm f jarlægð og braut henn-
ar á stærð við stóra grammó-
fónplötu. Jörðin verður á
stærð við tvö rauð blóðkorn,
og sést ekki nema í smásjá.
Næst fyrir utan hana kemur
svo Mars í 22 cm fjarlægð,
síðan Júpíter í 75 cm fjar-
lægð, síðan Satúrn, síðan Úr-
IUPIT6H
Innbyrðis stœrðarhlutfall r>
við sóllna, en ekki rúmast
myni
km á sek.), og hún verður í
40 km fjarlægð frá haglinu.
Að svo miklu leyti sem mælt
verður, virðist þetta vera
venjuleg fjarlægð milli sólna
í vetrarbrautinni, en af þeim
eru þúsundir milljóna í henni,
og gefur þetta örlitla hug-
mynd um stærð liennar.
Þetta er ekki eldgígur. Gígurinn er í Arizona í Bandaríkjunum og er far eftir geysi-
stóran loftstein. Hann er 11/4 km í pvermál og 180 m á dýpt.. Loftsteinninn mun
hafa vegið um 50 milljón tonn, svo að jörð öll hefur skolfið er hann féll. En pað ej
langt um liðið — sennilega 5000 til 50000 ár. Á tunglinu er fjöldi slíkra loftsteina'
gíga.