Bændablaðið - 13.03.2001, Side 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 13. mars 2001
Bændablaðið - málgagn
Bændasamtaka íslands
Búnaðarþing
Starfsömu Búnaðarþingi lauk sl. laugardag. Afar mörg og
efnismikil mál voru lögð fyrir þingið sem var líka málefnalegt og
jákvætt. í lokaorðum Ara Teitssonar, formanns Bændasamtaka
Islands, kom fram að skýringin á því væri sú að íslenskur
landbúnaður væri í betri stöðu nú en um langt árabil.
S auðfj ársamningurinn
Fram kom í ræðu sem formaðurinn hélt við upphaf þinghalds að
merkasti „áfangi í málefnum landbúnaðarins á liðnu ári er án efa
sauðíjársamningurinn sem undirritaður var í lok síðasta
búnaðarþings. Kemur þar margt til. Samningurinn færir
sauðfjárbændum vemlegan tekjuauka á árinu 2001, hann skapar
þeim, sem af ýmsum ástæðum kjósa að hætta sauðfjárbúskap,
ijárhagslegt svigrúm til þess, harui leggur gmnn að nýrri og faglegri
hugsun í greininni og síðast en ekki síst eyðir hann þeirri tortryggni
sem skapst hefur varðandi landnot bænda og áhrif sauðfjárbeitar á
landgæði. Samningurinn og sú fagvinna, sem markmið hans krefjast,
gefa fagstofnunum landbúnaðarins einstætt tækifæri til að sýna
hvemig stofnanimar geta stutt framþróun landbúnaðarins og þannig
eiga þær möguleika á að efla tengsl sín við bændur landsins.“
Verðlagsgrundvöllur mjólkur
Ari fjallaði einnig um nýjan verðlagsgmndvöll mjólkur, sem tók
gildi um síðustu áramót, en hann er afar mikilvægur fyrir
mjólkurframleiðendur. „Það að sátt náðist innan verðlagsnefndar
um nýjan verðgmnn sem tryggði bændum ekki lakara
mjólkurverð en eldri gmnnur var ekki sjálfgefið og eiga þeir, sem
að málinu komu, þökk fyrir mikla og málefnalega vinnu. Verð á
greiðslumarki til mjólkurframleiðslu lýsir ef til vill best
væntingum bænda til mjólkurverðs og afkomu næstu ára. Sífellt
fleiri bændur skynja þó annmarka gildandi fyrirkomulags á
aðilaskiftum að greiðslumarkinu og áhrif þess á nýliðun og
afkomu. Engin einföld lausn er til en því fyrr sem fjallað verður
um það fyrirkomulag stuðnings sem við tekur eftir 2005 því betri
færi gefast til aðlögunar."
Aukin sala búvara
En hver er staða íslensks landbúnaðar í íslensku þjóðfélagi? Um
það fjallaði formaður Bændasamtakanna og sagði að besti
mælikvarðinn væri hvorki fjölmiðlaumræða eða sýnileiki
bændaforystunnar eða árangur í skoðanakönnunum.
Mælikvarðinn, sagði Ari Teitsson, er miklu fremur sala búvara.
„Mælt á þann kvarða getum við verið stolt af árangri liðins árs.
Sala mjólkurvara jókst um nálægt 3 %. Sala á kjöti hefur aukist
um nálægt 5 % og nær sú aukning til flestra kjöttegunda. Sala á
grænmeti og garðávöxtun hefur einnig aukist. Ætla má að þessi
söluaukning svari til yfir 100 ársverka á bændabýlum landsins
auk margra starfa við úrvinnslu afurðanna."
Tekjulægsta stéttin
Ætla má að afkoma margra bænda hafi batnað á liðnu ári í kjölfar
aukinna afurða og söluaukningar margra búvara. Það breytir þó
ekki því að bændur eru enn tekjulægsta stétt þjóðfélagsins og sú
kjarabót sem þeir hafa náð á liðnum árum er minni en hjá
mörgum öðrum stéttum.
En hvemig má þá bæta afkomuna? Ari benti á að á liðnum árum
hafa bændur náð miklum árangri í kynbótum búfjárstofna, í sumum
greinum með innfluttu erfðaefni en einnig með öflugu innlendu
ræktunarstarfi. „Áfram þarf að halda á þeirri braut. Við höfúm
einnig náð að hagræða á mörgum sviðum, ekki síst í
afurðavinnslunni, en þar hefur á liðnu ári orðið meiri samþjöppun og
hagræðing en um langt árabil. Fjárfestingar úti á búunum em hins
vegar miklar og kostnaðarsamar og bæði stjóm íjárfestinga og
fjármála er víða ekki nægilega traust. Þar við bætist að raunvextir af
skammtímalánum em mjög háir og aðgengi að rándým lánsfé
auðvelt. Við þessu er erfitt að bregðast en það hlýtur að vera
forgangsverkefni fagstofnana landbúnaðarins að auka
upplýsingaflæði og ráðgjöf um fjárfestingar og fjármögnun.“
Vaxtastefnan áhyggjuefni
„Sú vaxtastefna sem rekin hefur verið undanfarna mánuði er
sérstakt áhyggjuefni, henni mun ætlað að draga úr þenslu í
þjóðfélaginu, en ekki verður betur séð en hún sé að snúast í
andhverfu sína með því að færa fjármuni frá atvinnulífinu og
skuldsettum heimilum til þeirra sem fé áttu fyrir. Þessi mikla
tilfærsla viðheldur þenslu í fjárfestingum og neyslu sem
vaxtaokrinu er ætlað að spoma gegn. Hér verður að verða
breyting á þvf ella þrengir um of að undirstöðuatvinnuvegum
þjóðarinnar," sagði formaður Bændasamtaka íslands á
Búnaðarþingi.
nýtBr möguleikar
■ w
Silungsveiði og nýsköpun
Mörg héruð búa að ríkulegum
auðlindum náttúm og sögu sem
ekki hafa nema að litlu leyti verið
nýttar til lífsviðurværis. Fjölmörg
silungsveiðivötn em á landinu og
eru aðeins sum þeirra nýtt að ein-
hverju marki, auk laxveiðiáa. Mik-
il umræða hefur verið um það
meðal íbúa margra byggðalaga,
ekki síst bænda, hvaða möguleikar
séu á nýsköpun á viðkomandi
svæðum sem skapað geti ný at-
vinnutækifæri. Af mörgum er talið
vænlegast til árangurs að nýta bet-
ur þær auðlindir og sérstöðu sem
héruð búa yfir. Víða em ríkulegir
möguleikar á silungsveiði, bæði
hefðbundnar nytjar og svo stang-
veiði.
Sú náttúruauðlegð sem fólgin
er í silungsveiðivötnum hérlendis
og umhverfi þeirra hefur verið
stórlega vannýtt. Ásókn í stang-
veiði og útivist henni tengda hefur
þó aukist á undanförnum árum.
Mikill vaxtarbroddur er einmitt í
ferðaþjónustu, tengdri silungs-
veiði. Ef vel á að takast til þarf að
safna nauðsynlegum upplýsingum
um lífríki vatnanna, bæta aðstöðu
við þau og standa að öflugri og
vandaðri kynningarstarfsemi.
Samvinna og samhœfing
skapar öflugri sóknarfœri
Við skipulag veiðinýtingar og
veiðiráðgjöf er yfirleitt unnið með
einstök vötn og veiðiréttarhafa.
Það, að gera samræmda úttekt á
nýtingarmöguleikum fjölda vatna
á sama svæði, gæfi hins vegar kost
á að miða ráðgjöf og stefnumótun
um nýtingu við hagsmuni viðkom-
andi byggðalags sem einnar heild-
ar. Þannig verði staðið að slíkri
uppbyggingu sem svæðisbundnum
atvinnuþróunarverkefnum.
Byggðarlagið allt
mun njóta afrakstursins
Til að ná árangri í markaðsstarfi
getur verið skynsamlegt að aðilar
við veiðiár eða veiðivötn á sama
svæði standi saman að stefnu-
mótun og kynningu og hafi þannig
meira bolmagn til þess að ná til
hugsanlegra veiðimanna utan
svæðisins, jafnvel erlendra veiði-
manna. Erlendir stangveiðimenn
sem hingað hafa komið í silungs-
veiði vilja gjarnan reyna sig í lleiri
en einni á eða vatni.
Þannig er einnig
líklegra að
veiðimenn fari
ánæSðÍr Félagar
á braut því að gæftir eru misjafnar
eftir veiðivötnum og tímabilum.
Annar kostur við slíkt samstarf er
að þar sem um göngufiska er að
ræða nýtast sömu stofnar að ein-
hverju leyti, þótt í fleiri ám sé.
Áð markaðssetja stangveiði
eða afurðir hennar í byggðalögum
sem heild, er mun vænlegra til
árangurs en að einstakir veiðirétt-
arhafar reyni að koma vötnum
sínum og þjónustu þeim tengdum
á framfæri hver í sínu lagi.
Ef tekst að auka straum
ferðamanna um svæði til útivistar
og stangveiði skilar það ekki ein-
ungis tekjum til seljenda veiði-
leyfa, heldur ekki síður til þeirra
sem bjóða upp á hvers kyns
þjónustu fyrir ferðamenn, svo sem
verslun og gistingu. Ónefnd eru þá
Reynir Þorsteinsson sveitarstjóri
á Raufarhöfn gerir að bleikju.
þau margfeldisáhrif sem slfk upp-
bygging hefði fyrir aðra íbúa
héraðanna.
Upplýsingar um fjölbreytt
vatnalíf og veiðimöguleika má
nýta á marga vegu
Upplýsingar um lífríki í
ám og vötnum skipta
ekki aðeins máli fyrir
árangursríka og arðbæra
nýtingu ólíkra vatna.
Aðgengilegar upplýs-
ingar um lífríki ein-
stakra svæða og
sérstöðu þeirra gefa
þeim aukið gildi í
hugum fólks og
eru nauðsynlegur þáttur í því að
skapa byggðalögum og vötnum
sem þar eru sameiginlega ímynd.
Því er bæði hægt að nota vitneskju
um lífríki vatnanna og sérstöðu
þeirra til að skipuleggja veiði-
nýtingu og til að kynna svæði sem
eftirsóknarverð til útivistar og
veiða. Slrkur þekkingargrunnur
skapar tækifæri sem einstaklingar
einir og sér geta ekki skapað en
samfélagið getur stuðlað að í sam-
einingu.
Rannsóknir eru forsenda
skipulegrar og
vel heppnaðrar nýtingar
Við vatnanýtingu skiptir miklu
máli að átta sig á stofnsamsetningu
nytjastofna í viðkomandi vötnum.
Enn vantar hins vegar mikið á
þekkingu okkar á því hvemig ein-
stakir stofnar bregðast við og laga
sig að mismunandi nýtingu. Þar
ráða mestu margvíslegir umhverf-
isþættir og eiginleikar og fjöl-
breytileiki innan stofna. Aukinn
skilningur á eðli og orsökum
breytileikans auðveldar mönnum
að sjá fyrir hvaða áhrif mismun-
andi nýting hefur á stofnsamsetn-
ingu og nytjagildi fisktegunda.
Þannig verður hægt að koma við
mun heildstæðari ráðgjöf um
vatnanýtingu og vatnavemd, sem
um leið tekur mið af sérkennum
stofna og samspili þeirra við það
umhverfi sem þeir lifa í.
Greina þarf möguleika á nýtingu
áður en ráðist er í uppbyggingar-
og markaðsstarf
Gera þarf nákvæma greiningu á
möguleikum á nýtingu hvers
veiðivatns fyrir sig, byggða á
fiskifræðilegum upplýsingum, og
móta sameiginlega stefnu um
nýtingu veiðivatna í héraðinu. Líf-
fræðilegum upplýsingum verður
einnig að koma á aðgengilegt form
þannig að þær megi nýta við gerð
kynningarefnis. Á gmndvelli þess-
arar forvinnu er hægt að hrinda af
stað átaki til að kynna ár og vötn
fyrir væntanlegum veiðimönnum
heima og erlendis og ráðast í nauð-
synlegar úrbætur vegna ýmiss kon-
ar annarrar þjónustu. Markaðssetn-
ingu á stangveiði þarf síðan að
tengja annarri afþreyingu og
þjónustu á svæðinu.
Lokaorð
Silungsveiði á íslandi er vannýtt
auðlind. Allar líkur eru til að veiði
á silungi muni í framtíðinni skila
mun meiri verðmætum í stangveiði
en markaðsvirði afla segir til um,
lfkt og raunin er í laxveiði.
Fmmkvæðið þarf að koma frá heim-
amönnum sjálfum. Með sameigin-
legu nýtingar- og markaðsátaki
veiðiréttarhafa, ferðaþjónustuaðila
og sveitarfélaga er auðveldara að ná
til þessara veiðimanna og leggja
gmnn að nýjum atvinnuvegi í
mörgum hémðum; öflugri
ferðaþjónustu í tengslum
við stangveiði.
Bjarni Jónsson
Norðurlands-
deild Veiðimála-
stofnunar að
Hólum