Bændablaðið - 25.11.1997, Blaðsíða 10

10
Bœndablaðið
Þriðjudagur 25. nóvember 1997
í heimsókn hjá Stephanie Lohmann og Kristni
Ásmundssyni í Höfða í Grytubakkahreppi við Eyjafjörð
Fullkominn búnaður skilar
sér I bætlri vinnuaðstöðu
og betri afurðum
„Við hófum að endurbyggja og
stækka fjósið fyrir sjö árum og
mjaltabásinn er liður í þeim
framkvæmdum,“ segir Kristinn
Ásmundsson, bóndi í Höfða í
Höfðahverfi, en fyrir um ári
festu þau kaup á fullkomnum
tölvustýrðum mjaltabás og
byggðu yfir hann við fjós sitt.
„Básinn sparar fyrst og fremst
vinnu en hann eykur einnig
þægindi og á auk þess að
geta tryggt meiri gæði í
framleiðslunni."
Hagkvæmara að
endurbyggja gamla
fjósið
„Við tímdum ekki að afleggja
gamla fjósið þegar við þurftum á
auknu plássi að halda. Þess vegna
var ákveðið að breyta því og
byggja við það. Það gaf okkur
möguleika á að vinna þetta í
áföngum og nú á ég eftir að endur-
byggja básafjósið. Auk þess að
geta dreift þessu á lengri tíma þá
tel ég að heildarkostnaðurinn verði
minna heldur en ef við hefðum
byggt allt upp frá grunni." Tveir
súrheystumar höfðu verið byggðir
í Höfða á sjöunda áratugnum og
vom þeir endurbættir jafnhliða
fjósbyggingunni. Losunarbúnaði
var meðal annars komið fyrir í
þeim sem Kristinn segir hafa gefist
mjög vel þar sem auðvelt sé að ná
fóðrinu úr þeim. I Höfða er einnig
hlaða með súgþurrkun en Kristinn
kveðst aðeins hafa nýtt sér rúllu-
tæknina að takmörkuðu leyti.
Tek kerfið í notkun í
áföngum
Talið berst aftur að mjaltabásn-
um og tölvukerfinu sem stýrir
honum. Kristinn segir að auk
vinnuhagræðingar sé unnt að við-
hafa meira hreinlæti við mjaltimar
en áður auk margvíslegra upp-
lýsinga sem kerfið veiti. Kristinn
sýnir tíðindamanni útprentun þar
sem meðal annars koma fram ná-
kvæmar upplýsingar um beiðsli,
sæðingar, nautsnúmer og burð en
það er aðeins lítill hluti af því upp-
lýsingakerfi sem tölvuforritið inni-
heldur. Kristinn segist enn ekki
nota nema hluta af þeim mögu-
leikum sem tölvuforritið bjóði upp
á en stór hluti þess er fóðurforrit
sem ákvarðar fóðurgjöf út frá for-
sendum sem afurðir kúnna gefa til
kynna. „Þetta kerfi er hægt að taka
í notkun í áföngum þótt ég sé ekki
farin að notfæra mér alla mögu-
leika þess þá tel ég kostina þegar
vera ótvíræða. Auk þess að stýra
sjálfum mjöltunum þá stýrir tölvu-
búnaðurinn aðkomu að básnum.
Hann sér um að opna og loka
hliðum þegar lokið hefur verið við
að mjólka hverja kú og nær þannig
til aílra þátta mjaltanna. Það er
hægt að stilla búnaðinn þannig að
mjaltamaðurinn þurfi einungis að
setja spenahylkin á júgrin.“ Krist-
inn kveðst ekki vita til þess að
annar mjaltabás með svo altækum
tölvustýribúnaði sé í notkun hér á
landi þótt fleiri bændur hafi verið
að taka tölvustýrða mjaltabása í
notkun.
Kýrnar tóku þessu
misjafnlega
„Kýmar tóku þessu misjafn-
lega,“ segir Kristinn þegar hann
var spurður um hvemig gengið
hafi að venja þær við nýja siði.
„Sumar vom fljótar að komast upp
á lag með að fara í gegnum básinn
en öðrum reyndist erfitt að venjast
nýjum aðstæðum. Nokkrar
vöndust þessu aldrei og því varð
ég að skipta kúm út af þeim ástæð-
um. íslensku kýmar em misjafnar
að skapferli og er það þáttur sem
ég tel að ekki hafi verið hugað
nægilega vel að í ræktunarstarfmu.
Eftir því sem tækni eykst í íjósun-
um er nauðsynlegt að kýmar verði
fljótar að komast upp á lag með
hvemig þær eiga að hegða sér. Ef
gripir eiga við erfitt skapferli að
stríða þá er erfiðara að venja þá og
tekst stundum ekki eins og ég
komst að raun um þegar ég fór að
venja kýmar við mjaltabásinn. Eg
held að þetta sé ekkert síður mikil-
vægur þáttur heldur en að auka
afurðagetuna. Með meðfærilegum
gripum er auðveldara að koma
aukinni hagræðingu við í
hirðingunni sem síðan getur leitt til
betri afurða „
Aukinn tæknibúnaður
til að ná fram
vinnusparnaði
Kristinn segir fjármagns-
kostnað vegna mjaltabássins eðli-
lega nokkuð háan en hann eigi að
skila sér til baka í vinnuspamaði
og að einhverju leyti í betri afurð-
um. „Ég geri ráð fyrir að hann
borgi sig upp á um áratug en
annars er erfitt að reikna það ná-
kvæmlega út því það koma svo
margir þættir inn í það dæmi.
Kristinn hóf búskap í
Höfða í félagi við föður
sinn árið 1986 en tók
alfarið við rekstri
búsins ásamt konu
sinni fyrir tveimur
árum. Greiðslumark
þeirra er til framleiðslu
167 þúsund lítra
mjólkur á ári og eru
þau með á bilinu 40 til
45 mjólkandi kýr í fjósi.
Þau eru einnig með
talsvert af geldneytum
og segir Kristinn um
100 hausa vera í
fjósinu auk þess sem
þau eigi á bilinu 70 tii
80 ær. Kristinn segir
sauðfjárbúskapinn
hafa verið að dragast
saman að undanförnu.
Kindurnar séu orðnar
meira til gamans en að
um eiginlega
atvinnustarfsemi sé að
ræða. Þá má geta þess
að nokkurt æðarvarp
er í Höfða og segir
Kristinn það heldur
hafa vaxið að
undanförnu þótt
nokkur munur sé á
dúntekjunni á milli ára.
Síðastliðið sumar hafi
verið fremur lélegt
miðað við undanfarin
ár en erfitt að segja til
um hvað valdi. Sú
skoðun hafi þó komið
fram að grútarmengun,
er varð í Eyjafirði, hafi
drepið eitthvað af fugli
og stofninn ekki búinn
að ná fyrri stærð en
erfitt se að fullyrða
slíkt.
Þama er ekki eingöngu um fjár-
magnskostnað að ræða heldur
koma ýmsir þættir þar á móti sem
erfitt er að meta til fjár. Vinnu-
spamaðurinn er umtalsverður auk
þess sem nýjar vinnuaðferðir fara
mun betur með þá sem vinna við
mjaltimar. Einkum fer þessi að-
staða betur með bakið og hnén. Því
verður að gera ráð fyrir að vinnu-
þrek manna haldist lengur ef
ekkert óvænt bjátar á.“
Kristinn segir að bændur reyni
að hagræða og auka tæknibúnað í
því skyni að ná vinnuspamaði
fram. Víða séu bændumir sjálfir
nánast eina vinnuaflið á meðal-
stómm búum og eigi því þann kost
einan að taka sem fullkomnasta
tækni í þjónustu sína. Tækni sem í
mörgum tilvikum sé of dýr þegar
hún er borin saman við fram-
leiðslumöguleika og afkomu og
hann bendir á rúllutæknina sem
dæmi um slíkt.
„Raunvemlega er rúllutæknin
of dýr heyskaparaðferð þótt flestir
bændur hafi tekið hana í notkun til
þess að spara vinnu og í mörgum
tilvikum húsakost. Margir eiga
ekki kost á öðm en koma sér upp
tækjum til rúlluheyskapar og kem-
ur fleira en eitt til. Ég nefndi að
margir bændur væru nánast eini
vinnukrafturinn á búunum og þeir
eiga því erfitt með að sinna hey-
skap með eldri vinnuaðferðum
sem byggjast á meiri útiþurrkun.
Þegar búin stækka vex fóður-
öflunin og nægilegt hlöðupláss er
ekki fyrir hendi. Margir hafa því
fremur kosið að leysa þann vanda
með rúlluvæðingunni en að leggja
í hlöðubyggingar. Þá er ótalinn
einn vandi, sem margir bændur
búa við, en það er eins fasa
rafmagn. Þessi aðstaða gerir þeim
erfiðara fyrir með súgþurrkanir og
annan búnað þar sem nota þarf raf-
mótora. Mótorar fyrir eins fasa raf-
magn em mun dýrari en fyrir
þriggja fasa auk þess sem erfitt er
orðið að fá þá. Þetta setur bændum
ákveðnar skorður við að nýta raf-
magnið og getur valdið því að þeir
verða stundum að velja dýrari
kosti. Kosti á borð við rúllu-
væðinguna í stað öflugrar súg-
þurrkunar." Kristinn segir vem-
legan kostnað felast í því að leiða
þriggja fasa rafmagn heim á marga
sveitabæi en hann þurfi þó ekki að
vera óviðráðanlegar ef miðað er
við byggingar og kaup á dýmm
tækjum. „Það er um þriggja kíló-
metra vegalengd hingað heim frá
aðalraflínunni til Grenivíkur og
talið er að það muni kosta um þrjár
milljónir laóna að leggja þriggja
fasa línu þá leið. Það em fjórir
notendur á þessari leið er gætu nýtt
sér slíka framkvæmd. Mér finnst
það vera verkefni fyrir Bændasam-
tökin og Rafmagnsveitumar að
finna leiðir til þess að koma
þriggja fasa rafmagni á sem flesta
sveitabæi því það er um mikið
hagsmunamál fyrir bændur að
ræða.“
Aðlaga þarf
áburðarnotkun
Kristinn segir að huga verði að
fleiru en byggingum og tækni-
búnaði til þess að ná fram bestum
afurðum og mestri hagkvæmni.
Fóðuröflunin skipti einnig miklu
máli. Bændur séu famir að horfa
meira til heimafenginnar fóður-
öflunar og því aukið grænfóður-
rækt til muna auk þess sem fleiri
og fleiri þreifi nú fyrir sér með
ræktun koms til gripaeldis.
„Við höfum til dæmis breytt
beitarskipulaginu og skiptum land-
inu meira á milli ræktunar og
beitar en áður. Þetta hefur gefið
góða raun en það sem mér finnst
vanta er að bændur hugi betur að
mismunandi áburðarþörf eftir því
hver landnýtingin á að vera. Það
em of mikil kalí efni í fóðrinu og
bændur þurfa að huga meira að því
hvort ekki sé rétt að nota kalí
snauðan áburð á tún sem ætluð em
til beitar.“
Kristinn kveðst hafa velt því
fyrir sér hvort ekki kunni að vera
feilar í því kerfi sem sem bændur
styðjist við þegar um áburðar-
notkun er að ræða, hvort hlutfall
kalís sé ekki of hátt miðað við
brennisteinshlutfallið. „Mér finnst
skorta tengingu á milli sjónarmiða
ráðunauta og dýralækna í þessum
efnum og að niðurstöður rann-
sókna þurfi að komast betur til
skila til hins almenna bónda.“
Nútíma búskapur
byggist á hagkvæmni
og gæðum
Kristinn segir að nútíma bú-
skapur byggist á þeirri hagkvæmni
og þeim gæðum sem unnt er að ná.
„Við emm ekki að binda okkur við
lífsstíl. Við emm að stunda
framleiðslu og atvinnurekstur sem
aðeins lítur almennum lögmálum
um atvinnustarfsemi. Gæði fram-
leiðslunnar hljóta að verða í fyrir-
rúmi og hagkvæmnin nær til allra
þátta búrekstursins. Hún nær til
gripanna sjálfra. Hún nær til fóður-
öflunarinnar og hún nær til þeirrar
vinnu sem unnin er á búinu. Þar
koma tæknimálin og tækjakaup
inn í myndina. Með nýjustu tækni
geta bændur mætt vaxandi vinnu-
aflsþörf á búunum en þar verður
einnig að fara með allri gát. Engu
að síður tel ég fullkominn búnað í
fjósum skila sér í betri vinnuað-
stöðu, betri nýtingu vinnuafls og
síðast en ekki síst í betri afurðum."
Kristinn Ásmundsson og Stephani Lohmann í Höfða ásamt eldri syni
sínum. Yngri sonurinn var sofandi þegar tíðindamann bar að garði._