Verktækni - 16.02.1988, Síða 23

SAMSTARF ViÐ
ÍSIENSKT ATVINNULÍF
afurðadeild Sambandsins og tyrir-
tækið Þróun.
Bein þjónustuverkefni í mynd-
merkjafræði eru greining hringorma,
beina f fiskflökum; greining lita,
áferðar og annarra galla sem áhrif
hafa á gæðamat á fiski. Stofnunin
getur tekið að sér ráögjöf og hliðstæð
verkefni á þessu sviði.
Líffræðistofnun hefur tekið að sér
ýmisskonar þjónusturannsóknir á síð-
ustu árum. Þar má nefna viðamiklar
vistfræðirannsóknir í sambandi við
stórframkvæmdir ýmissa aðila eins
og Landsvirkjunar og Vegagerðar
ríkisins, rannsóknir f fiskeldi og
rannsóknir sem geta nýst I þróun líf-
tækni. Sérfræðingar Líffræðistofnun-
ar hafa einnig veitt ráðgjöf og skrifað
álitsgerðir, einkum varðandi auðlinda-
nýtingu, náttúruvernd og liftækni.
Kélagsvísindastofnun hefur unnið
sér fastan sess (rannsóknum á sviði
þjóðfélagsmála. Sá vettvangur sem
flestir viðskiptavinir Félagsvísinda-
stofnunar hafa nýtt sér eru svokall-
aðar þjóðmálakannanir. Þær eru
með ..spurningavagnsfyrirkomu-
lagi", sem felst i því að i hverri könn-
un geta margir ólíkir aðilar komið að
spurningum. Stuðst er við 1500
manna úrtak úr þjóðskrá, sem er tölu-
vert hærra en almennt gerist í sam-
bærilegum könnunum, en fyrir vikið
verða niðurstööurnar marktækari og
möguleikar á úrvinnslu meiri. Nú
þegar hefur Félagsvísindastofnun
unnið slíkar kannanir fyrir marga
aðila, eða hátt á fjórða tug. Er þar um
að ræða ráðuneyti, opinberar stofn-
anir, hagsmunasamtök, fjölmiðla og
einstök fyrirtæki. Fyrirtækin eru af
mörgum toga, en einkum þó úr versl-
un, þjónustu og iðnaði. Dæmi um
rannsóknarverkefni eru: Athugun á
þýðingu landbúnaðar fyrir atvinnulíf
og byggðaþróun, athugun á markaði
fyrir spariskírteini ríkissjóðs og könn-
un á framtíðarsýn ungmenna.
Lagastofnun hefur sett á stofn gerð-
ardóm í þeim tilgangi að hraða ýmiss-
konar málsmeðferð. Málvísinda-
stofnun útvegar sérfræðinga til að

IIFFRÆÐI
STOFNUN
Málvísindastofnun
Háskóla íslands
Rannsóknastofhun
í íslenskri málfræði
og almennum málvísindum
Amasaröi v. Suöuraðlu 101 fteykjavik Slml 91-25068
Grundvallarrannsóknir Hagnýtar rannsóknir
Ráðgjöf
Þjónusta: handrltalestur • prófarkalestur
textagerð • útgáfa • þýðingar____________
lesa yfir handrit og gera málfarslegar
athugasemdir viö þau.
Kynningarátak - samstarf við
íslenskt atvinnulíf
í janúar síðastliðnum hóf Rannsókna-
þjónustan kynningarátak þar sem
fimmhundruð fyrirtækjum og félögum
var send mappa Rannsóknaþjón-
ustunnar með bæklingum um stofn-
anir Háskóla (slands. Forsvarsmönn-
um fyrirtækja I ólikum greinum
atvinnulífs voru sendir þessir bækl-
ingar og þeim boðið samstarf og
samvinna við Háskóla íslands. Einnig
var nýverið haldinn kynningarfundur
þar sem lýst var og rætt um samskipti
háskólans við isienskt atvinnulif.
Aðstandendur Rannsóknaþjónust-
unnar hafa einnig sótt fyrirtæki heim
og kynnt þjónustu sína þar.
Með þessari kynningamöppu er
vakin athygli á sérfræðiþekkingu sem
fyrirtækjum og stofnunum stendur til
boða hjá Háskóla (slands. Rann-
sóknaþjónustan hefur undir höndum
gagnabanka með nánari upplýs-
ingum um einstaka starfsmenn, sér-
þekkingu þeirra og aðstöðu. Þannig
Framhald á bls. 12.
Frá Orðanefnd
byggingarverkfræðinga
Prentvillupúkinn lék lausum hala í orðabelg janúarheftis og spillti gróf-
lega Ijósi mínu, sem þar átti að skina. Ég var þá að fjalla um hugtak,
sem heitir loftræsing en ekki loftræsting. Orðið loftræsting er nefnilega
á misskilningi byggt, og verð ég víst að segja þá sögu.
Orðanefnd Verkfræðingafélagsins, sem stofnuð var árið 1919, þurfti
fljótlega aö búa til íslenskt orð um það, sem kallað var að ventilera (d.
ventilere, e. ventilate) og þýðir að hleypa lofti inn eða út. Vent þýðir
vindur. Til þess þarf að opna eða búa til loftrás eða loftræsi, likt og
þegar gerð er vatnsrás eöa vatnsræsi til aö hleypa vatni þangað, sem
það á að fara. Við ræsum þá vatnið, ræsum fram mýri. Með hliðsjón
af þessu öllu var búin til sögnin að ræsa loft og að loftræsa hvers
konar rými, þ.e. að hleypa lofti inn eða út um loftrás. Ekki er það ein-
ungis gert til þess að hafa ferskt ioft I hýbýlum, heldur einnig til að halda
jðfnum loftþrýstingi I margs konar tæknibúnaöi, t.d. I fráveituleiðslum
eða bensingeymi á bíl. Orðin loftrás, loftræsi og að loftræsa voru birt
I Jðorðasafni frá Orðanefnd Verkfræðingafélagsins" 1928, en það var
sérprentun úr Timariti Verkfræðingafélags íslands frá 1925. Ég hef fyrir
satt, að Sigurður Nordal sé höfundur þessara orða. Hann átti sæti í
fyrstu orðanefnd VFÍ.
En svo kom ólukkans misskilningurinn hjá ,,neytendum“. Menn
rugluðu saman sagnorðunum að ræsa og að ræsta, e.t.v. vegna þess,
að sumar beygingarmyndir þeirra eru eins: ræsti, ræst. Verknaðurinn,
sem í sögnunum felst er þó ekki hinn sami. Að ræsta merkir að þvo,
hreinsa hýbýli. Maður þvær ekki óloft, heldur ræsir það út og ferskt loft
inn. Það er loftræsing. Hún er einnig notuð til að lagfæra loftþrýsting,
eins og fyrr var getið.
Á hinn bóginn má hreinsa loft með hreinsibúnaði. Og ekki nóg með
það, heldur einnig stjórna öðrum loftgæðum, svo sem hita, raka og
þrýstingi. Það heitir á ensku air-conditioning, á dönsku luftkonditioner-
ing og þýsku Klimatisierung. Um þetta eru til orðin loftbæting og loft-
bætikerfi (Nýyrði IV, Fluq, 1956).
I bæjum má jafnan rekja upphaf fráveitukerfa til þess, að einstök hol-
ræsi voru lögð i götur skemmstu leið til viötaka, — hér á landi til sjávar
eða út í á. Þegar bæir stækka eða kröfur eru gerðar um hreinna um-
hverfi, þarf að jafnaði að koma fráveituvatninu lengra brott. Gömlu út-
rásirnar eru þá lagðar niður, en i staðinn kemur ný leiðsla meðfram
strönd eða árbakka, er safnar saman fráveituvatninu úr hinum gömlu
holræsum og leiöir það til hentugri útrásar. Dæmi um slikt er hið mikla
holræsi, sem verið er að gera i Reykjavík meðfram sjónum frá mótum
Ingólfsstrætis og Skúlagötu inn í Laugarnes.
Slík leiösla er á dönsku nefnd afskærende ledning og á ensku inter-
cepting sewer. Orðanefnd okkar vill nefna það sniðræsi.
Einar B. Pálsson
VERKTÆKNI — 16. FEBRÚAR 1988
19