Tónlistin - 01.03.1947, Blaðsíða 7

Tónlistin - 01.03.1947, Blaðsíða 7
TÓNLISTIN af mikið til endurómur af tónmenn- ingu annarra landa. Danir, Norð- menn og Svíar liöfðu tapað samhengi við sinn þjóðlega uppruna. Eitt lítið dæmi: — Þingvellir eru öllum Islend- ingum lieilagir og enginn mun hika við að kalla þá helgasta staðinn í öllu landinu. — Hins vegar eru haug- ar forfeðra vorra í gömlu Uppsölum í Svíþjóð enn í dag „börnum og hröfnum að Ieik“, — eru ekki liclgi- dómur þar í landi, — heldur jafnvel frekar skringilegur hlutur, sem tek- inn er tæplega alvarlega. — Frænd- þjóðir vorar töpuðu sem kunnugt er lungu sinni og þekkja naumast forn- bókmenntir vorar, ncma að nafni til. Uppsuða úr þeim er geí'in út sem gamansaga og mikið lesin nú sem stendur. Nordraak og Grieg sjá, að Noreg- ur þarf að eignast þjóðlega tónlist. Hvorugur þeirra þekkir þó forn- mcnningu vora, sem er frumlegasti menningararfur þeirra eigin forfeðra. Nordraak er frumherjinn. Vér sjá- um myndir af honum á vegg sýn- ingarinnar, finnum að þar birtist djörfung og skapfesta. Nordraak deyr, en Grieg framkvæmir stefnu hans, — fyrstu tilraunir, — fyrstu drög að æðri tónskáldskap þjóðlcg- um á Norðurlöndum. Hann tók sér þjóðlögin til fyrirmyndar, —j skril'- aði þau jafnvel stundum aðeins upp, — án þess að vinna úr þeim eða bæta miklu við frá sjálfum sér. Hann var heilsuveill alla ævi og varð af- kastalítill. Ekki losnaði hann heldur alveg undan áhrifum frá Schumann og öðrum tónskáldum meginlands- ins, en Gncg varð upphaf hinnar ciginlegu norrænu tónlistar í æðra skilningi. Norðmenn áttu þjóðlög. — Nú bið ég menn að gera mikinn og greini- legan mun á þjóðlögum og alþýðulög- um. Þjóðernið skapar þjóðlögin; þau eru nokkurs konar öræfagróður. Ilins vegar cru alþýðulögin ræktuð í vermireitum alþjóðlegrar siðmcnn- ingar. Finnlendingar eiga líka þjóð- lög. Hið sama verður ekki sagt eins ákvcðið um Dani og Svía. Mikið al' því, sem hjá þeim kallast þjóðlög, eru ekki þjóðlög, heldur alþýðu- söngvar af stundum mjög tvíræðum uppruna. — Danska tónskáldið Carl Nielsen reisir t. d. list sína svo að segja eingöngu á undirstöðu alþjóð- legrar tónmenningar. Andinn gctur ef til vill kallazt danskur eða fjónsk- ur. Eins má segja um ýms tónskáld Svíþjóðar, að ekki sé mikið sænskt eða norrænt í verkum þeirra, — nema einhver dulinn blær, sem þó cr stundum mjög torfundinn. Islenzku þjóðlögin mega teljast meiri öræfagróður en þjóðlög ann- arra landa. Vér höfum varðveitt l'immundarsönginn, — tvísönginn, — í þúsund ár, cn lúðrarnir frá eiröld munu vera Upphaf hans. Vor stór- kostlega ljóðlist með stuðlum, böf- uðstöfum og alls konar millirími hefur skapað aðra tegund þjóðlaga, fjölbreytt og áherzlumikil taktskipt- ingalög; það eru rímnalögin. Grcini- leg siðmenningaráhrif í tónmennt koma til Islands frá Danmörku á 19. öld og eru í eðli sínu andstæð íslenzkum þjóðlögum. Stefnuhvörf verða ekki fyrr en um seinustu alda- mót og enn má heita, að vor þjóð-

x

Tónlistin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tónlistin
https://timarit.is/publication/922

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.