Nýi tíminn - 15.03.1962, Blaðsíða 4

Jón ívarsson:
Áburðarverzlunin og fék'
•Atomwðf?^
Af&rnwaffen

voru þrír
Þeir verða ekki nema þrír
utanríkisráðherrarnir sem
koma saman í Genf eftir helg-
ina til að ræða brýnustu á-
greiningsefnin í samskiptum
Etórveldanna. Gromiko kemur
Srá Moskvu, Home lávarður írá
London og RuSk frá Washing-
ton, en de Murville situr he'ma
i Paris. Frakkland hefur
helzt úr lestinni, þeir stóru eru
ekki lengur fjórir heldur bara
[þrír. Reyndar verður íjórði
um við Gromiko. Nánustu sam-
starfsmenn Adenauers í. utan-
ríkismálum hafa leynt og Ijóst
kvartað yfir að Thompson
haldi illa á málum í viðræðun-
um í Moskvu. Fyrir skömmu
kvað svo Adenauer uppúr með
það á fundí þingflokks Kristi-
legra demókrata að nú yrði að
stjaka Thompson burt og kalla
saraan fund utanríkisráðherra
Sovétríkjanna og Vesturveld-
anna. Sama dag og þessi uppá-
A-bandalagsins, um að gera
bandalagiðað óháðu kjarnorku-
veldi. Adenauer og Strauss
landvarnaráðherra hans vilja
að Vestur-Þjóðverjar fái úr-
skurðarvald um það hvort átök
sem kunna að brjótast út i
Mð-Evrópu skuli gerð að
kjarnorkustyrjöld. Vesturþýzka
herstjórnin á að fá að ráða
því hvort A-bandalaginu verð-
ur steypt út í kjarnorkustríð.
Allt annað væri hróplegt mis-
Sandbúnaðarráðherra
Almenningur í Vestur-Þýzkalandi óttast fyrirætlanir stjórnarherranna um að afla her sinum
kjarnorkuvopna. Þessi mótmælafundur gegn kjarnorkuvígbúnaði var haldinn á aðaltorginu i Frank-
furt-am-Main.
Ctanríkisráðherrann, storm-
sveitarmaðurinn fyrrverandi
Gerhard Schröder frá Bonn,
eð snuðra í kring um fundar-
Ftaðinn, en hann fær ekki að
koma nærri alvarlegum mál-
lim. Rusk hefur náðarsamleg-
Bst fallizt á að hitta Schröder
j Genf, eftir að Kennedy forseti
þvertók fyrir að hann kæmi
við í Bonn á leiðinni. Adenau-
er gamli heimtaðj að banda-
ríski utanríkisráðherrann héldi
þe'm sið að ræða við sig áður
en tekið væri að þinga við
Rússa, en Bandarikjaforseti
6agði þvert nei.
Afsvar Kennedys við beiðni
Adenauers um að Rusk
ikæmi á sinn íund sýnir að
éandaríkjaforsetj er að kom-
Bst á bá skoðun að Þýzkalands-
málið sé alvarlegra en svo að
iþar megi hann láta þýzka
bandamenn sína ráða ferðinni.
Undanfarna mánuði hefur vest-
urþýzka stjómin gert Banda-
TÍkjamönnum hvern grikkinn
eftir annan. Fyrst vildi Aden-
euer að teknar væru upp við-
ræður við Sovétríkin á breið-
lim grundvelli um framtíð
Þýzkalands. Þegar að því kom
að af viðræðunum yrði skjpti
hann um skoðun og lagði að
Kennedy að leyfa ekki Thomp-
son sendiherra í Moskvu að
nefna annað en samgöngur við
Vestur-Berlín í viðræðum són-
stunga fréttist til Washington
sagði Kennedy á fundi með
fréttamönnum, að sér þætti
gaman að vita hver stefna vest-
urþýzku stjórnarinnar væri,
því þá um morguninn hefði
Grewe, sendiherra hennar í
Washington, tjáð sér eindregna
andstöðu hennar við utanrikis-
ráðherrafund. Hr.'nglandaleg
framkoma stjómarinnar í Bonn
verður ekki skýrð með öðru
en þvi að fyrir henni vaki fyrst
og fremst að hindra að árang-
ur geti orðið af viðræðum
Bandarikjanna og Sovétríkj-
anna. Hún hefur uú haft það
upp úr krafsinu að Kennedy
hefur svo gott sem lýst yfir að
hann hafi ekkert við Adenauer
að tala meðan hann hegðar
sér eins og hann hefur gert.
Frédtir frá Bonn herma að
vesturþýzka stjómin óttist
það nú mest að samkomulag
verði á fundinum í Genf um
fyrstu skrefin á brautinni til
aívopnunar, afráðið verðj að
taka t.'l nýrrar athugunar til-
lögur sem margoft hafa komið
fram í ýmsum myndum á þá
leið að takmarka vopnabúnað
og herafla á belti i Mið-Evr-
ópu. Slíkt hefur vesturþýzka
stjórn'rialdrei mátt heyra nefnt.
Æðsta takmark hennar í utan-
ríkismálum er nú að fá umráð
yfir kjarriorkuvopnum. Það er
markmiðið méð tillögum Dirk
Stíkkers, framkvæmdastjóra
rétti gagnvart Vestur-Þýzka-
landi sem ja.fnréttháum banda-
manni, segir Strauss.
Ðraumar stjórnarherranna í
Bonn um kjarnorkuveldi
koma eins og kallaðir fyrir de
Gaulle Frakklandsforseta. Hann
er að burðast við að gera
Frakkland að kjarnorkuveldi.
Það yrði langtum auðveldara ef
hann rgæti tryggt sér vesturþýzkt
fjármagn og vísindaþekkingu.
Talið er vist að þann möguleika
hafi borið á góma þegar þeir
Adenauer og de Gaulle ræddust
við í Baden-Baden um daginn.
Svo mikið er víst að vestur-
þýzka stjómjn hefur látið sér
vel líka ákvörðun Frakka að
taka hvorki þátt í utanríkis-
ráðherrafundinum í Genf né
afvopnunarráðstefnunnj sem
hefst þar 14. marz. í orði
kveðnu eiga utanríkisráðherr-
arnir að undirbúa afvopnunar-
ráðstefnuna, en enginn vafi er
á iað Þýzkalandsmálin verða of-
arlega á baugi í viðræðum
þeirra.
Stjórnir Bretlands og Banda-
ríkjanna áttu uppástung-
una að því að utanríkisráð-
herrar sæktu afvopnunarráð-
stefnunia. Sovétstjórnin svaraðl
með tillögu um að hún yrði
gerð að fundi æðstu manna; de
Framhald á 10. síðu
Morgunblaðið hefur birt
ræðu þá, er Ingólfur Jónsson
ráðherra flutti við setningu
búnaðarþings fyrir fáum dög-
um.
í ræðu þessari minnist hann
á, að Áburðarverksmiðjunni
hafi verið „falið að annast
innflutning á erlendum áburði
og sjá um dreifingu hans og
leysa áburðareinkasöluna af
hólmi.“
Þetta sem ráðherrann segir
þarna, er ekki í samræmi við
það sem hann segir í bréfi til
Áburðarverksmiðjunnar h.f.
hinn 30. okt. fyrra árs. Þar
seg'r ráðherrann, að hann vilji
„fela verksmiðjunni, að reka
Áburðarsiilu ríkisins“. sem
hlýtur að merkja það, að verk-
smiðjan reki liana sem sjálf-
stæða stofnun, geri sérstök
reikningsskil fyrir hana og
blandi fjárrciðum hennar á
engan hátt saman við fjárreið-
ur verksmiðjunnar.
Á meðan lög þau, sem gilt
hafa um e'nkainnflutning og
verzlun með tilbú;nn áburð eru
ekki afnumin, getur ráðherra
ekki leyst einkasöluna af
hólmi né falið neinum hlut-
verk hennar, og sem kunnugt
er getur Alþingi eitt bæði sett
lög og afnumið þau. Að vísu
getur ríkisstjómin gefið út
bráðab:rgðalög mjlli þinga, en
það gerði ráðherrann ekki.
Löggjöfin er enn óbreytt um
þau atriði, sem hér um ræðir.
Ráðherrann segir um breyt-
ingu áburðarverzlunarinnar:
„Þessi ráðstöfun var gerð vegna
þess að verksvið áburðare'nka-
sölunnar er of lítið til þess
að halda henni uppi sem 'sér-
stöku fyr'rtæki." Út af þessari
staðhæfingu ráðherrans, er á-
stæða til að gera þess nokkra
grein, hvert hefur verið verk-
svið Áburðarsölu ríks'nsins.
Hún hefur á fjórða tug ára
ann'azt kaup og innflutning
alls þess áburðar, sem flutt-
ur hefur verið til landsins. Hún
hefur á sama tíma haft á
hend.i alla heildsölu hans og
einnig á öllum be'm áburði,
sem unninn er í Áburðarverk-
smiðjunni síðan hún tók til
starfa, að undanskildum tveim
síðustu árunum. Áburðarmagn-
ið, sem flutt hefur verið til
landsins og sá áburður sem
unninn hefur verið í Gufunesi,
hefur numið samtals 30—40
þúsund smálcstum og að verð-
mæti 80—90 millj. króna alls.
Þá hefur Áburðarsalan orð-
ið að fylgjast vel með og
kynna sér gaumgæfilega hve
mikinn áburð þyrfti til not-
kunar á hverju vori og sjá
um að hann sé kominn nógu
snemma um allt land. Þarf oft
fyrirhyggju til að hvergi verði
mistök.
Er ekki þetta, sem hér hef-
ur vcrið nefnt, nægt verkefni
fyrir sérstaka stofnun? Senni-
lega munu fáir, sem kynna sér
þessi mál óhlutdrægt, svara
þeirri spurningu neitandi.
Ráðherrann seg;r ennfremur:
„Ráðstöfunin var einnig og
ekki síður gerð vegna þess að
með þessum hættj er unnt að
spara talsverða fjárhæð, sem
getur komið bændunum til
góða“.
í hverju er sparnaðurinn
fólginn? Það nefnir ráðherr-
ann ekki á nafn. Þess er held-
ur ekki að vænta, því sparn-
aðurinn er enginn og verður
enginn.
Breytingin rneð áburðar-
verzlunina mun valda stór-
hækkuðum kostnaði í verzlun-
arrekstrinum, sem kemur frani
i hækkuðu áburðarverði. Vit-
anlega stendur þó Áburðar-
verksmiðjan við sitt tilboð, en
það gildir aðeins fyrir inn-
fluttan áburð á þessu ári;
Kjarnaáburðurinn var ckki
nefndur í tilboðinu.
Mönnum er kunnugt, að
reist hefur verið núna í haust
og í svartasta skammdeginu
stórhýsi i Gufunesi vegna þess
að ráðherrann fól verksmiðj-
unni að reka Áburðarsölu rík-
isins og vegna þess, að þeir
sem hana tóku til reksturs
(meirihlutj verksm'ðjustjórn-
arinnar) létu þá firru henda
sig, að ákveða að flytja nær
allan útlenda áburðinn til
Gufuness í vetur og vor, laus-
an og til sekkjunar þar. Vegna
þess varð að reisa hið stóra
hús á þeim tíma er verst
gegndi og með 'því ofurkappi,
Framhald á 9. síðu.
1 grefriarstúf, sem Hannes
Pétursson skáld ritaði í Vísi ný,
lega, gefur hann í skyn
að hann sé andvígur því, að
amer-feku hermannasjónvarpi sé
opnuð leið inn á annað hvert
heimili á landinu. Að vísu seg-
ir hann þetta ekki berum orð-
um, heldur undir rós, en varla
getur þó orkað tvímælis, hvað
hann á við.
Hitt er svo annað mál, að í
j sömu greininni telur Hannes að
lslandi sé vörn í herstöðvum
Bandaríkjamanna hér, herstöðv-
um, sem eru eins og stórkost-
legar tímasprengjur í mesta
þéttbýli landsins, stilltar á
fyrstu mínútur þeirrar styrj-
aldar sem stórveldin eru að æfa
sig undir. Einnig upplýsir
Hannes, að fimmtungur þjóð-
arinnar, væntanlega kjósendur
Alþýðubandal., óski þess,- að
málum okkar verði fjarstýrt
austan frá Moskvu. Þennan
málflutning má virðai tiKvork-
unnar. Jafn heilvita maður og
Hannes Pétursson gerir sér að
sjálfsögðu ljóst, að ritsmíð til
áróðurs fyrir herstöðvum og
þátttökú í Nató er útilokað að
semja án þess að fara með
stórlygar. Undir það jarðarmen
varð skáldið að ganga.
„Og samt snýst hún“, sagði
Galilei.
Hannes notaði tækifærið til
þess að láta sannleikskorn
fljóta með. Fyrir það á hann
skilið margfaldan heiður og al-
íþjóðaríof, hvað sem kann að
valda þessu tiltæki hans.
Páll Bergþórsson.
.4) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 15. marz 1962