Neytendablaðið - 01.04.2000, Blaðsíða 19

Farsímar
Handfrjáls búnaður
þrefaldar geislunina
Splunkuný bresk könnun
hefur nú leitt í ljós að hand-
frjáls búnaður þrefaldar þá
geislun sem mannslíkaminn -
ekki síst heilinn - verður fyrir
af völdum GSM-símanna.
Astæðan er sú að leiðslan og
heymaitólið sem stungið er í
eyrað verkar sem eins konar
„loftnet“ og leiðir geislunina.
I augum þeirra sem vilja
lögleiða notkun handfijálsa
búnaðarins í bílum - en um
það er einmitt fjallað í grein-
inni hér til vinstri - hljóta nið-
urstöður þessarar rannsóknar
að vera nokkurt áfall. 1 því
sambandi má þó benda á að
raddstýrður búnaður, sem
nefndur er í þeirr grein, veldur
að lrkindum ekki aukinni geisl-
un, enda koma þar engar
leiðslur eða „loftnet“ við sögu.
Farsímar valda geislun
Um það er í sjálfu sér ekki
deilt að farsímar valda geislun.
Um hitt eru menn aftur á móti
ósammála hvort þessi geislun
sé hættuleg. Öfugt við þá geisl-
un sem stafar af geislavirkum
efnum er útvarpsbylgjugeislun
farsímanna „ójónuð“. Þar eru
sem sagt engar rafhlaðnar jónir
eða fareindir á ferð.
Engu að síður getur ójónuð
geislun verið hættuleg. Mikil
ójónuð geislun getur valdið
hækkun líkamshita sem aftur
leiðir af sér álag á hjartað og
getur einnig valdið höfuðverk,
svima og ógleði. Farsímageisl-
unin er vissulega langt undir
þessum hitunarmörkum en þó
hallast margir að því að hún
geti engu að síður verið hættu-
leg. I því efni hefur raunar fátt
sannast og það þarf ekki að
koma á óvart að framleiðendur
farsíma séu á þeirri skoðun að
sönnunarbyrðin hvíli á gagn-
rýnendum. Sem dæmi um
rannsóknir á þessu sviði má
nefna sænska könnun meðal
sjúklinga með krabbamein í
heila. Þessi könnun leiddi í ljós
að meiri líkur voru til að æxlið
myndaðist þeim megin í höfði
farsímanotenda þar sem síman-
um var að jafnaði haldið. Aftur
á móti reyndust farsímanotend-
umir ekki hlutfallslega líklegri
til að fá krabbamein í heila en
aðrir. Sem sagt: Afar óljósar
niðurstöður.
Þreföld geislun
Breska neytendatímaritið
Which? lét rannsaka tvær gerð-
ir af handfrjálsum búnaði, báð-
ar algengar á breskum mark-
aði, þar sem fjöldi fólks kaupir
slíkan búnað einmitt í þeim til-
gangi að draga úr geislunar-
hættunni frá farsímanum. Hlíf-
ar sem notaðar eru með GSM-
símum í sama tilgangi voru
einnig rannsakaðar. Hlífamar
reyndust gagnslausar en hand-
frjálsi búnaðurinn fékk þó enn
verri útreið í niðurstöðunum.
Hann reyndist nefnilega bein-
línis leiða geislunina inn í höf-
uð farsímanotandans og í höfði
tilraunabrúðunnar mældist þre-
föld sú geislun sem barst þang-
að inn þegar farsímanum var
haldið upp að eyranu.
Graeme Jacobs, ritstjóri
Which?, hafði þetta að segja
um niðurstöðumar: Þeir sem
hafa áhyggjur af geislun frá
farsímum ættu ekki að treysta á
handfrjálsan búnað. Þær tvær
gerðir sem við reyndum þre-
falda þá geislun sem heilinn
verður fyrir, þótt við vitum að
vísu enn ekki með vissu hvort
þessi geislun er skaðleg. Hvað
símhlífamar varðar þá reyndust
þær hlífar sem við skoðuðum
alveg gagnslausar. Sá sem er
að velta fyrir sér að kaupa slíka
hlíf ætti að finna sér eitthvað
annað að gera við peningana.
Ahyggjur af hverju?
Það em einkum breskar og
ástralskar rannsóknir sem upp-
mnalega urðu tilefni þess að
margt fólk hefur áhyggjur af
geislun frá farsímum og sendi-
stöðvum farsímakerflsins. Nið-
urstöður þessara rannsókna
bentu til að fólk sem bjó í nánd
við útvarps- og sjónvarpssenda
ætti fremur á hættu að fá blóð-
krabba en aðir. En um þessar
rannsóknir gildir þó hið sama
og það sem fyrr var nefnt um
rannsóknir á geislunarhættu
GSM-síma, að niðurstöðumar
taka ekki af öll tvímæli. Rann-
sóknir sem síðar hafa verið
gerðar hafa sumar bent til að
ekkert samband sé þama á
milli.
Rannsóknum á þessu sviði
er haldið áfram. Vonandi kem-
ur að því fremur íyrr en síðar
að þær skili óyggjandi niður-
stöðum á annan hvom veginn.
Þangað til ríkir óhjákvæmilega
óvissa um það hvort farsíma-
notkun sé yfirleitt hættuleg og
ef svo er - hversu hættuleg.
En á meðan ekkert verður
fullyrt í þessu efni gera far-
símanotendur að líkindum rétt
í því að láta heilann í sér njóta
vafans og stilla notkun farsím-
ans í hóf. Og hvað sem hætt-
unni líður er hitt víst að þeir
sem það gera munu sjá muninn
þegar þeir skoða í pyngjuna.
Sendi- og móttökustöðvar
fyrir GSM-síma ná yfir
mismunandi stór svæði, allt
niður í hundrað metra radíus
sums staðar í borgum og
upp í fimm km í dreifbýli.
Hæðir í landslagi, byggingar
og jafnvel tré geta skyggt á
geislann. GSM-síminn er
bæði sendi- og móttökutæki.
Sendirinn sendir reglulega
frá sér útvarpsbylgur til
sendistöðvarinnar, hvort
heldur verið er að tala í sím-
ann þá stundina eða ekki, og
gefur stöðinni til kynna í
hvaða átt hann er staddur.
Móttökutækið í símanum
tekur við boðum frá sendi-
stöðinni, svo sem þegar
hringt er í símann. Það eru
útvarpsbyigjumar sem sím-
inn sendir frá sér, fast við
höfuð notandans - á því
sem kalla mætti násvæði -
sem eru ábyrgar fyrir áhrif-
um á heilsuna - ef þau áhrif
eru einhver. Frá sjónarhóli
notandans eru útvarpsbylgj-
urnar frá stöðinni á fjar-
svæði. Stöðin hefur reyndar
sitt eigið násvæði en sjald-
gæft er að fólk komi nægi-
lega nálægt til að lenda inni
á því.
NEYTENDABLAÐIÐ - apríl 2000
19