blaðið - 02.11.2005, Blaðsíða 28

28 I MENNING
MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 2005 blaöiö
Saga sögð af hógvœrð
Höfuðlausn er titillinn á nýrri
skáldsögu Ólafs Gunnarssonar. Að-
alpersóna bókarinnar er Jakob sem
verður aðstoðarmaður
og bílstjóri
leikara ogkvik-
myndagerðar-
manna sem eru
að kvikmynda
Sögu Borgarætt-
arinnar árið 1919.
»Ég fékk hug-
myndina að þess-
ari sögu árið 1997,“
segir Ólafur. „Þá
hóf ég tilraun til að
vinna hana og skrif-
aði heilmikið en ég
fann aldrei réttu að-
ferðina við að segja
söguna. Ég lagði sög-
una til hliðar og reyndi
nokkrum sinnum að
taka hana upp en það
gekk ekki fyrr en fyrir
ári. Þá vissi ég hvernig ég átti að fara
að þessu.“
Stíllinn á þessari bók er áberandi hóg-
vær og látlaus, sem virðist vera með-
vituð aðferð.
„Já, ég vann þessa sögu meðvitað
í hógværum stíl og það var einmitt
þessi aðferð sem gerði mér kleift að
skrifa bókina. Ég get tekið dæmi úr
Egilssögu þar sem segir á einum
stað: „Veður voru stormasöm“. Hvað
sjáum við fyrir okkur? Við sjáum ís-
land, hafið, klettana, skerin. Samt er
engu lýst. í Höfuðlausn féll ég ekki í
þá freistni að lýsa hlutum af ákefð.
Þetta er saga sem er samin með
hliðsjón af íslendingasögunum og
vissri tegund af sjálfs-
ævisögum og ég gjóa
líka augunum að Inn-
ansveitakróniku.“
Var aðalpersóna
bókarinnar raun-
verulega til?
„Faðir minn
vann sem að-
stoðarmaður og
bílstjóri þegar
kvikmyndin
var gerð en að
öðru leyti er
ekkert sama-
semmerki
milli hans
og aðalper-
sónunnar.
Hins vegar
var þetta starf eitt af
eftirminnilegustu tímabilum í lífi
föður míns þegar hann var ungur
maður. Það var ekkert mikið um að
vera og allt í einu kom kvikmynda-
lið sem hann fór að vinna með og
það var mikið upplifelsi fyrir hann.
Þegar ég var drengur fór ég ásamt
föður mínum og móður saman í
Nýja bíó þegar Saga Borgarættarinn-
ar var endursýnd árið 1960. Þetta
var mikill atburður og við vorum öll
í okkar fínasta pússi.“
Var ekkert erfitt að setja raunveruleg-
ar persónur inn í söguna oggera þær
lifandi, eins og Gunnar Gunnarsson,
Mugg og Þorstein Eggertsson?
„Nei, það vafðist ekkert fyrir mér.
Ég hafði heyrt sagt frá þeim og þeir
spila ekki aðalrullu í bókinni. Sem
sögupersónur eru þeir miklu frekar
í sögunni eins og raunverulegt fólk
sem þú gætir umgengist eins og
hvern annan.“
Ertu farinn að hugsa um næstu bók?
„í mörg ár hef ég verið með í hug-
anum skáldsögu sem er byggð á
heimsókn breska landkönnuðarins
Richard Burtons til Islands. Hann
kom hingað sumarið 1873 og skrifaði
bók um Islendinga sem heitir Ultima
Thule. Ég hef í ein sjö eða átta ár verið
að skrifa búta um ævi þessa manns
sem var spennandi týpa.
Höfuðlausn markar endalaok
ákveðins skeiðs hjá mér. Ég sagði við
Thor Vilhjálmsson á dögunum að nú
væri kominn tími til að taka stóra
skriðdrekann og ræsa hann upp á
nýtt. Thor sagði að það væri upplagt
að skipta um belti á honum, smyrja
vel alla ása og drífa hann í gang.“ ■
Leikhúsdómur - Woyzeck
Töíraheimur leikhússins
Ingvar E. Sigurðsson og Nína Dögg í hlutverkum sínum sem Woyzeck og María
Leikhópurinn Vesturport gerði
garðinn frægan fyrir óvenjulega
uppsetningu á leikriti Shakespe-
ars, Rómeó og Júlía, fyrir nokkr-
um árum. Má segja að þar hafi
íslenskt leikhús gengið í endur-
nýjun lífdaga og sjaldan sem inn-
lend uppsetning hefur hlotið jafn
mikið lof erlendis eins og í því
tilviki. Á föstudaginn frumsýndi
svo hópurinn í Borgarleikhúsinu
nýjustu afurð sína Woyzeck, eftir
Georg Buchner í þýðingu Jóns Atla
Jónassonar í leikgerð Gísla Arn-
ar Garðarssonar. Gísli leikstýrði
einnig verkinu. Þar segir frá verka-
manninum Woyzeck, leiknum af
Ingvari E. Sigurðssyni, sem fyrir
utan að stunda sína vinnu á af-
ar ómanneskjulegum vinnustað
dreymir um ekkert annað en að fá
að njóta ásta unnustu sinnar Mar-
íu, leikinni af Nínu Dögg Filippus-
dóttur. En umhverfið og aðstæður
eru honum óvinveittar. Manneskj-
an er breysk og Maria þráir meira
en bara ást og að lokum fellur
hún fyrir hinum valdamikla yfir-
manni Woyzecks sem Björn Hlyn-
ur Haraldsson leikur. Það verður
upphafið að harmleik Woyzeck og
Maríu og sakleysisleg ást umbreyt-
ist í andstæðu sína - afbrýðissemi,
öfund og hatur.
Þó söguþráður verksins gangi út
frá hinum sígilda ástarþríhyrningi
★★★★
Woyzeck eftir Georg Biichner
Leikhópurinn Vesturport sýnir í Borgarleikhúsinu
Leikstjóri: Gísli Örn Garðarsson. Þýðing: Jón Atli Jónasson
Helstu leikarar: Ingvar E. Sigurðsson, Nína Dögg Filipp-
usdóttir, Björn Hlynur Haraldsson, Ólafur Darri Ólafsson,
Ólafur Egill Egilsson, Harpa Arnardóttir, Jóhannes Níels
Sigurðsson, Erlendur Eiríksson og Víkingur Kristjánsson.
hoskuldur@vbl.is
og er í raun frekar einfaldur verður
það sama ekki sagt um uppsetning-
una sjálfa. Þar eru möguleikar og
töfrar leikhússins notaðir til hins
ítrasta með blöndun ólíkra tjáning-
arforma. Má jafnvel segja að stigið
sé út fyrir hinn ósýnilega fjórða
vegg og áhorfendur og áhorfenda-
rými sé hluti af sjálfu leikrýminu
líkt og sviðið sjálft. Leikarar ganga
á svið úr lofti, upp úr gólfinu og
jafnvel úr sjálfum áhorfendasaln-
um svo fáein dæmi séu tekin. Mörg
atriði eru einstaklega áhrifamikil
líkt og innkoma Björns Hlyns sem
og ástarsena hans og Nínu Dagg-
ar. Tónlistin skipar veigamikinn
sess í leikritinu og er samin af
hinum velþekkta tónlistarmanni
Nick Cave. Þetta er blanda af hefð-
bundinni rokktónlist, ballöðum
og einföldum lagstúfum og ekki
hægt að segja að tónsmíðarnar
valdi vonbrigðum. Þvert á móti
gefa þær leikritinu aukinn kraft
og undirstrika oft á einstaklega
vel heppnaðan hátt persónur verks-
ins. Leikmynd verksins er einnig
vel úr garði gerð. Hin köldu rör
verksmiðjunnar togast á við grasi-
lagt sviðið líkt og heimarnir tveir
í verkinu. Notkun vatns er einnig
áberandi og í sérstökum vatnstönk-
um eiga sér stað tvö afdrifaríkustu
atriði verksins þ.e. framhjáhald
Maríu og morðið á henni.
Eins og við er að búast hvílir
mesti þungi verksins á persónu
Woyzecks sem Ingvari tekst vel að
koma til skila. Hann er hinn undir-
okaði maður sem i heimi afkasta
og stéttaskiptingar á sér varla við-
reisnar von gegn þeim sem hafa all-
an heiminn innan seilingar. Nína,
í hlutverki Maríu, er svo þetta sak-
lausa blóm sem þráir ekkert meira
en að öðlast frelsi frá þrúgandi
hversdagsleikanum. Eitthvað sem
Woyzeck getur ekki boðið henni.
Nína kemst vel frá hlutverkinu og
skilar ágætlega þessum innri átök-
um Maríu milli sakleysis og losta.
Helsti styrkur verksins, þ.e.
kraftur þess og fjölbreytni, verður
þó einnig helsti ljóður þess. Þann-
ig víkur söguþráður og frekari
persónusköpun fyrir sjónrænum
uppákomum og tónlistaratriðum.
Öll meiriháttar umskipti verksins
og framvinda þess verða fyrir vik-
ið eilítið snubbótt. Eins var hlut-
verk læknisins í verkinu ekki alveg
nógu skýrt og virkaði persóna
hans hálf utanvelta og í engum
takti við meginþráð verksins. ■