Landneminn - 01.12.1948, Page 8

A fyrstu valdaárum borgarastéttarinuar
fri)nsku var til í París svokallað musteri
skynseminnar; mannleg skynsemi var þar
tilbeðin sem guð, öllum sanntrúuðum kaþó-
likkum til mikillar skelfingar einsog nærri
má geta. Borgararnir voru útmálaðir sem
vopn í hendi myrkraaflanna gegn guði og
góðum siðum, eitrandi allt þjóðlífið.
Hálfri annarri öld síðar situr maður
að nafni ívar Guðmundsson á skrifstofu
í Austurstræti, Reykjavík, og ritar af
kappi í aðalmálgagn íslenzku borgarastétt-
arinnar. Dag eftir dag framleiðir nefndur
Ivar, alias Víkverji, smáletursgreinar þar-
sem íslenzkir barnakennarar eru sakaðir
um að snúa börnum landsins frá guði og
góðuin siðum, eitrandi þarmeð vort gró-
andi þjóðlíf.
★
— Allt er í heiminum hveríult, kvað
Jónas. Það má nú segja. Fyrir hundrað
og fimmtiu árum var borgarastéttin fram-
sækið, sigrandi afl, en dýrðin stóð ekki
lengi, uppá síðkastið hefur þessi' stétt ekki
hift annað að bjóða heiminum uppá en
kreppur og styrjaldir. Hún er orðin log-
andi hrædd um tilveru sína — og ekki
uð ástæðulausu. Víkverji er orðinn nöldr-
ur.arsamur og leiðinlegur einsog gigtveik
piparkerling. Hvernig á annað að vera?
Gömlu indælu sögurnar hans séra Frið-
riks HaDgrímssonar, um aDa þá Óla blaða-
sala sem urðu á endanuin stórkapítalistar
eða Bandaríkjaforsetar, eru gersamlega
hættar að heyrast. Einusinni var þetta
óbrigðul formúla fyrir togaraeiganda: gekk
berfættur í tuttugu ár og svalt eða át
skrínukost til þrítugsaldurs. I dag halda
menn um magann af hlátri yfir svona
vísdómi.
Eftirað hætt var að traktera börnin á
tröllasögum um árangra iðjusemi og sparn-
aðar og nýtt stríð var skoDið á tóku
amerískar kvikmyndir við upplýsingastarf-
inu með þeim árangri, að til skamms tima
bfifa göturnar í Reykjavik verið i hernað-
arástandi og friðsamir vegfarendur hvergi
óiiultir fyrir smástrákum með risavaxna
hiitta og tvær hundabyssur hver, hótandi
hverjum manni bráðum bana á bjagaðri
amerisku.
I.oks kom þar, að þjóðin varð doDara-
laus og cowlioylietjur Hollywood hurfu af
tjaldinu i Reykjavík samtimis því sem
Hússar og kommúnistar færðust í aukana
og urðu ein samfeDd martröð ljóslausra
flugvéla, náttúrufræðinga sein allir fuglar
flýðu nema ein kria,etc. — Smátt og smátt
hættu hinir herskáu meðlimir yngstu kyn-
slóðarinnar að gera vegfarendum tilboð
um tafarlausan dauðdaga; í stað þess heyr-
ist orðið koinmúnisti hrópað nokkru oftar
en áður. Þau litlu vilja líka vera með,
það leynir sér ekki.
★
Samt er fvar ekki í góðu skapi. —
Fólkið heimtar meiri amerískar myndir,
lirópar þetta undarlega fyrirbæri islenzkr-
ai blaðamennsku. Framtil þessa hefur þó
ekki annað „fólk“ en Víkverji einn haft
á lofti kröfur um fleiri Hollywoodmyndir.
hollegi lians hjá Visi hefur verið heppnari
að undanförnu og fengið fjölda bréfa frá
fólki, sem hefur alltaðþví óeðlilegan áhuga
á að komast örugglega í gröfina, en hann
vill láta fólk greiða útför sína í æsku.
Þersónulega er mér hlutlaust um þennan
jarðarfarabransa, hef meiri áhuga á lífinu.
★
Já, það er langt um liðið siðan borgara-
sléttin hætti að sýna skynseminni nokkra
virðingu, og enda þótt tækni og vísindum
fleygi fram, gengur allskonar kuklaralýðiir
um einsog grár köttur. Þú þarft kannski
að biða eftir strætisvagni, en verður um
1« ið að gera svo vel að lofa manninum á
kassanum að segja þér til helvítis. Verk-
smiðjueigandi einn og gamall glímukajipi
sem ekki hefur étið kjöt áratugum saman,
trúir því statt og stöðugt að liann sé nokk-
urskonar generalagent fyrir Skarphéðin
Njálsson og Jónas Hallgrimsson; jafnvel
þótt þegar hafi hlotizt reginhneyksli af til-
tektum þessa manns er ekkert að gert,
hjátrúin skal leika lausum hala. Ekki hef-
ur heldur, mér vitanlega, nein rannsókn
vcrið gerð á andlegu ásigkomulagi manns-
ins sem tekur ekki mark á neinum nema
mörgþúsund ára gömlu grafhýsi suðri
Afríku, nokkuð er það, að maður þessi
rekur mikla útgáfustarfsemi til framdrátt-
ar þeirri kenningu að í hinu afrikanska
grafhýsi megi Iesa fyrir óorðna hluti; ég
veit ekki hvað er hjátrú ef ekki annað
einsog þetta.
★
Skortur á cowboymyndum og guðleysi
kennarastéttarinnar eru mál sem krefjast
bráðrar úrlausnar, ekki satt, Víkvcrji? —
Sigurjón Ali, pýramída-Jónas og aðrir slík-
ii skulu hinsvegar friðhelgir, enda taldir
til fegurstu skrautjurta í lystigarði borg-
aralegii. • menningar í voru landi.
★
1 þ mi tíma er íslendirigar drápust
niðúr einsog flugur í vorkuldum úr hungri
og pestum, og jafnvel sálmar og trúaljóð
urðu að garnagauli kolvetnislausra manns-
búka, óðu hér uppi draugar, djöflar og
hvers kyns forynjur; svo fjölmennt var
þetta lið að slíks eru varla dæmi annars-
-taðar í veröldinni. Þjóðtrúin okkar gerir
t. d. ráð fyrir þrettán jólasveinum og
þeir eru víðsfjarri því að vera á nókkurn
hátt velviljaðir, lieldur eru þetta hálftröll,
full af ótuktarskap og hrekkjum. — Bret-
ar og Frakkar hafa afturámóti látið sér
nægja einn jólasvein — gamlan, síðskeggj-
aðan og vinalegan karl, einskonar Iangafa
sem læðist að rúmunum krakkanna a
jólanóttina tilað færa þeim jólagjafir.
★
Þessi evrópski Santa Claus, hérumbil
eins óskyldur íslenzkri þjóðtrú og mögu-
lfcgt er, má nú heita innfluttur, kominn
í stað trijllanna þrettán og orðinn fastur
liður í jólabisnessinum. Þvi verður held-
ur ekki inótmælt, að þetta er ólíkt vin-
gjarnlegri persónuleiki, enda eru krakkar
út’ heimi farnir að senda blessuðum karl-
inum bréf og biðja hann að útvega sér
hitt og þetta. — Ég veit ekki hvar þeim
hefur tekizt að grafa upp utanáskriftina
hans — nema hvað flest bréfin hafa lent
hjá blaðamanni Morgunblaðsins Ivari
Guðmundssyni.
Siggi Jóns.
B LANDNEMINN