Landneminn - 01.12.1948, Side 6

landið er leigt jafnharðan og það er orðið sjálfstœtt
ríki, hvernig viðreisnarlán er tekið jafnharðan og
þjóðin er loksins orðin hjargálna.
Þannig mætti endalaust rekja kennsluaðferðir j)eirr-
ar uppeldisstofnunar kapítalismans á íslandi, sem
kölluð er vestrænt lýðræði. Sannleikurinn er sá, að
allt framferði borgaranna og þess ríkisvalds, sem
J>eir hafa að tæki sínu, stendur í hrópandi mótsögn
við þær siðferðiskröfur, sem þeir láta andlega for-
svarsmenn sína gera til æskulýðsins, enda er þeim
lialdið á lofti einungis til málamynda, ])ær eru ekkert
annað en blekking, svikahjúpur þess afturhalds sem
ekki skirrist við að fórna framtíð barna sinan á altari
J)eirra forréttinda, sem j)að er að stritast við að vernda.
Og hvernig er svo þetta blessað unga fólk okkar.
sem meðtekur slíka sáluhjálp af hendi foreldra sinna,
J)jóðfélagsins og umheimsins yfirleitt? Þeirri s])urn-
ingu verður ekki svarað í fáum orðum, enda ekki hægt
að svara henni á eina algilda lund. En það verð ég
að segja, að harla lítið finst mér gæta nú á dögum
Jæirra tákna og stórmerkja, sem ævinlega eru aðal
æskunnar J)egar allt er nokkurnveginn með feldu. Og
merkilegt má heita og hreint og beint ískyggilegt, ef
sá hluti eldri kynslóðarinnar sem einhverja ábyrgðar-
tilfinningu hefur, er ánægður með ungu kvnslóðina
eins og hún er.
Auðvitað eigum við ýmiskonar tilbrigði af ungu
fólki nú eins og ævinlega. Aðsópsmestur er sá hlut-
inn, sem er hreinræklaðast afsprengi skrílfilmunnar
og stríðsgróðans. Margt af fólki þessu er stórt og
fallegt, ekki vantar það, og frjálsmannlegt í meira
lagi. í svi]) })ess má lesa yfirlæti og kæruleysi í senn,
allt látbragð þess segir: ég á allan heiminn, enda
þótt sá heimur sé ekki annað en gúlfylli af vestrænu
togleðri og kókakólaflaska. Þessir ungu gúmmíjórtr-
endur eru oftast ríki sínu trúir: reykja eins og stromp-
ar, og fara á fyllirí þegar þeir geta. Föðurland þeirra
er götuhornið, hugsjónin einhver filmstjarnan. Ekki er
nokkur vafi á því, að í þessum hópi er gnótl manns-
efna. sem reiðubúin væri til mikilla átaka í jákvæðu
J)jóðfélagi. Þetta er einmitt sá hluli æskunnar, sem
hezt og fljótast samsvarar þeim uppeldis-skilyrðum,
sem hann á við að búa.
En svo eigum við líka ungt fólk af ýmsum öðrum
gerðum, fólk sem á dýpri rætur í landi og J)ióð, íliug-
ult fólk, sem ekki lætur berast eins hratt með straumn-
um. En tilvistar þess gætir einkennilega litið í þjóð-
lífinu. Margt af því virðist reiðubúið til að láta bjóða
sér allt heldur en ráðast gegn öngþveitinu. Það eins
og felur sig í hinum siðferðilegu rústum, sumt í ang-
ist, ’sumt í hljóðlátri J>rjózku.
En jafnvel meðal })ess hluta æskulýðsins sem helzt
hefur sig í frammi, verður ekki vart neinna áberandi
tilþrifa. Hvergi heyrist sá dynur á jörðu, hvergi sjást
J>au leiftur á himni sem jafnan fylgja guði æskunnar,
J>egar hann fylkir liði til stórræða. Meira að segja
pólistísku félögin virðast kraftlítil, einnig samband
ungra sósíalista, Æskulýðsfylkingin. Það er eins og
jafnvel hin voldugasta hugsjón megni ekki að kveikja
eldmóðinn, hinn skilyrðislausa fórnarvilja, í neinu
því ungu brjósti sem lifir og hrærist í þessu undarlega
samhlandi velmegunar og hrörnunar. Alltaf fjölgar
íslenzkum stúdentum en ])að fer bara því minna fyrir
}>eim, sem þeir verða fleiri. Það er eins og búfurnar
(>eirra séu að verða ellimörk. Það líf sem þær ættu að
lákna blossaði úti í Kaupmannahöfn fyrir heilli öld
síð'an. Það er naumast að við fengum háskóla, það
er naumast að Island varð sjálfstætt lýðveldi, J>að er
naumast að ungir íslendingar fengu í sig og á og urðu
stórir og fallegir!
En við liverju er ekki að búast, Jægar sjálft þjóð-
íélagið er orðið einskonar afsiðunarstofnun? Það
væri hreint og beint kraftaverk, ef unga kynslóðin risi
upp úr öllu þessu spillingardíki með blys nýrrar aldar
á Iofti •—- hún hefur sannarlega ekki verið undir það
búin. Og J)ó verð ég þrátt fyrir allt að leyfa mér
að vænta þess, að slíkt kraftaverk gerist.
Enda þótt okkur skorti alla heimild til að prédika
yfir æskulýðnum, hvað þá fordæma hann, þá er jmð
þó síðasti og minnsti greiðinn, sem við getum gert hon-
um að vera óánægð með hann, ætlast til mikils af
honum, óska þess að hann verði föðurbetrungur á öll-
um sviðum. Við sem gagnrýnum núverandi ástand
og teljum það beinlínis fjörráð við íslenzka menningu,
alla menningu, við erum skyldug til að sannfæra unga
fólkið um, að þaS sé okkar eini draumur, okkar mikli
framtíðardraumur. Við sem ekki höfum bolmagn til
að koma hlutunum í það horf, sem nútímamenning
krefst, verðum að kalla æskulýðinn til liðs við okkur,
brýna hann til hærri óska, stærri dáða. Okkar er að
særa hann til uppreisnar gegn því þjóðfélagsástandi,
því heimsástandi sem hefur gefið honum brauðið, en
tekið frá honum ljósið, opnað honum möguleika en
svipt hann sköpunarþránni.
Unga fólkið verður að vakna. Það verður að hætta
að standa jórtrandi á götuhornum, drekka frá sér vitið.
Það verður að inissa sína miklu þolinmæði, sigrast á
angistinni. Það verður að skilja, að við erum ekki
nema hundrað og þrjátíu þúsundir og að af þessum
hundrað og þrjátíu þúsundum má ekki ein einasta
manneskja eyða einum einasta degi til ónýtis, ef við
Framhald á 18. sífin.
6 LANDNEMINN