Neytendablaðið - 01.04.2000, Blaðsíða 16

Maturinn
Ofnæmisvaldar í matvælum:
„Ég bara veit það ekki“
Þetta er svar sem búast má
við þegar afgreiðslufólk er
spurt um innihald í tilbúnum
eða hálftilbúnum réttum
Ég bara veit það ekki.
Þetta kemur í poka utan úr bæ
og það stendur ckkert á hon-
um.„ Þetta svar' nokkurn
veginn orðrétt" fékk móðir
barns með mjólkursykuróþol í
matvöruverslun þegar hún
spurði eftir efnainnihaldi í til-
búnum fiskrétti í sósu.. Og
svarið er fjarri því að vera
einsdæmi. Reglur um inni-
haldslýsingar matvæla eru
vissulega til. Þegar um er að
ræða unnar vörur sem fram-
leiðandinn pakkar inn er þeim
meira að segja ágætlega fram-
fylgt, eftir því sem næst verð-
ur komist. Öðru máli gegnir
um tilbúinn eða hálftilbúinn
mat sem seldur er í stykkjatali
eða eftir vigt í matvöruversl-
unum eða bakaríum. Og þess
eru dæmi að reynt sé að plata
fólk með villandi vöruheitum.
>Við heimsóttum vinafólk
mitt á bolludaginn og þar
hafði verið keyptur brúsi með
>jurtarjóma„ svo að barnið
gæti fengið að smakka rjóma-
bollu,,, segir móðirin sem
vitnað var til hér að ofan. >Ég
skoðaði samt innihaldslýsing-
una og þá kom í ljós að í
þessu var bæði mjólkursykur
og undanrennuduft. Mér er
spum: Hvers konar >jurta„-
rjómi er það sem inniheldur
mjólkurafurðir?,, Þeir sem
haldnir em ofnæmi eða óþoli
gagnvart einhverjum þeim
efnum sem notuð em í mat-
væli' eða eiga börn sem svo
er ástatt fyrir, eins og í þessu
tilviki' geta ekki leyft sér að
kaupa áhyggjulaust það sem
þeim líst best á eins við hin
gerum að jafnaði. Allar inni-
haldslýsingar þarf að skoða
nákvæmlega og þegar svo
háttar til að innihaldslýsingar
eru ekki fyrir hendi þarf að
spyrjast fyrir. Þá eru svör
ekki alltaf á reiðum höndum.
I bakaríum er oft til sérstök
mappa með innihaldslýsing-
um á þeim brauðum og bakst-
ursvömm sem seldar eru. Það
er þó alltítt að í þessar möpp-
ur vanti blöð, til dæms um
nýja vöm, eða að blöð hafi
týnst, og afgreiðslufólk hefur
þessar upplýsingar sjaldnast á
hraðbergi. Viðskiptavinir sem
ganga eftir því að fá inni-
haldsupplýsingar um ómerkta
vöm verða oft að sætta sig
við ófagurt augnaráð, bæði
frá afgreiðslufólki og þeim
sem bíða eftir afgreiðslu,
enda getur þetta orðið æði
tímafrekt.
Alvarlegar afleiðingar
Það er ekkert hégómamál fyr-
ir ofnæmissjúklinga að iáta
ofan í sig mat sem veldur of-
næmiskasti. Ofnæmi er vissu-
lega margs konar og misjafn-
lega mikið en hastarleg
bráðaofnæmisköst geta í und-
antekningartilvikum dregið
sjúklinginn til dauða. Sá sem
haldinn er bráðaofnæmi gegn
einhverjum þeim efnum sem
koma fyrir í matvælum verð-
ur alvarlega veikur ef hann
neytir slrkra matvæla af mis-
gáningi.
Ofnæmi er mun algengara
en margir halda. Sigurveig
Sigurðardóttir ofnæmislæknir
telur að um 20% Islendinga
séu haldnir einhvers konar of-
næmi, og að þar af muni um
2% þjóðarinnar hafa ofnæmi
eða óþol gagnvart efnum sem
er að finna í matvælum. Þetta
svarar til þess að um 5.500 ís-
lendingar séu haldnir einhvers
konar matarofnæmi eða óþoli.
Umtalsverður munur er á of-
næmi og óþoli. Oþol veldur
einkum óþægindum ' sem
vissulega getur verið nógu
slæmt' en einkennin verða
yfirleitt ekki mjög alvarleg og
afar sjaldan lífshættuleg. Bráð
ofnæmisviðbrögð eru mun al-
varlegri og geta valdið lífs-
hættu ef ekki er rétt brugðist
við. Einkenni geta verið afar
margvísleg; magaverkir og
niðurgangur eru algeng ein-
kenni óþols en ofnæmisvið-
brögð geta auk þess komið
fram sem útbrot, öndunarerf-
iðleikar og jafnvel meðvit-
undarleysi. Öndunarerfiðleik-
ar og hjartsláttartruflanir af
völdum bráðra ofnæmisvið-
bragða geta dregið fólk til
dauða.
Ekki farið að reglum
Af þessu má sjá að það er
hreint ekki út í hött að samfé-
lagið setji ákveðnar reglur um
merkingar og innihaldslýsing-
ar matvæla, beinlínis í þeim
tilgangi að fólk sem haldið er
óþoli eða ofnæmi geti gengið
úr skugga um hollustuna. Og
slíkar reglur eru til. Þeim er
hins vegar ekki nægilega vel
framfylgt. Að hluta til hefur
eftiriit ekki verið nægjanlega
gott' en við getum þó ekki
einvörðungu skellt skuldinni
á undirmannaðar eftirlits-
stofnanir, heldur ber þeim
sem selja matvæli að sjálf-
sögðu að fara eftir þeim regl-
um sem settar eru. Og á því er
mikill misbrestur.
Reglur um merkingu á
matvælum er að finna í reglu-
gerð sem hægt er að nálgast
hjá Hollustuvernd ríkisins,
eða einfaldlega á netinu á
slóðinni www.hollver.is.
Reglurnar virðast einkum
þjóna tvíþættum tilgangi.
Annars vegar er þeim aug-
ljóslega ætlað að auðvelda al-
mennum neytendum að gera
sér grein fyrir því hvaða efni
þeir setja ofan í sig, hins veg-
ar er í þessum reglum einmitt
að finna ákvæði sem sérstak-
lega er ætlað að vemda þá
sem haldnir eru óþoli eða of-
NEYTENDASTARF ER ÍALLRA ÞÁGU
A. Karlsson hf. Blómaval v/Sigtún Danfoss hf. Feróaskrifstofa Reykjavíkur
Akureyrarbær Bón- og þvottastöðin ehf., Domus 's Pizza Fjarhitun hf.
Alp bílaleiga, Sóltúni 3 Efnaverksmiðjan Sjöfn, Fjárfestingabanki
Skemmuvegi 20 Bónus-verslanirnar Akureyri atvinnulífsins hf.
Áfengis• og tóbaksverslun Brúnás-innréttingar, Eimskip hf. Fossberg/íselco ehf.
ríkisins Ármúla 17 Einar Farestveit & Co. hf. Freyja, sælgætisgerð
Bifreiðastööin Hreyfill Bræðurnir Ormsson hf. Endurvinnslan hf. Friórik A. Jónsson ehf.
Bílabúð Benna ehf. Bílaleiga Flugleiða Hertz Björninn ehf. Bændasamtök íslands, Bændahöllinni v/Hagatorg Ceres hf., Nýbýlavegi 12, Kópavogi Europay ísland Ferðaskrifstofa íslands - Úrval Útsýn íslenskir aðalverktakar
16
NEYTENDABLAÐIÐ - apríl 2000