Bændablaðið - 13.03.2001, Page 16

16
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 13. mars 2001
Kanadísk ráðstefna um lífrænan landbúnað
Ráðstefna um lífrænan landbúnað
er árlegur viðburður í Guelph og
var þetta í tuttugasta skipti sem
hún er haldin. Þama koma saman
bændur, vinnslu- dreifingar- og
markaðsaðilar, fulltrúar félaga-
samtaka auk fjölda áhugafólks um
lífrænan landbúnað og lífræna
ræktun. Undirbúningur og
framkvæmd ráðstefnunnar er sam-
starfsverkefni ýmissa félagasam-
taka og stofnana, þar á meðal
Háskólans í Guelph en hann er
einn rótgrónasti landbúnaðarhá-
skóli Kanada. Áhugi fyrir líf-
rænum landbúnaði fer mjög vax-
andi í Kanada og sóttu um 1500
manns ráðstefnuna að þessu sinni.
Dagskrá hennar var afar fjölbreytt.
Boðið var upp á námskeið, fyrir-
lestra og umræðufundi auk um-
fangsmikillar vöru- og þjónustu-
kynningar.
Um 500 lífrœnt
vottuð bú í Ontario
Ann Clark prófessor við jarð-
ræktardeild Háskólans í Guelph
greindi í opnunarræðu ráðstefn-
unnar frá hröðum vexti lífræns
landbúnaðar í Ontario undanfarin
ár. í dag eru um 500 lífrænt vottuð
bú í fylkinu sem alls nýta um
24.300 ha. undir sinn búskap.
Vinnsluaðilar með lífræna vottun
eru 84. Vöxtur í öðrum fylkjum
Canada hefur einnig verið mikill
og má nefna að í Saskatchewan eru
nú um 630 lífrænt vottuð bú sem
nýta um 283.400 ha. undir sinn bú-
skap. Sala lífrænt vottaðra mat-
væla í Kanada hefur einnig aukist
mikið og eykst enn. Árið 1999 var
söluvirði (retail sales) lífrænt
vottaðra vara 674 miljónir US$
eða um 1% af heildarsöluvirði
matvara í Kanada það ár. Áætlað
er að salan hafi náð 843 miljónum
US$ árið 2000 eða 1,5% heild-
arsöluvirðis matvara. Það skal þó
ítrekað að þetta eru áætlaðar tölur
þar sem sölutölur fyrir 2000 liggja
ekki fyrir.
Togstreita aðila á milli
Ljóst er að staða og aðstæður hefð-
bundins landbúnaðar í Ontario eru
ákaflega ólík íslenskum aðstæðum.
Verksmiðjubúskapur, notkun
skordýraeiturs, hormóna og erfða-
breyttra lífvera í landbúnaði hefur
verið áberandi um margra ára
skeið og hefur að margra mati
gengið of langt og raskað náttúru-
legum lífkeðjum í vistkerfinu. Líf-
ræna landbúnaðarhreyfingin og
vitund fólks um hreinleika mat-
væla hefur eflst vegna þeirra
vandamála sem matvælafram-
leiðsla sem byggir á hefðbundnum
framleiðsluháttum hefur þurft að
takast á við. I fyrirlestri Clark kom
margsinnis fram að hún lítur á
hefðbundna búskaparhætti og
lífrænan búskap sem tvær
andstæðar hreyfingar. Virtist á
stundum að í orðum hennar gætti
ákveðinnar andúðar á hefðbundn-
um búskaparháttum. Ljóst er að á
síðastliðnum áratugum hefur þeim
verið gefinn meiri gaumur í
umfjöllun og rannsóknutn en
lífrænum landbúnaði. Svo virtist
sem Clark væri bitur yfir þessari
stöðu og hún nefndi einnig í ræðu
sinni að borið hefði á rangtúlkun-
um og áróðri gegn lífrænum bú-
skaparháttum. Þetta vekur spurn-
ingar um hvort í Kanada hafi skap-
ast ákveðin togstreita milli þeirra
sem aðhyllast hefðbundna búskap-
arhætti og þeirra sem kjósa fremur
w
þá lífrænu. Þannig líti þessar
hreyfmgar, ef nota má það orð, á
hvor aðra sem keppinaut hvort sem
litið er til fjármagns til rannsókna,
almennrar umfjöllunar um land-
búnað í þjóðfélaginu svo ekki sé
minnst á samkeppni á markaði fyr-
ir landbúnaðarvöru. Það, að aðilar
í landbúnaðargeiranum skiptist í
hreyfingar sem finni hvor annarri
allt til foráttu, hlýtur að vera ákaf-
lega neikvætt. Á þeim stöðum sem
umræða um lífrænan landbúnað er
skemmra á veg kornin en í Ontario
er þetta því sannarlega eitthvað
sem menn ættu að reyna að varast.
Utflutningur í andstöðu við
grundvallarsjónarmið
Einn markverðasti dagskrárliður
ráðstefnunnar voru pallborðs-
umræður um stöðu og framtíð líf-
ræns landbúnaðar í alþjóðlegu til-
liti. Meðal
frummælanda var
Bemward Geier
framkvæmdastjóri
IFOAM (The Int-
ernational Federa-
tion of Organic
Agriculture Move-
ments).
Mikið var rætt
um markaðssetn-
ingu lffrænna vara
og voru menn
sammála um að
a.m.k. í Vesturálfu
hefði slík
markaðssetning
verið nokkuð
ómarkviss gegn-
um árin. Þar hefði
ýmislegt komið til,
svo sem lítil
samstaða fram-
leiðenda og van-
traust aðila á milli. Bernward Gei-
er tók undir þetta og sagði að ein
stærsta spurningin sem fram-
leiðendur lífrænna landbúnaðar-
vara stæðu frammi fyrir væri hvort
markaðssetning, sérstaklega hvað
varðar útfiutning, væri yfirhöfuð í
samræmi við grundvallar-
sjónarmið lífræns landbúnaðar um
sjálfbæra nýtingu þess sem jörðin
gefur af sér. Að mati Geier er
flutningur matvara um langar
vegalengdir ekki byggður á þeim
sjónarmiðum þar sem slíkir flutn-
ingar krefjist mikillar orkunotkun-
ar. Því ættu framleiðendur sem
starfa undir lífrænum formerkjum
að einbeita sér að heimamörkuðum
fremur en mörkuðum fjarri fram-
leiðslustað.
Þetta vekur upp spurningar um
þann þankagang sem nokkuð hefur
borið á heima á íslandi þar sem líf-
ræn sauðijárrækt hefur jafnvel
verið nefnd sem leið til að hækka
virði þess hlutfalls íslenskrar
kindakjötsframleiðslu sem gerð er
krafa um að sé flutt út. Virðist slík-
ur hugsunarháttur í nokkurri
andstöðu við þau viðhorf sem hér
voru nefnd á undan. Með þessum
orðum er þó ekki verið að gera
lítið úr þeirri viðleitni að bæta af-
komu sauðfjárbænda. Ef einungis
er litið til lögmála markaðarins er
ekkert athugavert við að reyna að
nýta eftirspum á erlendum
mörkuðum eftir íslensku kjöti ef
það getur skilað bændum betri af-
komu. Hins vegar má setja spurn-
ingarmerki við það hvort slíkar að-
gerðir séu í raun í anda þeirra
grundvallargilda sem liggja að
baki hugmyndinni um lífræna
framleiðsluhætti.
Ákvörðun um að stunda
lífrœnan búskap œtti að byggja á
grundvallarlífssýn
I pallborðsumræðum var nokkuð
rætt um það hvort ýmsar
neikvæðar afleiðingar hefðbund-
inna búskaparhátta sem borið hef-
ur á í Kanada, svo sem ofnotkun
eiturefna, grunnvatnsmengun og
önnur heilbrigðisvandamál, köll-
uðu ekki hreinlega á meiri áherslu
á lífræna búskaparhætti. Frum-
mælendur tóku flestir undir þetta.
Berward Geier vildi þó leggja
áherslu á að það væri ekki rétt leið
fyrir framleiðendur lífrænna vara
að nota hræðsluáróður sem tæki til
frekari markaðssigra. Fremur ætti
að efla vitund neytenda um lífrænt
vottaðar vörur
með því að beina
athygli manna að
víðara samhengi,
þ.e. því að með
því að velja
lífrænt vottaðar
vörur séu neyt-
endur að stuðla
að sjálfbærri
nýtingu
náttúrunnar með
framtíð komandi
kynslóða að leið-
arljósi. Geier
vildi einnig
leggja áherslu á
að viðhorf sem
byggja á þeirri
grundvallarlífsýn
að jörðina beri að
nýta á sjálfbæran
hátt yrðu að vera
grundvallarfor-
senda ákvörðunar bænda um að
stunda lífræna búskaparhætti. í því
samhengi nefndi hann að sérstakur
fjárhagslegur stuðningur í formi
opinberra styrkja til bænda í
lífrænum búskap væri sérstaklega
varhugaverður. Líta mætti á slíkan
stuðning sem hvatningu eða hrein-
lega mútur til að fá menn lil að
framleiða á lífrænan hátt og slíkt
væri ekki það sem bændur ættu að
byggja ákvarðanir sínar á.
Víða finnast Islandsvinir
Einn vinsælasti þáttur ráðstefnunn-
ar var efalaust vöru- og þjónustu-
kynningin. Þar gafst aðilum í
landbúnaði tækifæri til að leigja
bása og kynna vöru sína og
þjónustu.
Einn vinsælasti básinn var frá
búinu Mapleton Organic Dairy
Inc. Bú þetta reka og eiga hjónin
Ineke Booy og Martin de Groot.
Þegar undirrituð gaf sig á tal við
hjónin kom í ljós að Ineke er mikill
Islandsvinur. Snemma á áttunda
áratugnum dvaldi hún í eitt ár á ís-
landi og kynntist landi og þjóð.
Meðal annars bjó hún um tíma hjá
Jóni Eiríkssyni og ijölskyldu í
Vorsabæ auk þess sem hún
ferðaðist víða, m.a. um Suður
Þingeyjarsýslu.
Þau hjón eru hollensk að upp-
runa en hafa stundað búskap á búi
sínu í Ontario síðan 1980. Á búinu
eru sextíuogfimm Holstein kýr auk
þess sem þau stunda ýmiss konar
akuryrkju og garðrækt. Búið hlaut
lífræna vottun 1993 og fyrir tveim-
ur árum hófu þau síðan að fram-
leiða rjómaís úr hluta mjólkur-
framleiðslu sinnar. Mapleton
rjómaís er sá eini á kanadískum
markaði með lífræna vottun. Sala á
ísnum hefur gengið vel og er hann
nú seldur víðs vegar um Kanada.
Ineke og Martin bjóða einnig
ferðamönnum að skoða bú sitt og
hafa opnað ísbúð á bænum. Þau
blanda því ferðaþjónustu inn í
reksturinn. Mapleton Organic Da-
iry Inc. er gott dæmi um búrekstur
á lífrænum forsendum þar sem
mjög góður árangur hefur náðst.
Áhugavert er að sjá hverju koma
má til leiðar ef saman fara góðar
hugmyndir og drifkraftur.
Fyrir þá sem hafa ahuga á aö kynna sér
nánar lífrænan landbunað í Kanada er bent
á eftirfarandi heimasíöur:
Canadian Organic Growers:
http://www.cog.ca/
The Ecologiacal Farmer's Association of
Ontario: http://gks.com/efao/
Mapleton Organic Dairy Inc.:
http://www.mapletonorganic.on.ca
Frá bás Mapleton Organic Dairy Inc. Bændurnir Ineke Booy og Martin de
Groot gefa gestum kynningarinnar að smakka af framleiðslu sinni.
vinnubrögð í matjurtagörðum á
húsþökum, svölum eða á jörðu
niðri. Margir þeirra lýstu einn-
ig yfir að þeir væru að íhuga
búferlaflutninga út í dreifbýlið
þar sem þeir gætu stundað
lífrænan tómstundabúskap.
Samsetning nemendahópsins
sem hér hefur verið lýst vekur
upp þá spurningu hvort sú lífs-
sýn eða sú félagslega hreyfing
sem felist í lífrænum búskapar-
háttum muni í Ontario auka
búferlaflutninga út í dreifbýli?
Með öðrum orðum, getur
lífrænn búskapur sem lífsstíll
orðið áhrifavaldur í
byggðaþróun?
Haldið var námskeið um
grunnatriði vistvænna og
lífrænna búskaparhátta sem
eins konar inngangur að hinni
ciginlegu ráðstefnu. Það sem
meðal annars vakti athygli und-
irritaðrar á þessu námskeiði
var samsetning hópsins sem það
sótti. Hann samanstóð af sextán
einstaklingum. Aðeins voru sex
þeirra bændur og leggja þrír
þeirra nú þegar stund á
lífrænan búskap en þrír stunda
hefðbundinn búskap. Meiribluti
annarra sem námskeiðið sóttu
voru þéttbýlisbúar frá Toronto
svæðinu en Guelph er aðeins í
um klukkustundar akstur-
Þáttur í
búsetu-
þróun
fjariægð frá miðborg Toronto.
Flestir þessara þéttbýlisbúa
stunda garðrækt og eru að
prófa sig áfram með lífræn
I byrjun árs var
haldin ráðstefna
um lífrœnan
landbúnað í
Háskólanum í Gu-
elph í Ontario,
Canada. Elín
Aradóttir sótti
ráðstefnuna
greinir hérfrá
ýmsu athyglis-
verðu.