Neytendablaðið - 01.04.2000, Blaðsíða 17

Maturinn
næmi. Einmitt þessi ákvæði
eru þó sannast sagna örlítið
loðin eða hafa kannski öllu
heldur tæpast nægilega
áherslu þegar tekið er tillit til
þess hversu alvarlegt málið
er. Annars vegar gildir hér al-
mennt svonefnd 25%-regla,
sem gerir það að verkum að
framleiðendum er ekki skylt
að greina í smáatriðum frá
innihaldi samsetts hráefnis
sem notað er í vöruna ef þetta
samsetta efni er minna en
25% af þyngd vörunnar.
Þannig getur sósa í tilbúnum
rétti hugsanlega innihaldið of-
næmisvaka sem hvergi kemur
fram í innihaldslýsingu. En! '
hins vegar er í þessum sömu
reglum undantekning frá
25%-reglunni, og sú undan-
tekning varðar einmitt efni
sem vitað er að getur valdið
óþols- eða ofnæmisviðbrögð-
um. Slík efni er sem sagt skylt
að tilgreina ' þrátt fyrir 25%
regluna. Finnst einhverjum
þetta flókið? Svo mikið er víst
að matvælaframleiðendur
þurfa að lesa reglumar vel.
Ópökkuð matvæli
Langverst er ástandið þegar
kemur að ópökkuðum mat-
vælum. Nútímafólk gefur sér
æ minni tíma til eldhússtarfa
og þess má sjá glögg merki
nánast alls staðar þar sem ein-
hvers konar matvæli em seld.
Mikið framboð er nú til dags
á hvers konar tilbúnum eða
hálftilbúnum réttum. í kjöt-
borðum matvöruverslana má
nú fá tilbúna físk- eða kjöt-
rétti í sósum og þeir em oft
seldir eftir vigt. Fylltar brauð-
bökur og hvers kyns brauð-
vömr sem seldar eru í bakarí-
um má líka nefna til sögunn-
ar, svo aðeins séu tekin fáein
dæmi um þetta sívaxandi úr-
val.
Og það eru einmitt þessi
matvæli sem víða er allt að
því ógemingur að fá nákvæm-
ar upplýsingar um. >Eg bara
veit það ekki,„ er svar sem
allt eins má búast við frá því
afgreiðslufólki sem á annað
borð vill sýna viðskiptavinin-
um sanngimi og hreinskilni.
Astæðan er þó ekki sú að
reglur skorti. I þessum tilvik-
um er seljanda vörunnar skylt
að hafa á reiðum höndum ná-
kvæma innihaldslýsingu. En
það er sem sagt afar mis-
brestasamt. I sumum tilvikum
fást upplýsingar, í öðrum til-
vikum ekki fyrr en eftir mikla
eftirgangsmuni og jafnvel
símhringingar út í bæ " og í
enn öðmm tilvikum alls ekki.
Frá sjónarhóli þess vaxandi
fjölda fólks sem vill vita hvað
það leggur sér til munns er
þetta ástand auðvitað óþol-
andi" hvað þá þegar um er að
ræða fólk sem getur jafnvel,
átt líf sitt undir þessar vit-
neskju.
Hjá heilbrigðiseftirliti
Reykjavíkur viðurkenndu
menn að eftirliti með þessum
þætti hefði verið ábótavant og
úr því þyrfti að bæta. Heil-
brigðiseftirlitið hyggst á næst-
unni senda bréf til þeirra sem
selja óinnpökkuð matvæli og
minna á þær reglur sem gilda
á þessu sviði.
Engar afsakanir gildar
Einhverjum kynni að detta í
hug að það kunni sums staðar
að vera erfíðleikum bundið að
halda nákvæmar skrár yfir
innhald í matvöm, svo sem í
bakaríum þar sem úrval er
mikið og kannski iðulega ver-
ið að breyta uppskriftum og
þróa nýja vörur. En í raun er
ekki unnt að taka neina slíka
afsökun gilda. Nútíma tölvu-
tækni gerir það til dærnis að
verkum að ekkert ætti að vera
auðveldara en að hafa allar
upplýsingar á reiðum hönd-
um. Þegar viðskiptavinur bið-
ur um innihaldslýsingu ætti
tafarlaust að vera unnt að rétta
honum útprentun þar sem ná-
kvæmlega er rakið innihald
þeirrar vöm sem hann hyggst
kaupa.
Það kann að kosta fram-
leiðendur nokrar krónur að
halda þessum málum í lagi og
hafa jafnan allar lögboðnar
upplýsingar á reiðum hönd-
um, en það er heldur ekki gild
afsökun fyrir því að gera það
ekki.
Ný tækni skapar hættu
Fyrir fáeinum áratugum voru
matarvenjur og meðhöndlun
Starfsfólk í verslumun veit
oftast lítið umhvað er í
samsettum réttumsem er á
boðstólum marga verslana.
matvæla til mikilla muna ein-
faldari e'n nú er. A borðum
landsmanna voru kjöt eða
fískur, kartöflur og stundum
ávextir eða grænmeti A en
sjaldnast hafði neitt af þessu
verið meðhöndlað neitt að
ráði áður en það lenti í inn-
kaupakörfunni. Nú er öldin
önnur og mikið af þeim mat-
vælum sem við kaupum til
heimilisins hefur gengið í
gegnum mörg og löng undir-
búnings- og samsetningar-
ferli. Og nú er það nýjasta
erfðatækni sem getur komið
okkur í nýjan og áður óþekkt-
an vanda. Erfðabreyttar mat-
jurtir geta til dæmis valdið of-
næmisviðbrögðum þótt fyrir-
rennarar þeirra hafi ekki gert
það. Sigurveig Þ. Sigurðar-
dóttir, bamalæknir og sér-
fræðingur í ofnæmis- og
ónæmissjúkdómum, nefnir
dæmi urn þetta í bæklingi sín-
um Fæðuofnæmi sem
GlaxoWellcome gaf út og
mun vera unnt að nálgast í
lyfjabúðum:
>Dæmi um þetta er sam-
ræktun sojaprótína og hnetna
til að fá prótínríkara soja.
Þetta getur borið ofnæmis-
valdandi hnetuprótín yfir í
soja sem er samt sem áður
markaðssett sem soja og ekki
auðkennt með öðrum hætti.,,
Það er sem sagt fáu hægt að
treysta fullkomlega og þeir
sem þjást af matarofnæmi eða
óþoli gera rétt í að sýna ítr-
ustu aðgát í innkaupum. Þótt
ekki kærni annað til en þessi
nýja hætta ætti hún ein sér að
vera stjórnvöldum næg
ástæða til að setja strangar
reglur um sérmerkingu erfða-
breyttra matvæla.
NEYTENDABLAÐIÐ - apríl 2000
17