Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2008, Side 12

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2008
formi gagnagrunns í tölvu sem breytt er daglega, eft-
ir því sem fólk fæðist, deyr eða flyst til landsins eða
af því. Hún er, eftir því sem ég best veit, ekki prent-
uð út. Samkvæmt lögum nr. 54/1962 um þjóðskrá
og almannaskráningu, fyrstu málsgrein 9. greinar,
ber Þjóðskrá að gera íbúaskrár fyrir öll sveitarfélög
árlega. Fyrsta málsgrein 10. greinar sömu laga segir
ennfremur að senda skuli sveitarstjórnum hvers sveit-
arfélags og skattayfirvöldum viðkomandi embættis
íbúaskrá fyrir næstliðið ár í janúar ár hvert.
Þar sem ég þekki til, í Kópavogi og Reykjavík,
tveimur stærstu sveitarfélögum landsins, hefur ekki
borist íbúaskrá síðan 2002. Hins vegar hafa þessi
sveitarfélög aðgang að hinni síbreytilegu þjóðskrá
í gagnagrunni í tölvu. Lestrarsal Þjóðskjalasafns
íslands hefur ekki heldur borist íbúaskrá síðan 2002.
Því hlýtur maður að spyrja sig hvort ekki sé rétt að
taka aftur upp gerð manntala, í því augnamiði að
framtíðin geti búið að aðgengilegum upplýsingum
um íbúa þessa lands eins og við getum gengið að
landsmönnum árið 1703 vísum? Tölvugögn eru afar
forgengileg, eins og þeir sem muna t.d. eftir gata-
spjöldum eða disklingum vita.
Manntöl af og til
Hagstofa Sameinuðu þjóðanna, the United Nations
Statistics Division, gerir skýran greinarmun á þjóð-
skrá og manntölum, og bendir á að annað megi nota
til að athuga áreiðanleika hins. Ég hef fregnt að í Pól-
landi skapist ætíð miklar umræður þegar nýtt manntal
er tekið, því að mannfjöldinn sem talinn er passar
aldrei við fjöldann sem skráður er í pólsku þjóð-
skrána. Þetta athugunarefni kemur án efa upp víðar,
og ætti að verða áhugavert fyrir lýðfræðinga.
A heimasíðu hagstofu Sameinuðu þjóðanna er
aðgengileg skrá yfir það hvernig mannfjöldaskrán-
ingu er hagað í heiminum. Þar sést að þau lönd sem
búa við sama kerfi og við, mannfjöldatölur sem
eingöngu eru byggðar á þjóðskrá, eru Grænland,
Andorra, Færeyjar, San Marínó og Svíþjóð. I Þýska-
landi hefur verið gerð tilraun með manntal byggt á
þjóðskrá, en annars er engin miðlæg skráning þjóð-
arinnar gerð þar. Lönd þar sem talið er að þjóðskrá
uppfylli ekki allar þær kröfur sem gerðar eru um
skrásetningu íbúanna og láta einnig gera manntöl
(í flestum löndum er miðað við að nýtt manntal sé
tekið á u.þ.b. tíu ára fresti) eru t.d. Kína, Rússland,
Bandaríkin, Frakkland, Pólland, Brasilía og svo
mætti lengi telja.34
Nú eru Islendingar ekkert sérstaklega margir. Því
ætti að vera hægur leikur að prenta þjóðskrá út með
reglulegu millibili ásamt því að láta gera manntöl af
og til. Annars er hætt við að ættfræðingar framtíð-
arinnar, og aðrir fræðimenn sem láta sig þessa hluti
varða, muni bölva allhressilega yfir skorti á ættfræði-
heimildum frá okkar tímum.
Heimildir
Óprentaðar heimildir
Þjóðskjalasafii Islands
Þjskjs. Rentukammer. 2,1. Stríðshjálpin 1681.
Þjskjs. Rtk. II, 1. Manntalið 1703. Árnessýsla.
Þjskjs. Rtk. III, 1. Kvikfénaðarskýrslur 1703.
Þjskjs. Sýsl. Ám. V. 3. Dómabók Vigfúsar sýslumanns
Hannessonar 1703-1705
Þjskjs. Skjalasöfn prófasta. Borgarfjarðarprófastsdæmi AC/1
Héraðsbók Halldórs Jónssonar í Reykholti 1663-1699.
Oprentaðar ritgerðir
Gunnar Marel Hinriksson: „Kópavogur í Seltjarnarnes-
hreppi 1681-1729.“ Grein sem bíður birtingar í Arsriti
Héraðsskjalasafns Kópavogs 2006-2007, vorið 2008.
Gunnar Marel Hinriksson: Um aukaskattheimtu konungs af
hans landi íslandi. Stríðshjálpin 1679-1692. Lokaritgerð
í sagnfræði við Háskóla Islands, 2007.
Hreinn Erlendsson: „Æviskrár dómkirkjupresta í Skál-
holti.“ Grein sem bíður birtingar í Arnesingi IX, vorið
2008.
Heimasíður
Heimasíða United Nations Statistics Division, sótt 28. nóv-
ember 2007. <http://unstats.un.org/unsd/demographic/
sources/census/censusdates.htm>
Prentaðar heimildir
Alþingisbœkur íslands VII. og VIII. bindi. Einar Amórsson
gaf út. Reykjavík, 1944-1955.
Arne Magnusson: Embedsskrivelser og andre ojfenlige
aktstykker. Kr. Kálund gaf út. Kpbenhavn og Kristiania,
1916.
Guðni Jónsson: „Uppnefnamál í Stokkseyrarhreppi árið
1704“. Blanda. Fróðleikur gamall og nýr. VIII. bindi.
Bls. 314-320.
Hannes Þorsteinsson: „Grænlandsþættir m. fl.“. Blanda.
Fróðleikur gamall og nýr V. Bls. 192-240.
Helgi Skúli Kjartansson: „Var Viðey í eyði 1703?“. Mann-
talið 1703 þrjú hundruð ára. Greinar í tilefni afmœlis.
Ólöf Garðarsdóttir og Eiríkur G. Guðmundsson rit-
stýrðu. Reykjavík, 2005. Bls. 77-84.
JarðabókArna Magnússonar og Páls Vídalíns. 3. og 13. bindi.
Kaupmannahöfn og Reykjavík, 1923-1924 og 1990.
Jón Halldórsson: „Hirðstjóra annáll" Safii til sögu Islands
og íslenzkra bókmenta að fornu og nýju II. Kaupmanna-
höfn, 1886. Bls. 593-784.
Lovsamling for Island I. bindi. Oddgeir Stephensen og Jón
Sigurðsson gáfu út. Kjpbenhavn, 1853.
Lýður Björnsson: Saga íslands. VIII. bindi. Sigurður Lín-
dal og Magnús Lyngdal Magnússon ritstýrðu. Reykja-
vík, 2006.
Manntal á Islandi 1703. Tekið að tilhlutan Arna Magnús-
sonar og Páls Vídalíns. Reykjavík, 1924-1947.
Már Jónsson: Arni Magnússon. Ævisaga. Reykjavík,
1998.
Nielsen, Helge og Victor Thalbitzer: Skatter og skattefor-
valtning i œldre tider. Kjpbenhavn, 1948. (Ljósprentað
í Kpbenhavn, 1976.)
Páll Eggert Ólason: Islenzkar œviskrár V. bindi. Reykja-
vík, 1952.
Þorsteinn Þorsteinsson: „Formáli“. Manntal á Islandi 1703.
Reykjavík, 1924-1947. Bls. vii-xviii.
http://wvvw.ætt.is
12
aett@aett.is