Landneminn - 01.02.1949, Blaðsíða 7

lind, seiri einvörðungu var
helguð þessum manndráp-
um. í staðinn gáfu guðirnir
ár og frið ■— eða sigursæld
í stríði. Um 1050 var bisk-
upsstóll settur í Uppsala
og hafin dómkirkjusmíði,
sem lauk þó ekki fyrr en á
12. öld. Erkibiskupsstóll
var settur hér árið 1164.
En Uppsala var aldrei vel
í sveit sett, og þegar Logi
karl lét greipar só]>a um
dómkirkjuna skömmu fyrir
miðja 13. öld, tók að losna
um erkibiskup á þessum
stað. Árið 1273 var þessi
ágæti stó’ll fluttur til
Eystraóss, sem nú hlaut
nafnið Uppsala, og var þá
enginn hlutur rökréttari en
hinn forni sögustaður
fengi „gamla“ framan við
sitt lieiti. Hefur hann borið
það með sóma öll þessi ár.
En Eystriós hófst til mik-
illar frægðar undir sínu
nýja nafni.
Helztu fremdarmenn
þessa nýja vaxandi bæjar
voru erkibiskuparnir, og
voru sumir stórbrotnir
karlar. Um miðja 15. öld var Jöns Bengtson erki-
biskup, og annaðist j>ar að auki ríkisstjóraembættið
öðru hvoru. Hann var rammur fjandi Karls Knúts-
sonar og lýsti því eitt sinn yfir frá háaltarinu í dóm-
kirkjunni, að hann skyldi eigi létta fyrr en Kristján 1.
hefði náð konungdómi á ný, en Kalli burtu hrak-
inn. Eðli þessarar stríðyfirlýsingar sómdi ekki kross
né liempa, enda var guðsmaðurinn klæddur brynju
og girtur sverði fyrir altarinu í þetta sinn.
En einn frægasti Uppsalabúi fyrr og síðar er Olov
Rudbeck, höfundur „Alantikan“. í þeirri bók leitaðisl
hann við að sanna að Skandinavía væri j)að fræga
land Atlantis sem Plato og fornar sögur herma að
sokkið hafi í sæ. Atlantis væri sem sagt ennþá ofan-
sjávar. En Rudbeck var ekki einasta rithöfundur, því
22 ára ungur varð hann frægur fyrir uppgötvanir í
líffærafræði. Hann byggði turn ofan á háskólahúsið,
Gustavianum, gerði við dómkirkjuna og Kastalann,
lagði vatnsleiðslu, reisti brú vfir Fýrisá og kom á
póstgöngum milli Uppsala
og Stokkhólms. Hann
skipulagði bótanískan trjá-
garð, ra;ktaði tóbak, og tók
upp karlöflur 100 árum á
undan Birni í Sauðlauks-
dal. Árið 1702 geisuðu
miklir eldar í Uppsala, og
fór hálfur bærinn eða vel
j)að í rúst. Þá brann einnig
ævikveikur Olov Rudbecks.
Þessi eldsvoði var ekki
sá fyrsti í sögu Uppsala.
Margir höfðu farið á und-
an, eyðandi kirkjum og
ráðhúsum. Hins vegar fer
minni sögum, og }>ó nokkr-
um, af eyðingu mannabú-
staða, enda ólíku saman að
jafna }>ar sem eru hús guðs
og hús manna. í þessum ba'
hafa einnig verið haldnar
stórar orustur. Hér hafa
kóngar verið krýndir og
drottningar lagt niður völd.
Hér lét Eiríkur XIV.
fremja ógnarmorð árið
1567. Og hér gaf Gustavus
Adolphus Uppsalaháskóla
erfigóðs áður en hann fór
að stríða fy rir trúna á
Þjóðverjalandi. Ekki má
heldur gleyma því að í jiessum bæ eru Sjö gluggar
helvítis, og er j)á auðgert að finna það X sem í þessu
daimi táknar nafn hússins sem gluggarnir eru á. Aftur
á móti er mér ókunnugt um hvaða djöfulskúnstir
hafa verið framdar í liúsi því. Enn síður veit ég nán-
ari orsakir til nafna eins og Islandsgatan og Islands-
brúin, en bæði þessi nöfn eru heimilisföst í U]ip-
salabæ.
Tvö eru þau hús í jjessum gististað, sem fyrst draga
til sín augu og athygli ferðamanns: Dómkirkjan og
Kastalinn (eða Höllin), „Slottet“. Mér er hermt að
turnar dómkirkjunnar séu 118 metra háir. Sjaldan hef
ég séð öllu lítilmótlegri mannsorma en þá sem skröngl-
uðust eftir St. Eiríkstorgi þann eftirminnilega dag 10.
febr. 1946, er ég liafði klifið þær 500 tröppur (eða
svo) sem liggja upp í annan háturninn, og leit þaðan
niður á jörðina. Og s])orvagnarnir á Sýslumannsgötu
hvílíkir tólffótungar. - Undir messulok í þessari
Framhald á bls. 18.
Dómkhkjutiinuirnir. Sjá mennina. í forgrunni: Steinsúla til
minningar urn Gústaf Adólf.
LANDNEMINN 7